Akrobaci już tu nie mieszkają

Wtedy zdałam sobie sprawę, że mam pod blokiem trzepak. Ten najprostszy, prostokątny, bez udziwnień: dwie pionowe rurki, na wysokości dwóch metrów łącząca je poprzeczka, obok zespawany z prętów niski stolik do odkładania dywanów.

Mieszkam na tym osiedlu niecały rok, ale dopiero tamtego dnia zobaczyłam całą tę sekwencję, tak typowy kiedyś układ: zakręt – śmietnik – trzepak – drzewo – garaże. Jeszcze nie wiedziałam, co mi w tym obrazku nie pasuje, dopiero po chwili zrozumiałam: na oko dwunastoletni dzieciak używał trzepaka w celu zgodnym z przeznaczeniem. Dodatkowo ktoś chyba odpiłował środkową poprzeczkę.

W poł. lat 70. XX w. fotoreporterka Anna Musiałówna sfotografowała warszawskie osiedle Za Żelazną Bramą. Reportaż ukazał się w piśmie „ITD” pod tytułem Betonowa Pustynia.

Na zdjęciach widać ogromne corbusierowskie osiedle w centrum stolicy, wysoką zabudowę, oddalone od siebie budynki, a pomiędzy nimi przestrzeń wspólną typu puszta. Sucha ziemia, trochę piachu, plac zabaw zaaranżowany z betonowych kręgów. I trzepak, stosownie do tytułu materiału częściowo betonowy: w dwie masywne bryły kompozytu wetknięto dwie poprzeczki, na których sterczy grupa dzieci. Obok kłuje w oczy namalowane farbą ogłoszenie: „GODZINY TRZEPANIA 8–11, 16–20”.

Kilkanaście lat później, na innym mazowieckim osiedlu, podeszłam do klasycznego stalowego trzepaka, zrobiłam fikołka w przód, a potem podciągnęłam się na rękach. Ktoś się przesunął, żebym mogła usiąść na środkowej barierce, i tak zostałam akrobatką z miejscem zameldowania na trzepaku.

Pozostali lokatorzy byli mniej więcej stali, z rzadka tylko ktoś stawiał na wynajem krótkoterminowy. Od rana do późnego wieczora, w miejscu kompletnie abstrakcyjnym, pomiędzy komórkami i zakrytym betonowymi płytami rowem, urządzaliśmy igrzyska olimpijskie w akrobatyce, wymyślaliśmy nowe metody wspinaczki, spiskowaliśmy i jedliśmy słonecznik. Albo po prostu gapiliśmy się na niebo.

Nieopodal zarastała zielskiem piaskownica, ale nawet nie patrzyliśmy w tamtą stronę. Trzepak to był świat, to była kraina do góry nogami, w której nie działała grawitacja. To był nasz dystrykt trzy metry na dwa, wydzierżawiony od dorosłych i przestrojony na nasze potrzeby. Z rzadka zjawiali się prawowici właściciele i nas przeganiali, ale zaraz wracaliśmy.

Czasem rdzewiał, więc ktoś go malował, pojawiały się kolejne warstwy nierównej farby.

Wciąż pamiętam ten rdzawożelazny zapach na rękach. I to, że wieczorami wyczesywałam z włosów piasek i kurz.

Trzepak był też dorastaniem. Kiedy zrobiłam ostatnie salto do tyłu, miałam już krótkie włosy i swoje sprawy. Nie widziałam, jak kolejne roczniki dzieci schodziły z barierek, żeby już nie wrócić, nie zauważyłam, kiedy zabrakło kolejnych warstw farby.

To się przecież nie stało nagle, w przeciwieństwie do hekatomby trzepaków w Dąbrowie Górniczej. Wiosną 2017 r., jednego dnia, z tamtejszych miejskich osiedli zniknęło ponad 60 trzepaków. Magistrat uznał, że są zbędne, a nawet niebezpieczne. W dodatku nie było wiadomo, kto właściwie ma się zajmować ich konserwacją, postanowiono więc wszystkie wyciąć.

W innych miastach trzepaki znikają stopniowo, a na nowych osiedlach już się ich nie umieszcza. Ponoć jedną z przyczyn jest to, że lokatorom przeszkadza hałas i kurz. Można też szukać innych powodów, np. tych wewnętrznych: zamiast dywanów na podłogach mieszkań są panele i kafle. A jeśli już ktoś dywan ma, może inwestuje w mycie go kärcherem, może ładuje dywan na plecy i idzie szukać trzepaka na którymś z pobliskich peerelowskich osiedli albo, jak jeden z mieszkańców Dąbrowy Górniczej zaskoczony przez hekatombę, używa huśtawki dla dzieci.

Na moim osiedlu częściej niż na trzepaku widuję dywany oparte o wiatę śmietnika, i to jest jeszcze jeden trop: to czasy wymiany, ciągłej wymiany tego, co się zepsuło, znudziło, pobrudziło. I na pewno nie czasy na zabawy wbrew grawitacji: na osiedlach wytapetowanych zakazami gry w piłkę dzieci pewnie miałyby zakaz zbliżania się do trzepaka. Przed moim blokiem w ramach takiego zakazu ktoś odpiłował niższą barierkę w trzepaku.

Odkurzacz piorący na mokro zwyciężył. Albo może po prostu zwyciężył śmietnik.