fbpx

Świat

855

Społeczeństwo

Religia

Rok
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2006
  • 2005
  • 1983
  • 1978
  • 1971
  • 1946
Sylwia Czubkowska

Nowa mapa świata pisana przez AI

Nie wierzcie politykom i analitykom, którzy bez mrugnięcia okiem mówią, że wiedzą, jak sztuczna inteligencja zmienia globalny układ sił. Wiedzą tyle, ile ChatGPT odpowiadający na nasze pytania. Czasem mówią trafnie, czasem leją wodę, a nierzadko halucynują i kłamią.
z Magdaleną Bigaj rozmawia Oliwia Bosomtwe

Jak wychować dziecko w epoce cyfrowej?

Problem z dziećmi i ekranami leży w tym, że w świecie pełnym natychmiastowej gratyfikacji źle znosimy wszelkie trudności – traktujemy więc ekran jak smoczek: dajemy go, by nastał spokój.
Jonathan Haidt, Eric Schmidt

Reguły na czas sztucznej inteligencji

Sztuczna inteligencja sprawi, że media społecznościowe będą (jeszcze) bardziej toksyczne. Musimy przygotować się na to już dziś.
Kamil Fejfer

Zetki są grzeczniejsze niż wcześniejsze pokolenia

Kolejne pokolenia wydłużają okres dzieciństwa, młodości, coraz później wchodzą w poważne związki i coraz później rodzą dzieci lub rezygnują z nich w ogóle.
z Joanną Tokarską-Bakir rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Poza krainę snów

W roku 1945 w Krakowie miał miejsce pogrom. Dwudziesty któryś z rzędu. Ocalali Żydzi wracali do swoich przedwojennych domów. Nie byli mile widziani. Napotkali wrogość i przemoc.
Katarzyna Prot-Klinger

Funkcjonować mimo objawów

Diagnozy psychiatryczne należy traktować jako język, którym umówiliśmy się nazywać różnego rodzaju cierpienie.
z Bogdanem de Barbaro rozmawia Ilona Klimek-Gabryś

Psychoterapeuta nie jest nauczycielem życia

Psychoterapeuta nie ma być dla swojego pacjenta najwyższym autorytetem. Ma pomóc pacjentowi dotrzeć do jego wewnętrznego konfliktu, nie może go zniewalać.
Michał Cichy 

Jak nie zabiłem Putina

Samo branie leków to tylko połowa. Połowa, bez której nic się nie uda. Drugą połową jest nauka życia. Jeżeli mnie, z takimi jazdami na koncie, się to udało, to może się udać każdemu.
Anna Mateja

Planeta to abstrakcja

Zabieranie rzeczy spod śmietnika jest dla wielu ludzi czynnością wstydliwą. Obawiają się chorób, pluskiew, brudu, a przede wszystkim cudzych myśli
Anna Mateja

Przyparci do muru

Wysokość dochodu narodowego jest ważna tak samo jak liczba wróbli. Czy to nie jest logiczne? Zmniejszenie w ciągu 10 lat masy owadów o jedną czwartą jest równie niebezpieczne jak obecność smogu w powietrzu. Dlaczego takie zestawienie nie porusza wyobraźni?
Michael Chabon

Przeciw kutasiarstwu

Żeby być feministą, nie wystarczą deklaracje. Musisz wyrzec się dziedzictwa męskiej przemocy i stawić opór strukturom, które utrwalają nierówność, takim jak tradycja czy język. Ale nawet to nie wystarczy.
Agnieszka Burton

Wasz język to kosmos 

Lata PRL-u nadały polszczyźnie jednolite brzmienie. Dziś coraz częściej na ulicach słyszymy nasz język ze wschodniosłowiańskim albo azjatyckim akcentem. Kto i po co uczy się polskiego?
Joanna Bator

Netsuke z szylkretu

Widziałam, jak zagraniczna studentka w hidżabie odchodzi z laleczką kokeshi przyciśniętą do piersi, widziałam nowego właściciela kobaltowego wazonu, a także młodego człowieka w okularach lenonkach usiłującego zmieścić w koszyku rowerowym kilkadziesiąt płyt z zachodnią muzyką sprzed pół wieku, ale mnie interesował tylko ten jeden przedmiot. Musiał tu być. Łudziłam się, że znajdę to, czego nie pamiętam.
z Anją Franczak rozmawia Martyna Słowik

Anja Franczak: osoby umierające często wiedzą, że to się dzieje

Rosnąca skala zainteresowania świadomym umieraniem, śmiercią, żałobą w różnych miejscach na Ziemi nie jest przypadkiem. Dla mnie to wyraz kolektywnej podświadomości, która upomina się o utracone, trudne, ale bardzo potrzebne do dobrego życia doświadczenie.
Anna Mateja

Talenty zakopane w szkole

Dzieciom powtarzam: nie wierzcie tym, którzy mówią, że najważniejsze jest poczucie bezpieczeństwa. Dbając wyłącznie o siebie, nigdy nie staniecie się odważni, bo odwaga pojawia się w nas tylko wtedy, gdy mierzymy się z własnym strachem.
Anna Mateja

Nagie życie

Pampersa najtrudniej zmienić pierwszy raz. Zwłaszcza osobom z wyższej klasy średniej, których wyobrażenia o tworzeniu „lepszej wersji siebie” lokują się w zdobywaniu zupełnie innych umiejętności.
z Alicją Urbanik-Kopeć rozmawia Martyna Słowik

Wciąż czujemy, czym jest mezalians

Martyna Słowik: W latach 90. XX w., po transformacji ustrojowej oraz gospodarczej, mówiło się o końcu społeczeństwa klasowego… Alicja Urbanik-Kopeć: To największy mit tamtej dekady, w dodatku w wielu środowiskach karmimy się nim do dzisiaj. Jednak podziały klasowe są chyba obecnie mniejsze niż w XIX w. i odgrywają drugoplanową rolę w życiu publicznym i prywatnym? […]
z Rafałem Matyją rozmawia Karol Kleczka

Postinteligenci i postrobotnicy

PRL tak bardzo zanudzał opowiadaniem o klasach, że przez pierwsze lata III RP ten temat dla nas nie istniał. Dziś widzimy jednak, że nie trzeba być marksistą, by dostrzegać w klasowym zróżnicowaniu jedną z najważniejszych współczesnych spraw.
Anna Cieplak

Czego nauczyła mnie klasa ludowa

Nie opowiem o wyrwaniu się z domu na peryferiach, żeby awansować. Bo pochodzenie ludowe nie musi wiązać się wyłącznie ze wstydem, współczuciem i dysfunkcyjnym środowiskiem, z którego chce się uciec jak najdalej.
Michał Potocki

Zawsze przychodzi wiosna

Zadaniem kolonii karnej jest złamanie człowieka – przez bicie albo presję psychiczną. 10 lat będzie w niej przebywać Aleś Bialacki, obrońca praw człowieka i laureat Pokojowej Nagrody Nobla.
Anna Mateja

Twarzą do rzeki

Śnięte ryby, małże i ślimaki, wyławiane latem 2022 r. z Odry, to nie masy gospodarcze, żeby je przeliczać na tony, ale konkretne, pojedyncze istnienia, których brak odczuje cała miejscowa przyroda. Ile zostanie wyłowionych tego lata?
Sławomir Żurek

Co zrobiliśmy z naszym chrześcijaństwem?

Przemoc fizyczna i symboliczna, antyjudaizm oraz nienawiść rasowa to główne wyznaczniki relacji chrześcijan do wyznawców judaizmu, których efektem było przyzwolenie na zagładę Żydów w wieku XX lub co najmniej bierność wobec niej. Sytuację odmienił dopiero II Sobór Watykański, nazywając antysemityzm grzechem.
Janusz Poniewierski

Stańmy wreszcie przed lustrem

Kiedy redakcja „Znaku” umawiała się z Pawłem Śpiewakiem na druk „tez o polskim antysemityzmie”, nikt nie przypuszczał, że staną się one czymś na kształt testamentu. Że będziemy je czytać jak zapis ostatniej woli ich autora.
Paweł Śpiewak

12 i pół tezy o polskim antysemityzmie

Gdy czytam przedwojenne gazety, wydaje mi się, że ówczesną Polskę ogarnęła gorączka antyżydowska. Antysemickie poglądy były głoszone tak szeroko i w tak skrajnych formach, że można było odnieść wrażenie, iż Polacy sami się szykowali do jakiegoś rozwiązania „kwestii żydowskiej”.
z Agnieszką Kościańską rozmawia Michał Jędrzejek

Kościół, seks, reprodukcja

W latach 60. dokonywano w Polsce ok. 300–500 tys. aborcji rocznie. Biorąc pod uwagę, że większość społeczeństwa należała do Kościoła, duża część tych zabiegów była dokonywana przez katoliczki.
Olga Drenda

Ładnopolska, czyli orbis interior

W kadrze zostaje to, co jest ładne i fajne: nowoczesna sala w centrum kultury i sportu, restauracja na obrzeżach miejscowości, wreszcie – własny ogródek. Fotografie pokazują, o jakim miejscu do życia marzą ludzie i że w jakiejś małej skali udaje im się to zainscenizować.
Anna Cymer

Zjawiskowe budowle powojennej Polski

Może nie doczekaliśmy się w Polsce spektakularnych architektonicznych ikon światowej sławy, ale mamy swoje budynki-emblematy. Przecież sylwetkę katowickiej hali Spodek, gmachu Filharmonii Szczecińskiej i stołecznej siedziby Telewizji zna pewnie każdy. Wartych docenienia i efektownych współczesnych budowli istnieje o wiele więcej.
z Filipem Springerem rozmawia Damian Nowicki

Czekam na nową architekturę

Dotychczas święte pytanie architektury brzmiało: jak projektować domy, biurowce i przestrzenie wspólne? Dzisiaj, w obliczu zmian klimatu i wyczerpywania zasobów, powinno brzmieć: czy cokolwiek możemy jeszcze budować?
Maciej Lorenc

Krótka historia psychodelików

W latach 50. i 60. wydawało się, że LSD doprowadzi do naukowej i społecznej rewolucji. Dziś wracamy do psychodelików ze skromniejszym oczekiwaniem – mają pomóc w walce z kryzysem zdrowia psychicznego.
Ewelina Kaczmarczyk

Pnioki, krzoki i ptoki

Czytając „Podhalan”, czułam się trochę jak podczas wsłuchiwania się w opowieść babci Anieli – to w końcu książka przygotowana przez górali i góralki o sobie samych. I to jej ogromny atut.
Anna Mateja

Czary i litery

W polskiej szkole kolejne reformy nie potrafią zrealizować dwóch spraw najważniejszych. Nie wprowadzają rekrutacji, po której posady nauczycieli otrzymywaliby najlepsi absolwenci uczelni, i nie ustanawiają pensji zachęcającej ich do szukania pracy w szkole
z Joanną Erbel rozmawia Szymon Żyśko

Mieszkanie prawem i towarem

Problem niedostępności mieszkań urasta do najważniejszego problemu dzisiejszych 20- i 30-latków. Jak można go wreszcie rozwiązać?
z Ewą Woydyłło rozmawia Ilona Klimek-Gabryś

Wystarczą czas i rozmowa

Odporność psychiczna połączona jest z poczuciem własnej wartości. Z przekonaniem, że jestem właściwą osobą na właściwym miejscu, że trudności, na które natrafiam, nie są skierowane przeciwko mnie, ale stanowią po prostu naturalną część życia.
Emilia Dłużewska

Jak płakać w miejscach publicznych

Większość psychologów zgadza się, że moja historia nie zaczęła się wraz z narodzinami (ani nawet z poczęciem).
Anna Mateja

Jeden na jeden

Osoby, które wychodzą z kryzysu bezdomności, muszą na kimś się oprzeć. Mieszkanie i praca nie uratują ich przed powrotem do schronisk i squatów, jeśli pozostaną same.
Martyna Wasiuta

Poszukiwanie prezydenta wszystkich Czechów

Rok 2023 Czesi inaugurują wyborem nowego prezydenta. Debata polityczna toczy się z kryzysem energetycznym, inflacją i wojną w tle. Na kogo postawią nasi sąsiedzi: na doświadczonego generała, pierwszą w historii kobietę, a może na byłego premiera oskarżanego o defraudację unijnej dotacji?
Filip Springer

Podróż w czasie

To bardzo nieaktualny felieton. W końcu od zakończenia mundialu do momentu, w którym ten numer „Znaku” trafia do Państwa rąk, upłynęło kilkanaście dni.
Tomek Kaczor, Dorota Borodaj

Bariery w naszych głowach

„Ludzie nie wiedzą, jak rozmawiać z osobą z niepełnosprawnością. A my nie tworzymy osobnego społeczeństwa. Chcemy nawiązywać relacje, uprawiać seks, dbać o zdrowie w dostosowanych do naszych potrzeb gabinetach” – mówi Julia Zakrocka.
Anna Mateja

Mówię: „Sprawdzam”

Pytania, które Hanna Pasterny przygotowała na spotkanie z prokuratorem, zajęły jej kilka kartek. Do plecaka włożyła laptop. Zmierzając na spotkanie, ostrożnie stawiała kroki na kolejnych stopniach, dla pewności szukając ręką poręczy.
Łukasz Fyderek

Awatary geopolityki

Geopolityka uprawiana na YouTube sprawia wrażenie szumu złożonego z kakofonii bon motów, kontradykcji, neologizmów i romantycznych metafor.
Dominika Słowik

Czy tańczyłam na TikToku?

Ile tiktoków obejrzałam w czasie, w którym powinnam była pisać ten tekst?
Ewa Drygalska

Jak dyskryminują nowe technologie

Nikt nie jest wolny od uprzedzeń, wszyscy do pewnego stopnia je stosujemy. Stereotypy wbudowane w modele sztucznej inteligencji stają się jednak bardziej niebezpieczne niż nasze.
Michał R. Wiśniewski

W bańkach rozdzieleni

Media społecznościowe są odbiciem prawdziwego świata. Krzywym i czarnym zwierciadłem, lupą i teleskopem. Wyciągają z nas to, co ludzkie, i to, co obce.
Jan Jęcz

Życie codzienne z algorytmami

Algorytmy to po prostu zestaw instrukcji krok po kroku, które należy wykonać w sposób dość mechaniczny, aby osiągnąć pożądany rezultat. Towarzyszą nam od zarania ludzkości – ale dziś oplatają całe nasze życie. Czy powinniśmy się tego bać?
Anna Mateja

Chwast budzi opór

Równo przystrzyżony trawnik w kolorze intensywnej zieleni nie jest niczym złym. Ale czy cały kraj musi nim być?
Dorota Borodaj, Tomek Kaczor

Poczuć, usłyszeć, powąchać

Działają razem od końca 2018 r. Adrianna i Monika poznały się na warszawskiej ASP. Zafascynowała je tematyka przekładu, przełożenia tego, co widać, na inne zmysły: dotyku, słuchu, zapachu. Na kursie audiodeskrypcji (tworzenia werbalnych opisów obrazów) poznały Natalię i razem powołały do życia Fundację Wielozmysły.
z Piotrem Szaradowskim rozmawia Marek Maraszek

Strój na wystawie

Czym właściwie ubiór miałby się różnić od kubka, komputera czy innych artefaktów gromadzonych w muzeach? Muzea mają rejestrować współczesność – powinny też śledzić przemiany mody.
Karolina Sulej

Moda, czyli o prawach człowieka

Ubranie to nie eksces z czubka piramidy potrzeb Maslowa, ale przeciwnie – podstawowy przejaw naszego bycia w świecie. W sytuacjach granicznych ubranie może podźwignąć, podtrzymać ducha i ocalić życie, jednak może też stygmatyzować, upokorzyć, a nawet zabić.
z Przemysławem Czaplińskim rozmawia Hanka Grupińska

O wojnie, przemocy i wywróconym stoliku

Stół, przy którym siedzimy, to nasza Ziemia, a obrus, który go nakrywa, to jej dobra. My – biesiadnicy – rozrywamy dziś ten obrus i kopiemy w stół, czyli zagrażamy Ziemi. Wojna to skrajny przejaw egoistycznej postawy człowieka.
Anna Mateja

Śpiew na ból

„Jak się tworzyło?” – pyta zaczepnie Katarzyna Turek pacjentkę chorą na schizofrenię. Para oczu podnosi się znad kartki ze słowami układanej piosenki i patrzy ze skupieniem w twarz młodej kobiety. „Najważniejsze było dla mnie to, że przez chwilę nie słyszałam tych głosów, które ciągle do mnie mówią".