Marta Duch-Dyngosz

Przestawić się na kapitalizm

Wciąż niewiele wiemy o wielkim procesie prywatyzacji, w wyniku którego z 8453 przedsiębiorstw państwowych zarejestrowanych w 1990 r. pod koniec 2012 r. czynnych pozostało 23. Aleksandra Leyk i Joanna Wawrzyniak zebrały cenne, oddolne świadectwa tych przemian.

Marta Duch-Dyngosz

Uwolnić się od inteligenckiej chłopofobii

Osiem lat temu przygotowaliśmy numer „Znaku” Wszyscy jesteśmy chłopami. Czuliśmy wtedy, że odkrywamy ważny temat. Od tego czasu teza o chłopskim pochodzeniu Polaków stała się publicystycznym banałem. Jednocześnie pojawiły się też istotne książki i artykuły, które rzuciły na nią nowe światło.

z Zuzanną Dziuban rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Żydowskie duchy, polskie strachy

W polskich badaniach nad Zagładą przemoc wobec martwych Żydów – okradanie ich grobów – jest nadal w dużej mierze przemocą nierozpoznaną: niewidzialną i nieuznaną. Duchy przyniosą zmianę dopiero wtedy, kiedy nauczymy się nazywać rzeczy po imieniu: w przemocy zobaczymy przemoc.

Marta Duch-Dyngosz

„Mamy przeżyć Hitlera”

Patrycja Dołowy rekonstruuje historie matek, które w czasie Zagłady dokonywały wyborów niemożliwych. Dziś wielu rzeczy możemy się domyślać. Autorka rozmawia o matkach z ocalałymi dziećmi. Bez stawiania pomnika.

Marta Duch-Dyngosz

Powojenny Kraków – miasto cieni

Powracający z obozu w Görlitz Henryk Vogler wspominał, jakie wrażenie zrobił na nim Kraków tuż po wojnie: „Takie muzealne niemal zakonserwowanie owej części świata, w porównaniu z obrazem tego świata, z którego przybywałem, budziło niezwykłe uczucia. Planty szumiały najświetniej i najbujniej swojską zielonością, ulice i budynki były te same, ale ludzie jakby inni. Nie miałem tu już nikogo bliskiego”.

z Edytą Gawron i Alicją Maślak-Maciejewską rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Próg domu – granica sąsiedztwa

W XIX w. powstały stowarzyszenia charytatywne wspierające osoby potrzebujące bez względu na wyznanie. Przykładem jest kuchnia społeczna, która wydawała bezpłatne posiłki wszystkim dzieciom z Kazimierza, chrześcijańskim i żydowskim. Instytucja ta działała przez kilkadziesiąt lat. Organizatorzy kuchni mieli nadzieję, że dzieci, które jedzą posiłki razem, będą w przyszłości przyjaciółmi.

z Romą Sendyką, Wojciechem Wilczykiem i Magdaleną Zych rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Inne obrazy Zagłady

W ciągu 70 lat, które upłynęły od końca wojny, przyzwyczailiśmy się, że wypracowano pewien sposób reprezentacji Holokaustu. Dopuszczano jedynie tryb dokumentalny i minimalistyczny, pomijano zaś prace twórców sztuki tzw. ludowej. A być może to one ujawniają doświadczenie i wrażliwość większości ludzi żyjących w Polsce.

Marta Duch-Dyngosz

Wspólnota przemocy

Dokładna rekonstrukcja pogromu z 4 lipca 1946 r. w Kielcach skazana jest na niepowodzenie, przekonuje w najnowszej książce Joanna Tokarska-Bakir. Obfite źródła przedstawiają nierozstrzygalnie sprzeczne relacje.

Marta Duch-Dyngosz

Prawica i Żydzi

Rządząca partia i sprzyjający jej publicyści piszą o polsko-żydowskiej historii na dwa sposoby. Albo wspominają wyłącznie o jej dobrych stronach (dokonaniach Sprawiedliwych i wielowiekowej pokojowej koegzystencji), albo koncentrują się na krytyce żydowskiej pamięci. Niewiele miejsca zostaje na mądre i krytyczne spojrzenie w przeszłość.

Marta Duch-Dyngosz

W rzeczy samej

„Rzeczy warszawskie” pokazują miasto rzemieślników, przedsiębiorców, artystów i przedstawicieli wolnych zawodów. Ich wytwory dają namiastkę tego, jak wyglądało kiedyś życie powszednie mieszkańców stolicy, odwołują się do uniwersalnej płaszczyzny codzienności – związanych z nią emocji, zmysłów, pamięci ciała.

Dariusz Brzeziński, Maciej Gdula, Tomasz Majewski, Joanna Tokarska-Bakir, Marta Duch-Dyngosz

Anioł historii boi się o przyszłość

Jako socjologowie mamy zobowiązania wobec społeczeństwa. Nie powinniśmy pisać wyłącznie do specjalistycznych (najlepiej międzynarodowych) czasopism. Bauman mówi nam, że mamy też inne obowiązki, że naszym zadaniem jest pisać tak, by rozumieli to niespecjaliści.

Marta Duch-Dyngosz

Knebel filosemityzmu

Wybrane wydarzenia kształtują przestrzeń, gdzie ich uczestnicy wyrażają żal, żałobę, poczucie straty, tęsknoty za żydowskimi mieszkańcami Polski. Dzieje się to jednak nie tyle bez rozpoznania, jak rzadkie to były uczucia wśród świadków Zagłady, ile z sugestią, że to właśnie te, a nie inne przeważały w całym społeczeństwie.

z Piotrem Cywińskim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Dotknąć Auschwitz

W przypadku eksponowania odnalezionych przedmiotów staramy się iść tropem emocjonalnego odbioru, pokazać rzeczy codziennego, intymnego, rodzinnego użytku i w ten sposób sprawić, że stos walizek czy butów przestanie być stosem, ale gdzieś zza niego będzie się wyłaniać konkretny człowiek.

Marta Duch-Dyngosz

Uobecniona Zagłada

W kontekście kształtowania pamięci o żydowskiej społeczności warto rozpoznać sprawstwo materialności – jej wpływ na ludzkie reakcje – i dostrzec potencjał tego, co pozostaje schowane, niewidoczne, o czym w danym momencie niewiele wiemy oraz wobec czego nie podejmujemy działań.

Marta Duch-Dyngosz

Niereligijny wymiar katolicyzmu

Instytucjonalny Kościół nie stał się czynnikiem wspomagającym procesy demokratyzujące w polskim społeczeństwie. Kościelne elity dokonały w ostatnim czasie, jak twierdzi Stanisław Obirek, abdykacji wobec idei Polaka-katolika.

Marta Duch-Dyngosz

Zadawać wciąż te same pytania

W tej niewielkich rozmiarów książeczce francuska historyczka Annette Wieviorka mierzy się z jednym z największych wyzwań myśli humanistycznej – podejmuje próbę opowiedzenia i zrozumienia Zagłady.

z Joanną Tokarską-Bakir rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Pogrom kielecki – decydujący był antysemityzm

Historia o prowokacji kieleckiej ma swój dość oczywisty ekwiwalent – jest nim Jedwabne. Mimo że śledztwo IPN wykazało co innego, wielu wciąż woli myśleć, że tam nie było Polaków albo też byli, ale to Niemcy kazali im zabijać. Tu, w Kielcach, wprawdzie obecności Polaków nie można zaprzeczyć, ale chcemy wierzyć, że za sznurki pociągali Rosjanie.

Marta Duch-Dyngosz

Miejskie hierarchie

Zbiór felietonów i wspomnień zmarłego w 1968 r. Zbigniewa Mitznera, warszawskiego dziennikarza i publicysty, daje dobry socjologiczny portret miasta, w którym cywilizacyjne przemiany i XX-wieczna historia trwale wpisały się w krajobraz pamięci.

Marta Duch-Dyngosz

Siła i piękno

Za założeniem, że Auschwitz, symbol Holokaustu, znajduje się poza zasięgiem ludzkiej percepcji, stoi zapewne pokora wobec ogromu i wyjątkowości tej zbrodni, zarazem chęć uwrażliwienia na białe plamy w historii obozu. Powtarzane wielokrotnie, może, niestety, prowadzić do racjonalizacji, która pozbawia sensu wszelkie wysiłki stawienia czoła trudnej przeszłości.

Marta Duch-Dyngosz

Antysemityzm u źródeł polskości

W Obcym jako zagrożeniu Michlic śledzi historię bliskich związków antysemityzmu z polskim etnonacjonalizmem, który autorka odróżnia od nacjonalizmu obywatelskiego.

z Witoldem Dąbrowskim i Tomaszem Pietrasiewiczem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Drugie życie wspomnień

Dla wielu osób to, że się pomagało Żydom, wcale nie jest powodem do chwały. W 2015 r. mówiono mi, że właściwie szkoda, iż Hitler nie zabił wszystkich Żydów.

Marta Duch-Dyngosz

Odległa bliskość

Polonsky postrzega Żydów jako tych, którzy mieli do dyspozycji narzędzia, by decydować o własnym losie. Historyka interesują zatem motywy działań, strategie, odmienne stanowiska wewnątrz żydowskich wspólnot. Jednocześnie pieczołowicie przedstawia ograniczenia strukturalne, w których jednostki działały.

Marta Duch-Dyngosz

Rekolekcje narodowe

Najwyższe wskaźniki antysemityzmu notuje się w województwach: podlaskim, lubelskim i podkarpackim, w których przed Zagładą społeczności żydowskie były najliczniejsze. W tych regionach wiara w mord rytualny jest najsilniejsza, a Żyd wciąż bywa postrzegany jako postać demoniczna.

Marta Duch-Dyngosz

Czy wystawa zdała egzamin?

Nie oczekuję, by równoważyć postawy pozytywne negatywnymi bądź na odwrót. Nie odbieram prawa do wyboru aspektu historii, na którym skupia się uwaga edukatora, kuratora bądź autora książki. Przekonuję, że historie ratowania są częścią historii Zagłady.

z Magdaleną Gawin i Zuzanną Radzik rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Miejsce kobiety

Po powstaniu mało która kobieta wpisywała się w schemat idealnej pani domu. Próba importowania wiktoriańskiego „anioła w domu” przez Romana Dmowskiego się nie udała. Anioł stawał przed rosyjskim sądem wojskowym, siedział w więzieniu, a potem musiał zarabiać. I ten anioł się radykalizował.

Marta Duch-Dyngosz

Do kogo należy ta tożsamość?

Polaka-katolika postrzega się jako monolityczną i niezmienną w czasie tożsamość. Krytycy tej figury twierdzą, że trzyma ona w garści dyskurs publiczny w Polsce, zwolennicy ubolewają, że jej pozycja wciąż jest podkopywana przez jej wrogów – „lewaków”.

Marta Duch-Dyngosz

Odzyskiwanie sąsiedztwa

Lehrer postrzega jako niewystarczającą tezę o „wirtualności” dziedzictwa żydowskiego w Polsce. Nie interesuje jej kwestia autentyczności, bo jak dziś określić, że coś jest żydowskie, i wskazać granicę, po przekroczeniu której przestaje takie być?

Marta Duch-Dyngosz

Prawo do Sprawiedliwych

Debata o pomniku prowadzi do rozmowy, której jeszcze jako społeczeństwo nie odbyliśmy. Co zrobić z dziedzictwem ratujących – kto ma do niego prawo i co nam mówi o trudnej do zaakceptowania przeszłości?

z Tomaszem Rakowskim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Być sobą w rytuale

Odnoszę wrażenie, że nie ma gdzie uciekać, bo nawet jeśli uda nam się zbiec, to owo napięcie między teatralnością a tym, co dzieje się realnie w życiu, pomiędzy udawaniem a czymś „autentycznym” nie zniknie. Albo ten egzamin zdamy, albo nie, i myślę, że w tym sensie rytuał wesela jest czymś, co było i będzie doświadczeniem progowym, ponieważ stawia nas przed jednym z ważniejszych pytań, jakie w życiu przerabiamy.

z Krzysztofem Zamorskim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Historia z wódką

W społeczeństwie tradycyjnym istniało bardzo wyraźne zróżnicowanie regionalne pod względem zwyczajów biesiadowania, ale także zróżnicowanie społeczne. Jeśli chcemy wyobrazić sobie życie tradycyjnej wsi, to sięgnijmy do XIX-wiecznych prac etnograficznych Oskara Kolberga. Proszę zobaczyć, ile tam jest opowieści, bajek, przypowieści. Kultura biesiadna nie jest tylko kulturą alkoholu, ale śpiewu, tańca i opowieści.

z Piotrem H. Kosickim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Bez broni w ręku

Katyń nie został włączony do wizji polskiej martyrologii na tej samej zasadzie co powstanie warszawskie. Zauważmy, że wśród ofiar nie mamy przekroju społeczeństwa polskiego, tak jak mamy w powstaniu. Osoby przekazujące pamięć o Katyniu, ale również każde kulturowe odbicie tego wydarzenia, jak np. wiersz Zbigniewa Herberta Guziki, zwracają uwagę na fakt, że zginął tam kwiat polskiej inteligencji.

z Alvinem H. Rosenfeldem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Pornografia Holokaustu

Pytania o pamięć Zagłady biorą się nie tylko z samej historii zbrodni nazistowskich przeciwko Żydom, ale również z tego, jak te zbrodnie są reprezentowane i interpretowane przez wiele mediów w różnych narodowych, społecznych i kulturowych kontekstach. To, co nazywamy „pamięcią Holokaustu”, w dużym stopniu jest produktem tych reprezentacji oraz wielu znaczeń, które różnorodne publiczności im nadają.

z Martą Tomaszewską i Jakubem Rutkowskim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Na straży opinii

Liczby jako takie nie kłamią. Trzeba jednak od razu dodać dwa warunki: jeśli są wynikiem rzetelnego sondażu i są właściwie interpretowane.

Marta Duch-Dyngosz

Atlas polskich mężczyzn

Komunikat jest prosty: facet z natury jest twardzielem. Nie ułatwia to rozmowy o tożsamości polskich mężczyzn. Kto chciałby wchodzić w buty „słabych”, „zniewieściałych”, „zagubionych” „mięczaków”, jakimi będą się nam jawić zwykli mężczyźni, gdy ich porównamy do heroicznych postaci z dyskursu publicznego?

Marta Duch-Dyngosz

Mężczyzn zmagania z kulturą

Nie chodzi o przedstawienie historii dominacji mężczyzn nad kobietami. W Polsce nie było patriarchatu z prawdziwego zdarzenia, bo kobiety nigdy nie zostały całkowicie podporządkowane okolicznościom społecznym. Chodzi o historię dominacji – zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn – specyficznego dla polskiej kultury wizerunku mężczyzny.

Marta Duch-Dyngosz

Katoliccy niewierzący

Badania pokazują, że w ciągu pięciu lat niemal trzykrotnie wzrósł w Polsce odsetek osób, które deklarują się jako bezwyznaniowcy, ateiści, agnostycy. Co to znaczy być niewierzącym w katolickim kraju?

z Alexem Dancygiem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Nie wykrzykniki, lecz znaki zapytania są ważniejsze

Do Polski jedzie pokolenie wnuków i prawnuków, które chce wiedzieć, co się wydarzyło – bez osądzania, kto był bohaterem, a kto ofiarą. Jedzie z nimi ocalały, który jest dla nich bohaterem, bo przeżył. Paradoksalnie wyjazdy młodzieży izraelskiej do Polski są szansą na normalność naszego społeczeństwa.

Marta Duch-Dyngosz

Młodzi Izraelczycy jadą do Polski

Odwiedzając polskie miejscowości, coraz częściej słyszy się o młodych Izraelczykach, pukających do drzwi ludzi mogących pamiętać ich rodziny, opowiedzieć, gdzie żyły, gdzie pracowały przed wojną. Wiele wtedy zależy od reakcji tych, którzy owe drzwi otworzą.

z Januszem Muchą rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Transnarodowe ścieżki

Można być całkowicie patriotycznym w deklaracjach, popierać ugrupowania głoszące takie hasła, ale to nie wpływa na to, gdzie będziemy mieszkać. Coraz częściej mamy do czynienia z zaangażowaniem obywatelskim ponad granicami.

z Januszem Makuchem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Brzmienie życia

Zwykle elementem wiążącym naszą wspólną polsko-żydowską pamięć jest Zagłada. Dla mnie ważniejsze jest życie, jakie na przestrzeni setek i tysięcy lat wydało nieśmiertelne dzieła ludzkiego umysłu, które na stałe weszły do kanonu kultury zarówno żydowskiej, jak i polskiej. To jest źródło mojej inspiracji, mój świat. Sześć lat Zagłady nie może wtrącić w zapomnienie niemal tysiąca lat życia.

z Joachimem Russkiem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Węzeł pamięci

Z jednej strony Kazimierz to najlepsze w Polsce miejsce, w którym możemy spróbować zbliżyć się do żydowskiego dziedzictwa, z drugiej – to przestrzeń naznaczona dramatyczną pustką. Od nas zależy, czy przekroczymy granicę, za którą zaczyna się fikcja.

Marta Duch-Dyngosz

Nie zmarnujmy tej szansy

Co zrobić, by inicjatywy, w myśl których różne grupy upamiętniają przeszłość, nie przebiegały niezależnie i obok siebie, lecz by odmienne perspektywy wzajemnie się uwzględniały? Dotyczy to nie tylko pamięci polskiej i żydowskiej, ale także pamięci polskiej i ukraińskiej, polskiej i litewskiej, polskiej i niemieckiej.

z Jackiem Wasilewskim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Jesteśmy potomkami chłopów

Pęd ku posiadaniu jest cechą mentalności chłopskiej. W społeczeństwach zachodnich postawa konsumpcjonistyczna jest wytworem kapitalizmu. W Polsce, w której nie było mieszczaństwa, nie było gospodarki wolnorynkowej, jest konsekwencją chłopskiej nędzy. Wartością była i jest rzecz materialna. Niepewność egzystencji i doświadczenia pokoleń wymusiły strategię gromadzenia dóbr, która w wielu sytuacjach była warunkiem przeżycia.

Marta Duch-Dyngosz

Zapomniana genealogia Polaków

Dzisiejsza klasa średnia ma chłopskie pochodzenie. Czy w tym należy szukać źródeł deficytu społecznego zaufania, bierności obywatelskiej i obsesyjnego konsumowania przyjemności? Jedynie akceptacja własnego rodowodu daje szanse na zbudowanie dojrzałej tożsamości i uzyskania poczucia wpływu na rzeczywistość społeczno-polityczną.

Marta Duch-Dyngosz

Nie ma prostych prawd

Lista oddziałów, których członkowie mordowali i grabili ukrywających się w czasie wojny Żydów, byłaby dla kogoś wychowanego na micie nieskazitelnych „żołnierzy wyklętych” za długa nawet wtedy, gdyby znalazła się na niej choć jedna pozycja. Tak jakby członkowie konspiracji byli ulepieni z innej gliny niż reszta.

z Aliną Skibińską, Dariuszem Libionką rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Rekonstrukcja zapomnianych zbrodni

Nie można przemilczeć niewygodnych faktów. Również wtedy, gdy wiąże się to z koniecznością zakwestionowania prawomocności legendy. Trudno udawać, że wszyscy konspiratorzy i partyzanci przykładnie zwalczali okupanta, a po akcji śpiewali piosenki patriotyczne i uczęszczali na Mszę św. To była jednak konspiracja tworzona i działająca w ekstremalnych i złożonych warunkach.

z Władysławem Bartoszewskim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Taka jest kondycja ludzka

Nie ma jednego wzorca zachowania człowieka, który musi żyć w ciągłym zagrożeniu. Moim zdaniem dobrze, że dzisiaj mamy krytyczny stosunek do przeszłości. Jak powiedział mój przyjaciel Antoni Słonimski: „jak już zupełnie nie wiesz, co masz powiedzieć, powiedz prawdę”. Prawda jest bardzo złożona. Nie jest czarno-biała.

z Agnieszką Kozłowską-Rajewicz rozmawia Marta Duch-Dyngosz

To tylko etykieta

Nie jest ważne, czy przedmiot nazywa się „edukacja seksualna” czy „wychowanie do życia w rodzinie”. Istotne są treści nauczania, a te w obowiązującej podstawie programowej nie zawężają przestrzeni dyskusji o seksualności i tematach z nią związanych. Nie znaczy to, że nie mamy, o czym rozmawiać i czego zmieniać.

Marta Duch-Dyngosz

Rozmowy w szkole o seksualności (nie)kontrolowane?

Podsumowanie ankiety Jak uczyć o seksualności? mogłoby się ograniczyć do jednego wniosku: nie ma w tej sprawie kompromisu. Warto zastanowić się jednak, jakie można wyróżnić stanowiska, jakie są między nimi podobieństwa i różnice. I wreszcie, odpowiedzieć na pytanie: dlaczego brak konsensu?

z Piotrem Sztompką rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Przez społeczeństwo przemawiają emocje

Hasłami, które najczęściej mobilizują ludzi do wyjścia na ulicę, są zwykle te związane ze sprawiedliwością. Mogę na przykład odczuwać jako niesprawiedliwość to, że nie mam na nic wpływu. Jeżeli niezadowolenie staje się wspólne, to nieporównywalnie szybciej dochodzi do jego manifestacji w działaniu. Ludzie podejmują wtedy aktywność, ponieważ wiedzą, że nie są sami, że reprezentują zbiorowość i wspólne wartości.

Marta Duch-Dyngosz

Wojny (pro)rodzinne

W Polsce od początku lat dziewięćdziesiątych spada liczba zawieranych małżeństw i przychodzących na świat dzieci. Do pewnego stopnia trendy upodobniły się do tych obserwowanych w innych państwach europejskich. Poza jednym –w Polsce rodzi się mniej dzieci niż we Francji, Wielkiej Brytanii, Szwecji. Czy w tak krótkim czasie zmieniła się świadomość Polaków? Czy może ze względu na obecne warunki społeczno-ekonomiczne wolimy poczekać na bardziej sprzyjający moment?

Marta Duch-Dyngosz

Tradycjonalizm potrzebuje feminizmu

Kobiety wyemancypowane patrzą często na tradycyjne jak na bierne zniewolone matki i żony. Oczekują od nich, by odwiesiły tradycję jak stary znoszony płaszcz i stały się wolne. Czy każda droga do emancypacji musi wyglądać tak samo?

z Edwinem Bendykiem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Polska strona kreatywności

Jestem zdania – mówi w rozmowie ze „Znakiem” Edwin Bendyk – że kreatywność i oparta na niej innowacyjność wymagają istnienia ducha utopii, przekonania, że można świat zmieniać na lepsze. Większość innowatorów tworzy z przeświadczeniem, że ich działanie jakoś zmieni rzeczywistość, choćby w mikroskali. To przekonanie musi jednak podsycać kultura, dominujące w niej wartości i normy. Nie oczekujmy kreatywności i innowacyjności w kulturze bierności, która usypia. Twórcę musi uwierać rzeczywistość, inaczej nie miałby motywacji do działania.

z Jerzym Hausnerem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Prawo do kultury prawem do rozwoju

Dzisiaj zagrożenie może wynika z sytuacji, w której z braku możliwości rozwijania własnej kreatywności będziemy niemalże wyłącznie sięgali po cudzą tożsamość i pomysły innych, co może oznaczać utrzymywanie pozycji peryferium cywilizacyjnego rozwoju. Mówiąc inaczej, będziemy dodawani do czegoś, zamiast dokładać do czegoś od siebie, będziemy dostarczycielami prostej pracy i surowca, a nie kreacji i innowacji.

Marta Duch-Dyngosz

Jedna Europa?

1 lipca 2011 roku Polska na sześć miesięcy obejmie przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Przed nami ważny sprawdzian. Niewątpliwie jest to trudny czas dla Europy, zmagającej się z problemami w wymiarze gospodarczym, społecznym i politycznym.

Marta Duch-Dyngosz

Historia mówiona – historie niezapomniane

Stół, kawa i ciasto, naprzeciwko starsza pani bądź pan, niekiedy udzielający wywiadu razem. Słuchałam o przedwojennych Żydach w Szczebrzeszynie, a raczej o ich stereotypowym wyobrażeniu, o czasach okupacji, brutalnych obrazach opowiadanych z uśmiechem przez babcię. O pociągach prowadzących do Bełżca, o spaleniu ukrywających się Żydów w stogu siana i wierze w boską karę, która spadła na ich morderców w postaci niepełnosprawnego dziecka. Wszystko w czasie niespełna godzinnej rozmowy.