Światy Myśliwskiego

Prowincjonalne miasteczko, niewielka wioska, a czasem tylko wybrukowana kocimi łbami uliczka lub gospodarstwo – to zwykle cały świat bohaterów powieści Myśliwskiego.

Język potrzebuje snów

Cała literatura polega na przezwyciężaniu sztuczności, nasłuchiwaniu i obserwowaniu ludzi. Wnikaniu w ich zachowania, mowę i emocje. Pisarz ma stworzyć z tych przeżyć nowy świat.

Spis treści

Myśliwski wizyjny

Trzeba jak Myśliwski mieć słuch do losu, żeby z typowej biografii wyczytać tragedię, tak typową, że nikt prawie nie dostrzega w niej fatalności.

Się śni

Myśliwski uruchamia głębokie pokłady zbiorowej nieświadomości, przywodzi nas do wstydliwie skrywanych źródeł, na wieś i do miasteczka, gdzie żyliśmy obok żydowskich sąsiadów.

Okiem artystów. Ankieta

Aktor, pisarka, malarz i tłumacz. Do wypowiedzi o twórczości Wiesława Myśliwskiego zaprosiliśmy osoby z różnych artystycznych światów. Z tych głosów wyłania się obraz pisarstwa uniwersalnego, ponadczasowego, oddziałującego na wszystkie zmysły.

W trosce o siłę narracji

Pierwszy raz natknąłem się na twórczość Myśliwskiego, gdy u schyłku PRL-u na jednym z ulicznych stoisk z książkami znalazłem wyglądającą niezbyt obiecująco powieść zatytułowaną Kamień na kamieniu. Wśród soft porno i tandetnych czytadeł pojawiały się tam czasem perełki – samizdatowe publikacje, trudno dostępne klasyki i inne niezwykłości.

Czasu przezwyciężanie

Wiesław Myśliwski stał się w Polsce klasykiem, pisarzem oswojonym, pozornie rozpracowanym i niestety odczytywanym przez klisze.

Biblia mojej codzienności

Byłem wtedy młodym chłopakiem ze wsi po Liceum Plastycznym w Zamościu, który znalazł się w Warszawie na upragnionym wydziale artystycznym. Marzyłem, by go spotkać, ponieważ czytałem już Nagi sad, książkę, którą on napisał tak, jak bym sam chciał to zrobić.

Nie zgubić języka opowieści

Nie w każdej książce Myśliwskiego rytm prozy jest taki sam. Zadaniem czytającego na głos taką literaturę jest więc przede wszystkim rozpoznanie specyfiki jej języka.

Moi, mistrzowie: Maciej Robert

Wiersze Macieja Roberta z jego najnowszej książki Superorganizm (Poznań 2019) są, poza kilkoma wyjątkami, narracyjne, opowiadane.

Duch z Książką

Za tym ujmującym znakiem kryje się krótka opowieść o jednej z tajemnic literatury.

Akty tajemnicze

Pisanie listów to akt tajemniczy i wstydliwy” – napisał o sztuce epistolografii w przedmowie do zbioru Listy miłosne i nie Stanisław Bereś.

Pozorna pamięć

Pisząc o zapomnianych pisarkach, sięgałam dotąd do tych, których nazwisk zupełnie się nie pamięta, których prace zdają się wciąż czekać na należyte miejsce na regale z napisem „klasyka literatury”. Myśląc o nich, nieustannie powracałam jednak do Marii Dąbrowskiej.

Wyobraźmy sobie emocje

„W świecie, w którym żyjemy, nic nie jest bez znaczenia. Świat naturalny posiada punkt, z którego sens promieniuje do każdej żyjącej rzeczy” – pisze Peter Mickwitz.

Plogging i śmieciowe umowy

Zapomniany i pogardzany śmieć w ostatnim czasie doczekał się zainteresowania. Rośnie świadomość, że umiejętne obchodzenie się z odpadami może wpłynąć na zawrócenie z drogi ku katastrofie klimatycznej.

#deathpositive

Co to znaczy być #deathpositive? Czy można oswoić swoją śmierć, pozytywnie postrzegać utratę bliskich?

Apokalipsa i nadzieja

Edwin Bendyk prace nad książką skończył tuż przed pandemią COVID-19. To mogłoby sugerować, że publikacja jest już nieaktualna – szczególnie że pandemia stworzyła nowe perspektywy dotyczące i upadku, i przyszłości Ziemi.

Ukraina – inna opowieść

Polska – wraz z dojściem PIS-u do władzy – przestała uprawiać politykę wschodnią. Więcej: autorytarne ciągotki elit rządzących sprawiły, że straciliśmy moralne prawo, by pouczać sąsiadów, jak budować demokrację.

Książka wydarzenie

Najwięcej miejsca poświęcono dotąd kontrowersyjnym okolicznościom towarzyszącym ukazaniu się Wyznań ciała.

Paradoksy Carla Schmitta

Jeszcze w poł. XIX w. Japonia uznawała się za centrum świata oraz najwyższą cywilizację. Wszystko zmieniło przybycie na wyspę marynarki USA pod wodzą komodora Matthew Perry’ego w lipcu 1853 r. i demonstracja potęgi nowoczesnej artylerii. Podobnie Chiny były, a następnie przestały być Państwem Środka, by – na co wiele wskazuje – powrócić do tej roli w naszych czasach.

Jak uciec z zakonu polskości?

Sienkiewicz w swojej trylogii buduje „zakon polskości”, figurę oblężonego narodu, który należy chronić przed zakusami najeźdźców. Tymczasem Żeromski w Przedwiośniu rozwija zupełnie inną wizję Polski: takiej, która zwraca się ku przyszłości i nowoczesności.

Uwolnić się od inteligenckiej chłopofobii

Osiem lat temu przygotowaliśmy numer „Znaku” Wszyscy jesteśmy chłopami. Czuliśmy wtedy, że odkrywamy ważny temat. Od tego czasu teza o chłopskim pochodzeniu Polaków stała się publicystycznym banałem. Jednocześnie pojawiły się też istotne książki i artykuły, które rzuciły na nią nowe światło.

Miejsce po dworze

Komunistyczna reforma rolna nie zaspokoiła potrzeb chłopstwa, a była zbrodnią na warstwie ziemiańskiej, jej dziedzictwie materialnym i kulturowym. Los polskich dworów można określić jednym słowem: „barbarzyństwo”.

Józefa Hennelowa in memoriam

Była dla Kościoła „głosem wołającego na puszczy”. Nie słuchano jej, odsądzano od czci i wiary, a ona w tym czasie pisała, że chce „być wewnątrz Kościoła, mimo że ten Kościół może boleć”.

Daleko od Rzymu

Holandia uchodzi za kraj niemal wzorcowo ewangelicko-reformowany, ale gdy spojrzeć bliżej, sytuacja okazuje się wielce skomplikowana. Najliczniejszą grupą wyznaniową w Kraju Nizin są i prawie zawsze byli… katolicy.

Anonimowi, nawet po śmierci

Nie wiadomo, gdzie są. Zaginęli na morzu, w drodze do Europy. Większość utonęła. Niektórych odnaleziono i pochowano – często w anonimowych grobach. To opowieść o ludziach, którzy nie dotarli na drugi brzeg.

Wątpliwości Darwina

Dla wielu współczesnych, włączając w to mnie samego, opowieść o Adamie i Ewie jest mitem. Oświecenie zrobiło swoje: nagi mężczyzna i naga kobieta w ogrodzie z gadającym wężem powrócili do sfery imaginacji, która dała im też swój początek. Wciąż mają jednak ogromne znaczenie dla tego, jak myślimy o niewinności i pokusie, o wysiłku, płci i śmierci.

Słuchając opowieści

Współcześni filozofowie i fizycy zgodnie rozbrajają znane nam od Newtona wyobrażenie czasu jako wartości absolutnej. Zwracają uwagę, że czas i chronologiczne porządkowanie wydarzeń to raczej wytwory naszego umysłu niż obiektywna cecha Wszechświata.

Doktor Yes i kwestia biografii

Można Mężczyznę w czerwonym płaszczu przeczytać jako rozbudowaną ekfrazę. Jest bowiem nowa proza Juliana Barnesa wielowątkowym komentarzem do pewnego obrazu, który pisarz zobaczył w National Portrait Gallery w 2015 r.

Wolność osobista

Nazwisko Konstantego A. Jeleńskiego chyba nigdy w polskiej świadomości nie przebiło się poza wąskie skojarzenia ze środowiskiem paryskiej „Kultury”. Tymczasem, jak dowodzi jego biografia pióra Anny Arno, to postać pod wieloma względami nietuzinkowa.

Heretycki imperatyw Leszka Kołakowskiego

Leszek Kołakowski zapewne by się zdziwił, biorąc do ręki prawie tysiącstronicowy tom zatytułowany Chrześcijaństwo podpisany jego nazwiskiem. Ta antologia zbiera najważniejsze teksty, jakie poświęcił tej religii od 1959 r. do końca życia. Bez niektórych z nich trudno wyobrazić sobie powojenny polski katolicyzm.

Wiedzieć coraz mniej

Prawie 30% polskich pracowników czuje się niedoinformowanych. Niestety przez lata ćwiczy się nas w tym, by nie domagać się dostępu do informacji.

Pamięć mięśniowa

Jadąc, pomyślałem, że to samo, co spotkało mnie ze scyzorykiem, dotyczy też dotykania pejzażu. Gdy wsiadam na rower i przemierzam jakąś trasę po raz pierwszy, w moich mięśniach i na powierzchni mojej skóry zapisuje się jej pierwsze doznanie.

Modlitwa o dobrą starość. O pani Józefie Hennelowej

Dzieliło nas 68 lat. Co miesiąc albo nawet kilka razy w miesiącu spotykałyśmy się w jej mieszkaniu. Pani Józefa ze względu na słaby wzrok nie była już w stanie pisać i czytać. Dyktowała więc kolejne felietony dla miesięcznika, zawsze ważąc słowa i ich znaczenia, szukając dróg do wyrażenia czegoś prościej, zastanawiając się, czy tekst kogoś nie zrani, nie dotknie zbyt mocno.

Henryka Wujca życie godziwe

Przywykliśmy szukać prawdy o człowieku w jego słabościach, mrokach, upadkach. Nie chcemy wierzyć albo nudzą nas postacie nazbyt dobre, integralne, czynem potwierdzające wierność deklarowanym przekonaniom. Nawet Norwid, tęskniący za tymi, którzy mają „tak za tak a nie za nie, bez światło-cienia” łączył to z tęsknotą za przynoszącym zapewne ulgę udręczonej głowie „bez-myśleniem”. A jednak są ludzie, jakże nieliczni, wokół których – ma się wrażenie – jest tylko światło. Do takich postaci zaliczał się Henryk Wujec.