fbpx
Mateusz Burzyk

Pani Halina

Mieszkała w Warszawie w maleńkim mieszkanku przy ul. Domaniewskiej. Na drzwiach wejściowych wisiały kolorowe rysunki, które wywoływały uśmiech i zapraszały do środka. Pamiętam, że gdy przyjechałem tam z Januszem Poniewierskim, zatrzymał się przy obrazkach i po chwili zamyślenia powiedział coś w stylu: „Proszę zapamiętać to miejsce, mieszka tu prawdopodobnie święta”

Mateusz Burzyk

Głębia teraźniejszości

Giorgio Agamben ma szansę stać się pierwszym światowej klasy filozofem, którego wszystkie kluczowe teksty będą dostępne w języku polskim za jego życia.

Mateusz Burzyk

Czego nas uczą przypadki Foucaulta i Derridy

Nie ma już intelektualistów, których erudycja miałaby w sobie taki czar kontestacji i antyhierarchicznej rewolty. Dlaczego Michel Foucault i Jacques Derrida – każdy na swój sposób – zyskali status intelektualnych guru?

Mateusz Burzyk

Codzienność zamiast buntu

Ludowa historia przemysłowego i pogranicznego regionu, zbiorowy bohater, czyli krnąbrne wobec silnych i bogatych chachary, obalenie stereotypów Ślązaka jako pokornego i zdyscyplinowanego oraz kobiet jako niezdolnych do fizycznej pracy i politycznie biernych – wiele pomysłów i wysokie stawki, lecz w gruncie rzeczy wyszła z tego wszystkiego dość tradycyjnie opowiedziana historia.

Mateusz Burzyk

Nieszczęśliwy Camus

Autor „Dżumy” wpadał w kolejne relacje miłosne nie z kaprysu, lecz z samotności, wyobcowania i z tęsknoty za swoim rodzimym światem. Lektura biografii Tănasego uzmysławia, jak nieszczęśliwy był Camus.

Mateusz Burzyk

Geopolityka Jana Pawła II

Wbrew tytułowi głównym bohaterem „Nie naszego papieża” wcale nie jest Jan Paweł II. Z książki dowiadujemy się raczej o tym, o czym za jego pontyfikatu się nie mówiło – szczególnie w Polsce.

Mateusz Burzyk

Tęczowy Kościół istnieje

Książki, w której jako osoby LGBT+ wypowiadałyby się zarówno legenda Solidarności, były ksiądz, artysta, jak i mechanik, dotąd nie było.

z Ireneuszem Kanią rozmawia Mateusz Burzyk

Serdeczność dla wszystkich istot. Ostatnia rozmowa z Ireneuszem Kanią

Nasz świat, wszystko, co żyje, istnieje dzięki zabijaniu. Otóż dla mnie zabijanie nie jest rzeczą obojętną wpisaną w obiektywną strukturę wszechświata, jak spokojnie przyjmują to Chińczycy. Mnie się to nie podoba, nie godzę się z tym.

Mateusz Burzyk

Ireneusz Kania (1940–2023). Odejście giganta

Każde spotkanie lub rozmowa telefoniczna z Ireneuszem Kanią stanowiły zarazem przyjemność i wyzwanie. Z jednej strony można było chłonąć to, co mówił, ale z drugiej czuło się zobowiązanie, by choć w krótkiej odpowiedzi użyć kilku słów, które mogłyby zachęcić go do dalszych wypowiedzi.

Mateusz Burzyk

Ile Niemiec w Polsce?

Pisarski projekt Zbigniewa Rokity jest niezwykle spójny. Trudno wyobrazić sobie książkę bardziej wyrastającą z nagrodzonego Nike „Kajś” niż „Odrzania”.

Mateusz Burzyk

Polski podbój Niemiec

Choć ta książka nie jest przewodnikiem, to świetnie nadaje się na lekturę podczas dłuższych i krótszych wycieczek po Niemczech

Mateusz Burzyk

W obronie sekretu

Jacques Derrida kojarzy się głównie z dekonstrukcją oraz zawiłym stylem pisania. Pierwszy etap przyswajania jego myśli w Polsce przypadł na przełom mileniów. Dokonywał się na wydziałach filologicznych, a koncentrowano się na filozofii języka i teorii tekstu.

Mateusz Burzyk

Marzy mi się szkoła

Zapiski Noici zdominowały dwa wątki: pragnienie utworzenia idealnej szkoły oraz interpretacje ewangelicznej historii o synu marnotrawnym.

z ks. Eligiuszem Piotrowskim rozmawia Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Chrześcijaństwo bez cudowności

Zmartwychwstanie może po prostu oznaczać, że śmierć Jezusa nie poszła na marne, bo Jego przesłanie trwa i przez nie wciąż jest On obecny pośród swoich uczniów.

z Jurijem Andruchowyczem rozmawia Mateusz Burzyk

Czarne kłęby dymu

Postrzegam tę wojnę jako ostatnią próbę Moskwy, by uratować imperium i pozostać mocarstwem. Marzy im się przecież nie tyle regionalne przewodnictwo, ile panowanie nad prawie połową świata. Dlatego uważam, że jeśli Ukraina przegra, ta agresja nie skończy się tylko na nas.

Mateusz Burzyk

Trzymać się życia

Derrida dystansuje się do koncepcji filozofii, której opanowanie ma oswajać z przemijaniem. Nie po drodze mu też z uwalniającą od strachu przed śmiercią religijną obietnicą życia wiecznego.

Mateusz Burzyk

W wirze historii

„Wygnaniec” to więcej niż biografia, bohater zyskuje w niej wyraźny autorski stempel. Bauman jest tytułowym wygnańcem, a na pierwszy plan wydobyty zostaje dramatyzm jego życiowych losów.

Mateusz Burzyk

Nikaj

XX-wieczne dzieje Śląska stanowią w książce Rokity tło dla opowieści o losach jego rodziny. Albo odwrotnie: bardziej prywatne wątki pozwalają ukazać doniosłość historycznych przemian, przecinających życie konkretnych bohaterów i ich bliskich.

Mateusz Burzyk

Aż chce się więcej

Do niewątpliwych zasług Dariusza Rosiaka i Wydawnictwa Mando należy nadspodziewanie szybkie przygotowanie biografii Zygmunta Baumana. Ukazała się ona niecałe trzy lata po śmierci słynnego socjologa. Mam jednak nadzieję, że nie będzie to biografia ostatnia.

Mateusz Burzyk

Kilka pytań i odpowiedzi w sprawie Theodore’a McCarricka, Jana Pawła II i kard. Stanisława Dziwisza

Wyjaśnienie związków kard. Dziwisza z największymi skandalami seksualnymi Kościoła jest nieodzowne. Katoliccy wierni – i nie tylko oni – muszą się tego głośno domagać.

z Haliną Bortnowską rozmawia Mateusz Burzyk

Bądźmy alternatywą

Trzeba nauczyć się myśleć o Kościele szerzej, czerpać z jego bogatej tradycji. Nie jesteśmy skazani na jedno pokolenie biskupów, powinniśmy mieć swoją duchową samodzielność.

Mateusz Burzyk

Książka wydarzenie

Najwięcej miejsca poświęcono dotąd kontrowersyjnym okolicznościom towarzyszącym ukazaniu się Wyznań ciała.

z Richardem Kearneyem rozmawia Michał Jędrzejek, Mateusz Burzyk

Droga do siebie wiedzie przez innego

Twierdzę, że można wierzyć w boskość, ale jednocześnie wątpić i stawiać pytania. Można być też niewierzącym, ale chcieć wierzyć albo przynajmniej zrozumieć i podjąć dialog z tymi, którzy wierzą. Można nawet być jednym rano, a drugim wieczorem – w ciągu jednego dnia.

Mateusz Burzyk

Kościele, poznaj siebie

Autor objechał cały świat i napisał książkę „o Kościele nie z tej ziemi”. Co to znaczy?

z Zuzanną Radzik rozmawia Mateusz Burzyk

Puk, puk. Kobiety w Kościele

Przez katolickie feministki pontyfikat Jana Pawła II został zapamiętany jako czas, gdy skończyła się życzliwość dla podnoszonych przez nie tematów. Właściwie trzeba było zejść do podziemia. Dziś powoli z niego wychodzimy.

z ks. Tomášem Halíkiem rozmawia Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Chrześcijaństwo śpi

Niektórzy uważają, że chrześcijaństwo wciąż jest na początku swoich dziejów, inni, że umiera. Ja sądzę, że chrześcijaństwo jest w trakcie sjesty, że śpi. To jednak ważny czas. Odpoczynek umożliwia podjęcie nowych zadań, pozwala pójść głębiej.

Mateusz Burzyk

Giorgio Agamben, filozof bez empatii

Stanowisko Giorgia Agambena wobec epidemii koronawirusa może być w przyszłości przedmiotem takich analiz jak postawa intelektualistów wobec totalitaryzmów albo rewolucji roku 1968.

z Maciej Biskupem OP rozmawia Mateusz Burzyk

Jestem z Tobą

Abp Marek Jędraszewski powinien być świadomy, że wypowiadając z ambony słowa o „tęczowej zarazie”, może ludziom zasugerować, że są one czymś więcej niż tylko jego opinią. Dlatego postrzegam je jako nadużycie urzędu – co, niestety, zdarza się hierarchom także w innych przypadkach, jak np. tuszowanie pedofilii czy przemocowe relacje z podlegającymi im księżmi.

Mateusz Burzyk

Teologia żywa

Nie ma drugiego autora, który jednocześnie tak przystępnie i kompetentnie pisałby dziś w Polsce o teologii, jak Józef Majewski.

z Charlesem Taylorem rozmawia Michał Jędrzejek, Mateusz Burzyk

Filozof w czasach sekularyzacji

„Epoka świecka” oznacza dla mnie przejście od życia religijnego mającego swój środek ciężkości w wielkich narodowych Kościołach do świata olbrzymiej różnorodności duchowych i religijnych poszukiwań.

z Magdaleną Smoczyńską rozmawia Mateusz Burzyk

Siedzę na kupie gruzów

Gdy zdarzało mi się być na mszy, to podczas Credo milkłam, gdy inni mówili: „Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół”. Nie mogłam tak powiedzieć.

Mateusz Burzyk

Kim Pan jest, profesorze Harari?

Yuval Noah Harari w jednych kręgach uchodzi za poważnego intelektualistę, w innych za guru, który z podejrzaną łatwością objaśnia cały świat. Czy jeden człowiek może opanować tak wiele różnych dziedzin wiedzy i pisać na ich temat rzetelne książki?

Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Prawicowy anarchista

Choć dwóch Francuzów zdobyło w ostatnich latach literackiego Nobla (J.M.G. Le Clézio i Patrick Modiano), to właśnie Houellebecq jest najbardziej rozpoznawalnym żyjącym pisarzem znad Loary. Jak postrzega swój kraj i jaki obraz Francji odmalowuje w swych powieściach?

z Rodem Dreherem rozmawia Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Opcja Benedykta

Spotkałem niedawno katolika, który powiedział mi, że spodziewa się upadku Kościoła instytucjonalnego w Niemczech za mniej więcej 30 lat. Jego zdaniem wiara przetrwa tylko w rodzinach, które naprawdę nią żyją. Moja propozycja skierowana jest właśnie do chrześcijan żyjących w krajach, które przeszły sekularyzację.

Mateusz Burzyk

Filozof z biografią

Do niedawna o myśli Constantina Noiki dowiedzieć się można było w Polsce z dwóch źródeł: wstępu Ireneusza Kani do Sześciu chorób ducha współczesnego oraz Dziennika z Păltinişu, w którym Gabriel Liiceanu opisał filozoficzny trening, zafundowany jego rówieśnikom przez Mistrza.

Mateusz Burzyk

Polscy księża wyklęci

Analizując przypadki kościelnych sankcji wobec duchownych, odnosi się wrażenie, że nie ma nad Wisłą poważnych sporów teologicznych, za to bez trudu natrafia się na polityczne. Ani księża Lemański i Boniecki, ani Isakowicz-Zaleski czy Mądel nie odeszli w żadnym miejscu od ortodoksji. Czy kościelne kary dla nich miały zatem sens?

Mateusz Burzyk

Bez fałszów

Karol Tarnowski, potomek wielkiego rodu, urzeka skromnością – osobowością bogatą (to przecież pianista, filozof, pedagog, człowiek wiary i znawca sztuki), lecz „nieekspansywną”.

z Małgorzatą Hołdą rozmawia Mateusz Burzyk

Mózg – fabryka snów

Po co nam marzenia senne? Jak je badamy? O czym śnią niewidomi? Czy można kontrolować swoje sny?

Mateusz Burzyk

Historia szaleństwa, seksualności i Kościoła

Podczas gdy wielu ludzi zachowuje wiarę w Boga, ale odchodzi od Kościoła, Foucault nie podzielał religijnej wiary, ale pozostawał zainteresowany Kościołem, zwłaszcza jego wpływem na ludzką podmiotowość.

z Donatellą Di Cesare rozmawia Mateusz Burzyk

Hermeneutyka przemocy

Demokracja jest zawsze postterrorystyczna, oznacza brak potrzeby terroru. Jednak relacja między demokracją a terrorem nie jest jedynie genealogiczna. Terror nie został pokonany raz na zawsze, ale pozostaje wpisany w demokrację. Z tego też powodu może znów wybuchnąć.

Mateusz Burzyk

Piłkarskie wojny

Zbigniew Rokita podąża za tezą, że wielkie sportowe wydarzenia odmierzają bieg historii. Podobną myśl sformułował w autobiograficznej prozie Jerzy Pilch – futbolowe turnieje porządkować miały jego życiowe doświadczenia.

Mateusz Burzyk

Barykady bez filozofów

Najlepszym obrazem francuskich wydarzeń maja 1968 r. jest wywiad, jaki Jean-Paul Sartre przeprowadził z Danielem Cohn-Benditem: 63-letni światowej sławy filozof zajął miejsce pytającego, a 23-letni student udzielał mu odpowiedzi.

z Russellem Ronaldem Reno rozmawia Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Dlaczego mam kłopot z Franciszkiem

Martwię się o atmosferę dezorientacji i wieloznaczności, która otacza papieża Franciszka. W większości przypadków rodzi ona podziały i konflikt, a nie prowadzi do rozstrzygających i jasnych świadectw jego papieskiej władzy.

z Haliną Bortnowską rozmawia Mateusz Burzyk

Hanna Malewska. Całe jej życie było wewnątrz

Nikt inny nie wkładał w „Znak” ani ułamka tego skupienia, pracy i odpowiedzialności co Hanna Malewska. Miesięcznik absorbował ją całkowicie. Przez lata pracy nad nim odkładała na drugi plan pisanie własnych książek.

Mateusz Burzyk

Inny model życia

Na przekład Anty-Edypa przyszło nam czekać 45 lat. Czas ten dłużył się zwłaszcza w ostatnim okresie, bo polską premierę odkładano z roku na rok. Można było odnieść wrażenie, że nigdy do niej nie dojdzie – przyznam szczerze, że przestałem nad tym specjalnie ubolewać.

Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Wszystkie życia Zygmunta Baumana

W długim, ponad 90-letnim życiu Zygmunta Baumana skupiają się jak w soczewce newralgiczne epizody z polskiej historii: narodowościowe napięcia II RP, traumy okupacji, zaangażowanie intelektualistów w budowę demokracji ludowej, rozczarowanie komunizmem, przymusowe emigracje i trudne rozliczenia z przeszłością

z Janem Woleńskim i Jackiem Prusakiem SJ rozmawia Mateusz Burzyk

Skąd się bierze wiara?

Mocno wierzący ludzie mają więcej wspólnego ze zdeklarowanymi ateistami niż przeciętni ludzie religijni między sobą. Okazuje się więc, że przeciwieństwa się przyciągają.

Mateusz Burzyk

Przewaga wirtualności

Znacznie większy entuzjazm wzbudziłaby publikacja tomu pism rozproszonych Deleuze’a z lat 1975–1995 Deux régimes de fous, a nie pochodzący z niego pięciostronicowy szkic, który stał się podstawą wydanej po polsku książeczki. Ale każdy nowy przekład – zwłaszcza rzetelny, a ten do takich należy – to dobra wiadomość.

z Tadeuszem Gadaczem rozmawia Mateusz Burzyk

Buntownik wobec przyjaciół, pokorny wobec Boga

Gdyby porównać Hioba i jego synów do Boga Ojca i Jego Syna, to różnica jest zasadnicza – Chrystus zmartwychwstał, Bóg Ojciec odzyskał Syna, a Hiob swoich synów nie. Historia Hioba nie kończy się happy endem.

Mateusz Burzyk

Mowa otoczenia

Pierwsza przetłumaczona na język polski książka Remo Bodei wpisuje się w zjawisko współczesnego renesansu filozofii włoskiej oraz w trwające w myśli kontynentalnej zainteresowanie rzeczą i kulturą materialną.

z Bogdanem Szlachtą rozmawia Mateusz Burzyk

Sprawiedliwość po grzechu

Rozstrzygnięcie wypracowane na Zachodzie wyraźnie rozdzielało dwie sfery: sacrum i profanum, częściowo podporządkowując tym, którzy wiodą ludzkość w kierunku zbawienia, tych, którzy mają dbać o zapewnienie pokoju doczesnego, czyli ziemskiej sprawiedliwości.

Mateusz Burzyk

Jednoznaczość a głębia

Temat książki najlepiej oddają słowa Bogumiła Lufta: wybitni rumuńscy intelektualiści chcą rozprawić się z komunizmem.

z Karolem Tarnowskim rozmawia Mateusz Burzyk, Dominika Kozłowska

Nie zawsze trzeba wygrywać

Moja filozofia wiary i Boga znacznie bardziej bazuje na pytaniach i braku definitywnych rozstrzygnięć, na samym otwarciu na wymiar metafizyczny i religijny niż na formułowaniu odpowiedzi.

Mateusz Burzyk

Kres wielkości

Esej ten to przede wszystkim studium upadku – Francja jest dla Ciorana krajem z wielką przeszłością, który popadł w dekadencję, czyli w „niemożność dalszego tworzenia w kręgu wartości, które [ją] określają”.

z Piotrem Augustyniakiem i Tadeuszem Gadaczem rozmawia Mateusz Burzyk

Pojęcie niedoskonałe

Personalizm katolicki był w Polsce w kleszczach: reżimu komunistycznego z jednej strony, a tradycyjnego polskiego katolicyzmu – z drugiej. To skazało go na porażkę, choć wcześniej przyczynił się do wielkiej zmiany społecznej.

Mateusz Burzyk

Czy to jeszcze / tylko książka?

To nie było wydarzenie niespodziewane. Nie dlatego że od wydania francuskiego oryginału minęło ponad 35 lat, ale ze względu na fakt, że publikacja Tysiąca plateau, tak samo zresztą jak wciąż odkładana (być może już ostatecznie porzucona) premiera Anty-Edypa, była oznajmiana i oczekiwana – przynajmniej przez zainteresowanych współczesną filozofią kontynentalną.

Mateusz Burzyk

Habit nie czyni mnicha

Forma naszego życia kształtuje się wraz z wychowaniem – rodzinnym, szkolnym, zawodowym – i podlega ciągłym zmianom. Odciska na jednostce nieusuwalne piętno, zdradzając, kim kto naprawdę jest i do jakiej społeczności przynależy.

z Evą Illouz rozmawia Mateusz Burzyk

Feminizm nie tylko dla kobiet

Kobieta i mężczyzna są związani kontraktem miłości, tyle że umowa ta zawiera również zapis o podległości. Feminizm nie może więc kierować się polityką prostego antagonizmu, bo polityczność rodziny jest wewnętrznie bardzo skomplikowana, a tożsamość kobiety wiąże się ze wszystkimi rolami, które łączą ją z mężczyzną.

Mateusz Burzyk

Warunki bezwarunkowości

Zanim Derrida osiągnął popularność i filozoficzny autorytet, musiał borykać się z antysemickimi ustawami reżimu Vichy, depresją po zderzeniu z francuskim systemem szkolnictwa oraz długoletnim niezrozumieniem przez wielu tradycyjnie zorientowanych akademików.

z bp. Grzegorzem Rysiem rozmawia Dominika Kozłowska, Mateusz Burzyk

Nic innego się w życiu nie liczy

To stara zasada: daję, żebyś dał – ja daję ofiarę, a ty mi błogosławieństwo, pomyślność na wojnie, zdrowie, miłość od kobiety, którą chciałbym za żonę. To jest w jakiejś mierze naturalne w człowieku, że gdy nie może osiągnąć pewnych celów osobiście, to zwraca się do kogoś, kto – jeśli się mu zapłaci – może to dla niego zrobić. Chrześcijaństwo stanowi radykalne przełamanie takiego myślenia.

z Ireneuszem Kanią rozmawia Mateusz Burzyk

Dług metafizyczny

W buddyzmie chodzi o to, by osiągnąć wolność. Wyzwolona istota osiąga byt zwany anana, czyli bez długu. Ananabhawa to po palisku jeden z synonimów nirwany. Dziś pojęcie długu funkcjonuje zaś już tylko na gruncie finansowym.

Mateusz Burzyk

Duch, który przenika i pali

Skandal biograficzny postanowił Derrida przyćmić czymś jeszcze większym – skandalem filozoficznym. Takim posunięciem chciał się też zdystansować od wszystkich triumfujących oskarżycieli Heideggera, pokazując na swoim przykładzie, że zadaniem filozofa nie jest pastwienie się nad cudzą biografią, lecz umiejętność poruszania się i rywalizowania na poziomie myśli.

Mateusz Burzyk

Bezkształtne mięso i zorganizowany korpus

Cielesność to, uogólniając, bezkształtne mięso, pozbawione ścisłej organizacji, w każdej chwili gotowe rozlać się poza podtrzymujące je granice. Ciało zaś jest już zawsze naznaczone określonym porządkiem, jest wielością skutecznie zunifikowaną pod określonym przywództwem.

z bp. Grzegorzem Rysiem rozmawia Agnieszka Rudziewicz, Mateusz Burzyk

Syta cnota to za mało

W chrześcijaństwie jest tak, że gdy głosimy słowo i sprawujemy sakramenty, to musimy też świadczyć o miłości. Jak tego nie ma, to okazuje się, że stół ma dwie nogi i się po prostu przewraca.

Mateusz Burzyk

Wierzyć i mówić

Foucault twierdzi, że w chrześcijaństwie nie chodzi tylko o to, by wierzyć (zaakceptować pewną objawioną i nienaruszalną treść), ale również – co jego zdaniem niezwykle istotne – o to, by nieustannie mówić (odsłaniać tajemnice serca), wyrażając siebie w języku.

Mateusz Burzyk

Ćwiczenia immunologiczne. Wokół książki Petera Sloterdijka

Jeśli Sloterdijk próbuje rozprawić się z „widmem religii” (z tezami, jakoby po epoce triumfu rozumu i sceptycyzmu wobec metafizyki następował obecnie ponownie wzrost wiary i swoisty revanche du Dieu), to dokładnie w tym sensie, że przekonuje on, iż to, co powraca, nie ma wcale charakteru religijnego i nie wynika z głodu transcendencji. Wręcz przeciwnie, w rzekomym powrocie religii nie chodzi o zaspokojenie potrzeby spotkania z Absolutem, ale o rytualny system uodparniający, który pozwoli dezaktywować lub co najmniej wyciszyć niepewność ludzkiej egzystencji.

z Chantal Delsol rozmawia Mateusz Burzyk

Ekonomia solidarności

Jeśli zdecydujemy się na rekonstrukcję wspólnoty, to trzeba będzie nam zaakceptować to, co uprzednio odrzuciliśmy. Chcielibyśmy, żeby solidarność była obowiązkowa, żeby każda jednostka uznała swój niespłacalny wobec innych dług, ale oznacza to, że jednostki nie będą wówczas zupełnie wolne.

Mateusz Burzyk

Redaktor miesięcznika „Znak”, dr nauk społecznych, tłumacz i popularyzator współczesnej włoskiej filozofii politycznej.