fbpx

Tag: filozofia

Agata Sikora

Nowa filozofia seksu

Wyobraźcie sobie świat, w którym to nie kobiety spędzają godziny na rozmowach z przyjaciółkami, analizując, czy były wystarczająco asertywne i czy to, co je spotkało, było nieudaną randką, molestowaniem czy gwałtem. Zamiast tego mężczyźni przy piwie dyskutują, czy w seksie byli dość uważni, otwarci na partnerkę i jej potrzeby.

Karol Kleczka

Klikanie ku śmierci

W ostatnich latach mogliśmy zbudować całkiem pokaźną biblioteczkę prac jednego z najmodniejszych obecnie filozofów, czyli Byung-Chul Hana.

Karol Kleczka

Mark Fisher po drugiej stronie lustra

Fisher pasjonował się opowiadaniami fantastycznymi Lovecrafta i dziwacznymi filmami Lyncha, bo wiedział, że są trampoliną do innych światów, które odsłaniają aporie naszego, i uczą wolności.

Byung-Chul Han

Byung-Chul Han: rytuały stabilizują życie

Rytualne powtarzanie odkrywa intensywność w tym, co nie dostarcza bodźców, co niepozorne i mdłe. Kto zaś oczekuje ciągle czegoś nowego, ekscytującego, przeocza to, co już jest.

Władysław Stróżewski

Stary profesor

Nie pisze już rozpraw ani nawet dłuższych artykułów. Robi notatki, jak te, które teraz czytasz, Przyjacielu. Najczęściej nikomu ich nie pokazuje. Rozmyślania w dziewiątej dekadzie życia.

Mateusz Burzyk

W obronie sekretu

Jacques Derrida kojarzy się głównie z dekonstrukcją oraz zawiłym stylem pisania. Pierwszy etap przyswajania jego myśli w Polsce przypadł na przełom mileniów. Dokonywał się na wydziałach filologicznych, a koncentrowano się na filozofii języka i teorii tekstu.

Agata Sikora

Męska gra?

Historia europejskiej filozofii to zazwyczaj opowieść o ideach, wizjach, nadziejach i strachach mężczyzn

Spis treści 811

Spis treści 811

z Catherine Wilson rozmawia Marek Maraszek

Żyć mądrze i przyjemnie

Celem jest przyjemne życie, jednak epikureizm nigdy nie był filozofią dogadzania sobie. Epikur twierdził, choć pewnie jest w tym nieco przesady, że powinniśmy być zadowoleni z odrobiny wody, chleba i sera na kolację – to wszystko.

Dominika Kozłowska

Epikureizm, czyli prostota

Wiele klasycznych systemów ćwiczeń duchowych ma we współczesnej kulturze swoje oderwane od filozoficznych korzeni popkulturowe odpowiedniki.

Mateusz Burzyk

Trzymać się życia

Derrida dystansuje się do koncepcji filozofii, której opanowanie ma oswajać z przemijaniem. Nie po drodze mu też z uwalniającą od strachu przed śmiercią religijną obietnicą życia wiecznego.

Aldona Kopkiewicz

Propozycja nowej etyki

„Być ze świata” to propozycja przemyślenia podstaw naszego istnienia, które już u początku są uwikłane w świat: konkret, materię, biologię i fizykę, a przede wszystkim innych ludzi i inne formy życia. Co więcej, namysł ten ma służyć zmianie naszego rozumienia i zachowania – stanowi propozycję nowej etyki.

Filip Kobiela

O obliczach twórczości Lema

Myślenie Lema jest zwrócone w przyszłość, ale nie oznacza to optymizmu. Trzy składowe występujące w dziełach Lema współtworzą oryginalną wizję świata, w której rozwój techniki jest potencjalnym zagrożeniem dla biologicznej tożsamości człowieka.

Stefan Klemczak

Ulisses w Piekle

Poradzić sobie z takim dziełem jak „Commedia” to jakby poradzić sobie z całym światem. Światem uwięzionym w tekście niczym owad w bursztynie.

Eliza Kącka

Alchemia codzienności

Nie tak znowu wielu poetów mogłoby się ścigać z autorką Szczelin istnienia na enumeracje jedynych i szczególnych cech owocu. By je wypisać, trzeba było wpierw go dotknąć. By je wymienić, trzeba było się zachwycić.

Janusz Poniewierski

Poniewierski o Krzeczkowskim: Zabawa w ciuciubabkę

Mówił o sobie tyle, ile chciał, nierzadko swój życiorys wyraźnie fabularyzował, czasem wręcz zmyślał… A przecież – wspominają ci, którzy go dobrze znali – pozostawał przy tym człowiekiem wewnętrznie prawym.

Marek Maraszek

Umoralniona polityka

Zbiór esejów Gadacza to starcie dwóch różnych pomysłów na książkę. Pierwszy z nich kryje się w podtytule zapowiadającym rozważania o wadach i zaletach moralnych. Czytelnik otrzymuje więc poszerzone i pogłębione eseje na temat cnót, które wcześniej mógł śledzić w czasopiśmie „Charaktery”.

Jacek Moskwa

Nasz przyjaciel Alf

17 stycznia zmarł w Rzymie Alfred Gawroński, zwany powszechnie Alfem. Filozof, miłośnik antyku, łącznik między Włochami a Polską. Widywaliśmy się w pewnej pizzerii nad Wisłą, gdzie tłumaczył mi zawiłości logiki. W miarę upływu miesięcy i lat coraz wyraźniej zauważałem, że pamięć dopisująca mu niegdyś świetnie zaczyna go opuszczać, chwilami prawie zupełnie.

Redakcja

Książki ks. Hellera dla nowych prenumeratorów „Znaku”

Z okazji 85. urodzin prof. Michała Hellera wraz z Copernicus Center Press przygotowaliśmy prezenty dla naszych czytelników. Czterej pierwsi nowi prenumeratorzy miesięcznika Znak otrzymają komplety trzech książek wybitnego kosmologa!

Spis treści 790

Spis treści 790

Jan Woleński

Otwartość na odmienne poglądy

Mimo że jestem ateistą, zgadzam się z ks. Hellerem w wielu kwestiach związanych ze stosunkiem religii i nauk.

Tomasz Szarek

Granice matematycznego świata

Muszę przyznać, że w mojej filozoficznej edukacji większą rolę niż dzieła klasyków odegrały eseje Michała Hellera.

z Władysławem Stróżewskim rozmawia Michał Jędrzejek

Światłocień

W rozpatrywaniu samego siebie trzeba zachować ostrożność, aby uniknąć tak megalomanii, jak i nadmiernego autokrytycyzmu. Zawsze jest jakiś światłocień.

Dominika Kozłowska

Słuchając opowieści

Współcześni filozofowie i fizycy zgodnie rozbrajają znane nam od Newtona wyobrażenie czasu jako wartości absolutnej. Zwracają uwagę, że czas i chronologiczne porządkowanie wydarzeń to raczej wytwory naszego umysłu niż obiektywna cecha Wszechświata.

z Marcinem Fabjańskim rozmawia Michał Jędrzejek, Marek Maraszek

Filozofia jako bunt i terapia

Dla wielu filozofów Zachodu życie było medytacją. Nie siadali co prawda w pozycji lotosu, ale potrafili tak na siebie wpływać, że dostrzegali świat na nowo w całej jego zmienności.

Miłosz Puczydłowski

Tomáš Halík na ścieżkach wolności

Przyparty do muru, czując konieczność odpowiedzenia na surowe w swej prostocie pytanie: „kim jest Tomáš Halík?”, stwierdzam bez wahania: myślicielem wolności.

z ks. Tomášem Halíkiem rozmawia Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Chrześcijaństwo śpi

Niektórzy uważają, że chrześcijaństwo wciąż jest na początku swoich dziejów, inni, że umiera. Ja sądzę, że chrześcijaństwo jest w trakcie sjesty, że śpi. To jednak ważny czas. Odpoczynek umożliwia podjęcie nowych zadań, pozwala pójść głębiej.

Władysław Tatarkiewicz

Filozofia Newmana

Wiek XIX z punktu widzenia filozofii katolickiej jest przede wszystkim wiekiem neotomizmu. Jednak poza nim, a i przed nim byli też wybitni filozofowie katoliccy. Ale i filozofia ich miała inny charakter niż tomizm: kładła nacisk na czynniki indywidualne, jak on na uniwersalne i była równie rozproszona i różnorodna, jak on jednolity. Do niej należał kardynał John Henry Newman. Jego dzieło filozoficzne – „Grammar of Assent”, „Gramatyka przeświadczenia” – z r. 1870 poprzedziło początki neotomizmu

Roberto Esposito

Europa i filozofia

Działo się tak już w przeszłości, więc dlaczego teraz, gdy Europa po raz kolejny jest zagrożona, filozofia nie miałaby wskazać jej jeśli już nie rozwiązania, to przynajmniej nowej perspektywy i nowego kierunku, w którym mogłaby podążyć?

Jürgen Habermas

„Nowe” perspektywy dla Europy

Przez to, że w Unii Europejskiej dyskusja na tematy polityczne toczy się wyłącznie w obrębie granic państwowych, w różnych krajach zakorzeniły się sprzeczne narracje na temat kryzysu. Uniemożliwia to przyjęcie wspólnej perspektywy, bez której nie da się osiągnąć zrozumienia innego i dla innego.

z Marthą Nussbaum rozmawia Julian Evans

Nie zawsze powinniśmy być stoikami

Cyceron pisał, że dobry stoik, któremu zmarło dziecko, powinien powtarzać: „Zawsze byłem świadomy, że powołałem do życia istotę śmiertelną”. Lecz gdy zmarła jego własna córka, był absolutnie zdruzgotany. Zrozumiał, że odnośnie do spraw, które prawdziwie i słusznie kochamy, nie powinniśmy być stoikami.

z Markiem Krajewskim rozmawia Artur Madaliński

Doskonałość dzięki innym

Stoik mawia o sobie, że jest kulisty, w tym sensie, że każda strzała, która zmierza w jego stronę, ześlizguje się po nim jak po kuli. Wydawałoby się, że świat nie jest mu więc do niczego potrzebny. Stoicyzm nie jest jednak eskapizmem. Człowiek, który chce być doskonalszy, staje się taki wspólnie z innymi ludźmi oraz dzięki nim.

Dominika Kozłowska

Ćwiczenia z racjonalności

Podczas organizowanej niedawno przez miesięcznik „Znak” i Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie debaty pt. Nauka vs pseudonauka padło wiele pytań nie tylko o przyczyny rosnącej popularności pseudonaukowych przekonań, lecz także o to, w jaki sposób odróżnić prawdę i wiedzę wartościową od manipulacyjnych uproszczeń i niezawinionych błędów.

Jonathan Merritt

Sztuczna inteligencja zagrożeniem dla chrześcijaństwa?

Sztuczna inteligencja może być dla Kościoła największym wyzwaniem od czasu publikacji O powstawaniu gatunków Karola Darwina.

Jacek Filek

Niewiele o przyjaźni

Przyjaciel pozwala przyjacielowi stawać się sobą i być sobą. W przyjaźni nie ma miejsca na grę, na udawanie. I właśnie dlatego w przyjaźni się tak swobodnie oddycha.

Małgorzata Kowalska

Publiczna, lecz osobna

Mimo swojego indywidualizmu i może nawet samotniczych skłonności Barbara Skarga zawsze udzielała się społecznie, nawiązywała trwałe i serdeczne przyjaźnie, szukała uczniów, potrzebowała wreszcie szerszej sfery działania. Dobre jest bowiem przede wszystkim otwarcie na innych, a zły – egoizm.

Piotr Graczyk

De te fabula narratur. O literackości filozofii i sytuacji filozofii w Polsce

Zamiast mówić o filozofii analitycznej i kontynentalnej, odróżnijmy filozofię jawnie literacką od technicznej, „gorącą” od „zimnej”. Ta pierwsza uznaje swoje pokrewieństwo z literaturą – a za jej pośrednictwem ze sztuką, retoryką i polityką, tam gdzie się one spotykają i krzyżują, a mianowicie w faktycznym uczestnictwie w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym.

Karol Tarnowski

Polska w filozoficznej drzemce

Rozróżnienie na filozofię analityczną i kontynentalną wydaje mi się trafne i użyteczne. Podzielam diagnozę Franka – ta pierwsza w dużym stopniu zdominowała współczesną filozofię.

Agata Bielik-Robson

Wspólnota wokół filozoficznej polszczyzny

Manfred Frank ma rację. Globalny trend sprzyja filozofii analitycznej z bardzo prostych powodów.

Mateusz Burzyk

Bez fałszów

Karol Tarnowski, potomek wielkiego rodu, urzeka skromnością – osobowością bogatą (to przecież pianista, filozof, pedagog, człowiek wiary i znawca sztuki), lecz „nieekspansywną”.

Andrzej Serafin

Zbawienie przez trans

Głównym słowem i stanem Wodzińskiego jest trans, do którego osiągnięcia nawołuje Augustyniak.

Łukasz Tischner

10 lat po A Secular Age

Charles Taylor jest dziś bodaj najbardziej utytułowanym żyjącym filozofem, który po publikacji A Secular Age (Epoka świecka, 2007) zyskał renomę żyjącego klasyka.

z Charlesem Taylorem rozmawia Łukasz Tischner

Odzyskiwanie kontaktu. Poezja w epoce świeckiej

Wiersz prowokuje, wydobywa, tworzy potężne poczucie odzyskania kontaktu jako czegoś bardzo ważkiego, poruszającego i wpływającego na sposób, w jaki powinna się kształtować nasza relacja do natury.

Michał Jędrzejek

Wybierać, widzieć, robić miejsce

Oto pewna bajka Ezopa: „Astronom miał zwyczaj wychodzić co wieczór i przyglądać się gwiazdom. Otóż kiedyś przechadzał się pod miastem i mając umysł całkiem zajęty niebem, przypadkiem wpadł do studni. Ponieważ jęczał i wołał, przechodzień jakiś, który usłyszał jego lamenty, podszedł, a dowiedziawszy się, co się zdarzyło, rzekł mu: »Ej ty, próbujesz dostrzec to, co na niebie, a tego, co na ziemi, nie widzisz?«”.

Mateusz Burzyk

Inny model życia

Na przekład Anty-Edypa przyszło nam czekać 45 lat. Czas ten dłużył się zwłaszcza w ostatnim okresie, bo polską premierę odkładano z roku na rok. Można było odnieść wrażenie, że nigdy do niej nie dojdzie – przyznam szczerze, że przestałem nad tym specjalnie ubolewać.

Michał Jędrzejek

Duch dziejów i metafory

Gdyby pisać historię pojęcia „prawda”, przez wieki nie mielibyśmy innego materiału niż jej klasyczna definicja: „Prawda to zgodność rzeczy i umysłu”.

Mateusz Burzyk

Przewaga wirtualności

Znacznie większy entuzjazm wzbudziłaby publikacja tomu pism rozproszonych Deleuze’a z lat 1975–1995 Deux régimes de fous, a nie pochodzący z niego pięciostronicowy szkic, który stał się podstawą wydanej po polsku książeczki. Ale każdy nowy przekład – zwłaszcza rzetelny, a ten do takich należy – to dobra wiadomość.

Paweł Jasnowski

Zranienie myślenia

W Filozoficznej autobiografii Karl Jaspers tak relacjonował rozmowę z Heideggerem: „Mówiłem o kwestii żydowskiej, o groźnym nonsensie »mędrców Syjonu«. »Przecież istnieje niebezpieczny, międzynarodowy związek żydowski«” – odparł z pełnym przekonaniem autor Bycia i czasu.

z Tadeuszem Gadaczem rozmawia Mateusz Burzyk

Buntownik wobec przyjaciół, pokorny wobec Boga

Gdyby porównać Hioba i jego synów do Boga Ojca i Jego Syna, to różnica jest zasadnicza – Chrystus zmartwychwstał, Bóg Ojciec odzyskał Syna, a Hiob swoich synów nie. Historia Hioba nie kończy się happy endem.

Nehama Verbin

Trzej rycerze wiary o cierpieniu Hioba i jego przezwyciężeniu

Sformułowane przez Majmonidesa, Kierkegaarda i chasydzkich rabinów interpretacje Księgi Hioba wyrażają odmienne koncepcje funkcji i znaczenia cierpienia, a także różne wizje jego przezwyciężenia oraz ról, jakie w ich obrębie odgrywają miłość i nienawiść.