fbpx

Nauka

2156

Kultura

Świat

Rok
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2006
  • 2005
  • 1983
  • 1978
  • 1971
  • 1946
Diana Dąbrowska

Pot i modlitwa

Czy pobyty w saunie mogą przeobrazić się w rytuał? Oczyszczający nie tylko ciała, ale przede wszystkim zranione dusze.
Michał Sowiński

Gramatyka uważności Iris Murdoch 

Wiara w możliwości powieści, która może żonglować językami i perspektywami, czyni z Iris Murdoch jedną z najważniejszych twórczyń XX w.
Maria Karpińska

Nie tylko autorka Muminków

„Szkoda mi ludzi, którzy znają Tove Jansson tylko jako autorkę Muminków” – pisze we wstępie do ostatniego tomu opowiadań Jansson fiński pisarz Philip Teir. I rzeczywiście Jansson jest jednym z niewielu ludzi pióra, o których lepiej niż „pisarka” mówić „artystka”, i to – przy odrobinie patosu – przez wielkie „A”.
Karolina Sulej

Jak przestałam się martwić i pokochałam gamedev

Jestem reporterką. Mam stworzyć grę komputerową. W co ja się wpakowałam? 
Teresa Walas

Wisławy Szymborskiej biografie alternatywne 

Poszukajmy w rzeczywistym życiorysie noblistki możliwych miejsc biograficznego rozwidlenia, proponując inne potencjalne wersje jej życia.
Zbigniew Mikołejko

Wyuzdanie kamieni

Średniowieczne rzeźby sakralne to nie tylko natchnione postaci świętych i królów, ale też sprośne figury rozpasania i fizjologicznej wulgarności. Wśród nich feministyczne interpretacje wyniosły na piedestał żeńską postać, zwaną Sheela-na-Gig.
Diana Dąbrowska

Post scriptum do życia

Gdybyście do wieczności mogli zabrać tylko jedno wspomnienie z całego życia, co by to było?
Karolina Broda

Édouard Louis. Wyścig z samym sobą

W twórczości Édouarda Louisa wszystko jest paradoksalne – ostatecznym punktem ucieczki, kulminującym wszystkie jego wysiłki, jest napisanie książki o tym, od czego próbował uciec…
Ewa Drygalska

Poruszający awans

„Naokoło jest dla mnie wszystko obce i nieznane” – mówi młody wiejski chłopak rzucony na przemysłowy Śląsk. Magda Szcześniak oddaje głos ludziom, którzy w PRL dokonali klasowego skoku.
Piotr Kosiewski

Awangarda w cieniu wojny

Andrzej Turowski w „Radykalnym oku” proponuje nowe odczytanie polskiej awangardy I poł. XX w., w którym I wojna światowa staje się wydarzeniem kluczowym dla polskiej sztuki, ale też szerzej – kultury.
z Anną Rochowską rozmawia Katarzyna Pawlicka

Wziąć sprawy w swoje ręce

Po czasie kryzysu i ponadmiarowego aktywizmu chcemy po prostu pracować. Nie musimy już walczyć o swoje prawa, ale o jakość naszych spektakli, którymi chcemy się dzielić z widzami.
Łukasz Najder

Długa i krótka

Piotrkowska, ulica, dzięki której powtarza się, że Łódź to miasto bez rynku, choć zarazem daje się do zrozumienia, że to ona właśnie jest łódzkim rynkiem, a do tego – agorą, sceną, na której działa się historia, promenadą, strugą niegasnącego życia społecznego.
z Agatą Bielik-Robson rozmawia Michał Jędrzejek

Skończoność jest dobra

Według mnie prawdziwe pytanie nie brzmi: „Czy istnieje życie po życiu?”, tylko: „Czy istnieje życie przed śmiercią?”. Każdy z nas musi się zastanowić, czy przypadkiem nie jest martwy już za życia. To byłaby największa strata.
Tomasz Raczek

Nic dwa razy się nie zdarza

Podczas wykładu z historii teatru na pierwszym roku studiów usłyszeliśmy od prof. Zbigniewa Raszewskiego, którego traktowaliśmy niemal jak półboga, że największym cudem teatru jest to, iż wydarza się tylko raz.
Tomasz Stawiszyński

„Dzienniczek lektur” mojej mamy

Nie pamiętam, ile dokładnie miałem lat, kiedy mama po raz pierwszy pokazała mi swój „Dzienniczek lektur”. Może pięć, może sześć, w każdym razie sam właśnie zaczynałem wkraczać w niesamowity świat czytania i prawdopodobnie któregoś dnia mama po prostu wydobyła z szuflady ten stary zeszyt w płóciennej, spękanej okładce.
Henryk Woźniakowski

Czapski: korespondent niezrównany

Mrożek brał od Czapskiego – bez mała wampirycznie – jakiś kształt nadziei, wiary w sens pracy, afirmacji własnej osoby i twórczości, potwierdzenia swoich wyborów artystycznych. Dawał mu bezlitosną prawdę swojej sztuki i swoje wyznania. Z Zagajewskim rzecz miała się zgoła inaczej.
Marcin Jarząbek

Drugi oddech ludowej historii Polski

Ambiwalentne przyjęcie „zwrotu ludowego” przez zawodowych historyków nie wynikało z ich rzekomego prawicowego przechyłu. Wielu badaczy argumentowało, że historia ludu to nie tylko – jak się ją prezentuje – historia oporu, wyzysku i przemocy, ale także historia ludowej sprawczości.
Urszula Pieczek

Vivian Maier. W obiektywie pełnym kontrastów

 Nie lubiła dotyku, przytuleń, jednocześnie często ingerowała w prywatną przestrzeń innych, by uzyskać wymarzony i intymny kadr. Vivian Maier – niania skrzętnie ukrywająca swoją tożsamość, a także fotografka uliczna i artystka, która pozostawiła po sobie imponującą kolekcję blisko 150 tys. zdjęć
Agata Sikora

Czy możemy oglądać filmy Allena i Polańskiego z dawną beztroską?

Roman Polański, Michael Jackson, Woody Allen i wielu, wielu innych. Czy możemy kochać i podziwiać dzieła ludzi, którzy zrobili w swoim życiu coś potwornego? To pytanie otwiera szereg kolejnych – o nasze najgłębsze emocje i tęsknoty, które budzi w nas sztuka.
Azar Nafisi

Czytając Szatańskie wersety w Teheranie

Książka Salmana Rushdiego i jej podobne są solą w oku tyranów. Z tego samego powodu każde wielkie dzieło stanowi zagrożenie. Wyobraźni nie sposób spętać ani narzucić jej wojskowego rygoru; jest wolna i kapryśna, nie daje się zredukować do jedynej słusznej ideologii.
Agnieszka Rzonca

Konstelacja losów

Bojowniczki, obrończynie, łączniczki. Chociaż, jak mówił podczas procesu Eichmanna jeden z dowódców powstania w getcie warszawskim, Icchak Cukierman: „Słowo »łączniczka« nie opisuje tego, czego dokonywały te kobiety.
Karolina Broda

W poszukiwaniu nieuchwytnego

Święto nieważkości. Morawy Michała Tabaczyńskiego najpierw każe nam pytać, z jaką formą literacką mamy do czynienia. Czy to esej wędrowny, reportaż, przewodnik po Morawach, filozoficzna z ducha medytacja, a może skondensowana na ponad 200 stronach zbiorowa biografia ikon brneńskiej i morawskiej kultury?
Anna Marchewka

Wszystko tu się łączy

Konstelacyjna powieść Fiedorczuk buduje się na utracie. Rozbicie formalne odbija stan opisywanego świata, którego scalanie może odbyć się tylko w wariantach zależnych od wysiłku, wrażliwości i wyobraźni czytających.
Ilona Klimek

Wspólna reforma psychiatrii 

Choć ukazało się już sporo pozycji poświęconych kondycji polskiej psychiatrii, reportaż Kiedrzynek wyróżnia się na ich tle. Autorka nie zatrzymuje się na krytyce sposobów leczenia.
Karol Kleczka

Ponad siły 

Czy wojnę kończą traktaty pokojowe czy może powrót żołnierzy do domu? Nawet nierozeznany w sprawie czytelnik, myśląc o wydarzeniach w Iraku, doświadczy raczej wrażenia „nie huku, ale skomlenia” bezsensownego konfliktu toczonego w latach 2003–2011.
Anna Mateja

Nieznani obywatele 

Piotr Tyma jest urodzonym w 1966 r. na ziemi lubuskiej dzieckiem polskich Ukraińców, przesiedlonych po wojnie z terenów, które ich przodkowie zajmowali od wieków. Naszpikowana faktami narracja rozpoczyna się w czasach przedwojennych, kiedy Ukraińcy, stanowiący ponad 13% ogółu obywateli, byli najliczniejszą mniejszością II RP.
Artur Madaliński

Prosię zawsze zwycięża 

Elizabeth Finch Juliana Barnesa opowiada o tym, jak bardzo potrafimy sobie kogoś wymyślić i jak kurczowo się tej wizji trzymamy 
Katarzyna Kazimierowska

Emily od pandemii

Tworzenie nowych światów, tożsamości, rzeczywistości – Emily St. John Mandel czuje się w takich wyzwaniach jak ryba w wodzie. Do tego dochodzi jeszcze koncepcja rzeczywistości równoległych. Przecież zamiast niszczyć jeden świat, można stworzyć ich więcej 
Michał Choiński

Wszystkie sprzeczności Faulknera 

Najbardziej rzuca się w oczy silny rozdźwięk między twórczością Faulknera, bezwzględnie piętnującą rasizm, a jego publicznymi wypowiedziami, zdradzającymi sceptycyzm wobec zmian. Paradoks charakteryzuje zarówno genialnego pisarza, jak i obraz amerykańskiego Południa, skąd pochodził 
Andrzej Muszyński, Edwin Bendyk, Ola Synowiec, Jakub Knera, Dorota Brauntsch

Rzeczpospolita festiwalowa

Od wiosny do jesieni następuje w Polsce rozkwit festiwali kulturalnych. Spotkań z filmem, literaturą, muzyką i teatrem można doświadczać także w plenerze.
Paweł Ngei

Solarpunk. Przypominając sobie nadzieję

Zamiast mięśniaka ze spluwą w skąpanym deszczem mieście – opowieść o społeczności zmagającej się z katastrofą klimatyczną, budującej panele słoneczne i turbiny wiatrowe. Ruch zwany solarpunkiem proponuje dziś nowe wizje przyszłości.
Krzysztof Marciniak

Kompletny brak wyobraźni

Mogę w wyobraźni pogłaskać Giewont, polizać go po szczycie i wziąć go na ręce jak niemowlę, ale nie zamajaczy mi w głowie nawet mglisty zarys jego grani. Mam afantazję.
z Aleksandrą Rabinovitch rozmawia Ilona Klimek

Szczypta fantazji w codzienności

Ocenianie zabija kreatywność i wyobraźnię. Sprawia, że zaczynamy krytycznie odnosić się do tego, co się dzieje w naszych głowach. Zachęca raczej do cenzurowania własnego umysłu niż do zabawy i spontaniczności.
Małgorzata Lebda

Dopisać kolejną historię

Można dla mgieł wyobrażać sobie opowieści, tworzyć narracje, przypisywać tym kruchym strukturom konkretne emocje, charakter, a nawet nadawać imiona. Czasem schodzę na polanę i wkraczam w mgłę, lubię przyglądać się wówczas splataniu naszych bytów.
z Mariuszem Wilczyńskim rozmawia Monika Ochędowska

Magiczna skrzynia

Gdy idziesz utartym traktem, to możesz być nieuważny. Natomiast jeśli wędrujesz niepewną ścieżką, z której noga ucieka ci co chwilę w bok, gdzieś w błoto lub przepaść, wtedy musisz być cały czas skoncentrowany, uważny i kreatywny. Rozwijasz się.
Paweł Majewski

Cyrk, czyli o pragnieniu dominacji

Widowiska cyrkowe służą podkreślaniu obcości. Są odwrotnością teatru, który daje szansę na empatyczne wczucie się w Innego, doświadczenie katharsis. Cyrk nie wzbudza ani litości, ani trwogi – jedynie ekscytację oraz pragnienie dominacji nad zwierzętami i ludźmi, którzy w nim występują
Patryk Pufelski

W lipcu usłyszeć można kulczyka

Czytam, gdzie żerują gąsienice trociniarki torzyśniada, ile dokładnie jaj składa samica dzwońca, jak urządza swe gniazdo szczygieł. Przepadam. Zapominam o tekście, który mam przygotować
Sylwia Chutnik

Baby się całują, będzie deszcz

Moja ukochana i ja jest odą do miłości wyśpiewywaną w środku kraju, gdzie homobusy bezkarnie jeżdżą po ulicach, siejąc nienawiść. Gdzie głowa państwa uważa queerowych ludzi za ideologię, a prezes rządzącej partii straszy transpłciowością
Ilona Klimek

Odnaleźć rękę do roślin

Autorki wyraźnie ustawiają perspektywę: rośliny dają początek wszystkim ekosystemom na planecie, bez nich nie moglibyśmy oddychać. To niewątpliwie książka, która może nauczyć dzieci pokory i pomóc im zrozumieć, że jesteśmy tylko jednym z organizmów żyjących na Ziemi, nie tym najważniejszym, nie tym wyznaczającym zasady
Andrzej Muszyński

Seanse i gawędy

Jest tu coś momentami z atmosfery dawnych filmów, z Amarcordu, Rejsu, ale tego nie da się zaplanować w strategii PR. Poza tym nostalgia czy wywoływanie zjaw nie mają tu miejsca. Jeśli duchy są proszone, to po to, by ożywić program
Jakub Knera

Jazz na działce

Na mazurskiej wsi spotykają się najgorętsze nazwiska trójmiejskiej sceny jazzowej, elektronicznej i improwizowanej. Walutą jest tu wymiana: doświadczeń, muzyki i wzajemnych umiejętności
Dorota Brauntsch

Krajobraz i słowo

To jedyny festiwal w Polsce, który przyjeżdża do swoich słuchaczy i słuchaczek. Podoba mi się formuła, bo dowartościowuje mniejsze miasta i stwarza okazję, aby poznać i opowiedzieć jakiś kawałek Polski
Ola Synowiec

Kino z kajakiem w tle

W obiekty festiwalowe zmieniają się sale gimnastyczne. Zaciemnienie, obraz i nagłośnienie są całkiem dobre i jest w nich jakiś dodatkowy urok i relaksujący luz. Filmy oglądać można na szkolnych materacach, skrzyniach i kozłach albo w hamaku rozwieszonym w bramce piłkarskiej
Edwin Bendyk

Pępek świata

Węgajty to jedno z miejsc ulokowanych geograficznie na marginesach. Pełni jednak funkcję centrum świata czy raczej omphalos mundi – mitycznego pępka, przez który, mimo peryferyjności, przepływają najważniejsze dla danego momentu idee, energie, debaty
Aleksandra Grzemska

Abakanowicz przyszpilona do stereotypu

Gdy Paweł Kowal rekonstruuje legendę Magdaleny Abakanowicz i zwraca uwagę na egzotyzację rzeźbiarki z Polski, sam popada w pułapkę tego mechanizmu, a artystka jako „kobieta sukcesu” zaczyna funkcjonować w jego narracji nie tyle jako osobowość, ile osobliwość.
Diana Dąbrowska

Osobliwy sojusz

„Nić widmo” Paula Thomasa Andersona kipi erotyzmem i dwuznacznością, choć rzadko kiedy bohaterowie rozpinają guziki swoich wielce szykownych kreacji i strojów.
Cveta Dimitrova

Miłość, mrok, życie

Najmocniej w książce Amosa Oza oddziaływały na mnie obrazy Południa. Przypominały o bułgarskich podwórkach mojego dzieciństwa.
Karol Kleczka

Zwykły człowiek?

Ta Biblia odłącza od tekstu element nadprzyrodzony – cuda nie są tu tak ważne, jak nauczanie o wolności, spotkanie z drugim człowiekiem, pokonywanie strachu.
Maria Karpińska

Kwestia perspektywy

Perspektywa zwierzęcia czy rośliny pozostaje dla człowieka niedostępna, a każda próba jej obrania jest de facto narzuceniem przyrodzie ludzkich narzędzi komunikacji.
Iwona Boruszkowska

Kultura „w poruszeniu” albo kroniki wojny

Przez ostatnie kilkanaście miesięcy ukazało się więcej ukraińskich tytułów niż w minionych 30 latach. Jednak wszyscy czujemy gorzki posmak zbyt wysokiej ceny tego nowego otwarcia.