763 – spis treści

Ludzie, co wy robicie?!

Podobnie jak starotestamentalni prorocy, Wojciech Smarzowski – poprzez drastyczne sceny – zdaje się przeprowadzać gruntowny rachunek sumienia…

Schodami w górę, schodami w dół

Sto siedemnaście na sto sześćdziesiąt dwa centymetry. Olej na desce

Stary człowiek

W Stacji: Literaturze prezentujemy nowe opowiadanie Anny Arno. Tekst do przeczytania w papierowym wydaniu miesięcznika „Znak”.

Coraz bliżej albo coraz mniej

Pamiętam do dzisiaj, kiedy wiele lat temu podeszłam z opłatkiem do przeciwników ideowych czy politycznych, a oni udali, że tego nie widzą. Wtedy wydało mi się to nie do przyjęcia.

Futurologia czy futureligia?

Nikt nie może mieć pewności, że Bóg-AI będzie życzliwy nawet swoim najtroskliwszym akuszerom. Możemy natomiast oczekiwać, że kiedy dzięki sztucznej inteligencji kolejne nadludzkie możliwości techniczne znajdą się w zasięgu człowieka, dysponować nimi będą mogli nieliczni.

W księgarni: Karakter

Takich kolejek dawno nie widziano. Dawno nie widziano też tak szczęśliwych i zmotywowanych księgarzy.

Popyt na dobro, podaż na zło

Miejscowości czy wydarzenia, które opisał Piotr Nesterowicz, posiadają zazwyczaj pierwowzór w rzeczywistości, jednak w książce funkcjonują pod nieco zmienionymi nazwami bądź też są przesunięte w czasie. W biblijnej osobie Jeremiasza na próżno doszukiwać się cech bohatera. Szczupły, niewyróżniający się niczym młody mężczyzna. Na kartach powieści, w jednej z Jeremiaszowych introspekcji, pojawia się analogia do Don […]

Z daleka widać inaczej

Wielowątkową historię Tadeusza Kantora rozpoczyna gęsta, poplątana i monumentalna prezentacja jego przodków i ich historii.

O tym się nie mówiło

Bohaterami Ryzińskiego są osoby nieheteronormatywne i Żydzi. Obie grupy zmuszone do ukrywania swojej tożsamości, obie dotknięte wykluczeniem.

Smutne dzieje Czarnego Piotrusia

Św. Mikołaj nie działa w pojedynkę – towarzyszy mu orszak czarnoskórych (nierzadko wysmarowanych sadzą lub pastą do butów) pomocników odzianych w kolorowe szaty. Pomocnik taki ma na imię Czarny Piotruś, ale w dzisiejszej wielokulturowej Holandii pojawiają się też Piotrusie zielone (ekologiczne) i tęczowe (ukłon w stronę społeczności LGBTQ+).

Antygona XX-wiecznej filozofii

Filozoficzna refleksja Luce Irigaray – mimo pozycji filozofki jako jednej z najważniejszych przedstawicielek filozofii kontynentalnej oraz szerokiej, lecz spłyconej recepcji krytycznej jej pism – paradoksalnie, jest wciąż niezrozumiana i niedoceniana, także w Polsce.

Słowa zastępujące życie

„Najdroższa Jadziu Moja Wracam ztamtąd po widzeniu się z Tobą i zaraz siadam pisać – robi to na mnie wrażenie jakby tam tylko cień Twój widziała, a tu w mojej celi widzę Cię całą i rozmawiać z Tobą będę jakby nas nikt nie podsłuchał – bo ta myśl, że ktoś 3ci lub 4ty będzie czytał zanadto krępuje – więc ja zapomnę o tem”.

Herstorie z łódzkiej fabryki

Aleja Włókniarzy jest jedną z głównych arterii Łodzi. Obecną nazwę otrzymała w 1977 r.

Sztuczna inteligencja zagrożeniem dla chrześcijaństwa?

Sztuczna inteligencja może być dla Kościoła największym wyzwaniem od czasu publikacji O powstawaniu gatunków Karola Darwina.

Zapach schyłku lata

Orzeszkowa, przyglądając się roślinom i podejmując próbę ich zrozumienia, odczuwała jedność ze światem. Jak wyznawała w listach do znajomych, kwiaty stanowiły drugą – zaraz po pisaniu – jej pociechę.

Królik, czyli ja

W filmie Gummo Harmony Korine’a jednym z bohaterów jest Bunny Boy, tajemniczy, milczący chłopiec w czapce z króliczymi uszami, samotnik i outsider. Pomyślałam o nim, kiedy przeczytałam picturebook Anny Höglund.

Paranoja jest goła

Warkocki wykonał w swojej rozprawie koronkową robotę, czytając blisko, ale i w kontekście „debiutanckie arcydzieło” Gombrowicza.

Szaleństwo smutku albo katalog splenników i ludzi zadumowych

Książka Miry Marcinów poświęcona jest melancholii w specyficznym polskim wydaniu, niejako rodzimej historii szaleństwa. Chodzi o wewnętrzną specyfikę, wsiąknięcie przeżywania smutku w narodową historię.

Nadpamiętanie i niedopamiętanie

Szwedzka reporterka Elisabeth Åsbrink, laureatka Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego, napisała książkę o roku 1947 – czasie między wojną światową a zimną wojną, czyli wojną o pokój. O czasie „kiedy wszystko wydawało się możliwe, bo wszystko się już wydarzyło”.

Własną drogą

Trudno znaleźć bardziej „morowego” komunistę od Tity, choć przecież był młodszy od rosyjskich / radzieckich działaczy o całe pokolenie – urodzonego w 1892 r. Josipa Broz od Lenina dzieliły 22 lata, a od Stalina 14 lat.

Od solidarycy do TypoPolo – a nawet dalej

„Litery są polityczne”, a żaden krój pisma nie jest „niewinny” i znacząco może wpływać na kształtowanie się i modyfikowanie tożsamości zbiorowych.

Boczne ścieżki

Twórcy niezależnych czasopism odchodzą od tradycyjnego postrzegania „konkurencji” – wspierają się, organizują wspólnie spotkania i targi dla czytelników.

Otwarcie na świat

Wydawanie czasopism zostało uzależnione od praw rynku, bez względu na aspiracje edytora czy czytelnika. Natomiast prawa rządzące rynkiem zostały uzależnione od jego najsilniejszych ,,graczy”.

Gorzkie żale

Musi istnieć jakiś system promieniowania sztuki „wysokiej” na popularną, i to nie jest żadne odkrycie – w większości państw czasopisma artystyczne nie są liderami rynku, ale tworzą środowisko opiniotwórcze.

Robić swoje

Jakkolwiek pragniemy zdobywać nowych czytelników, na pewno nie chcemy zmieniać języka, bo m.in. on tworzy naszą markę i zapewne przyczynił się do długiego już życia „Odry”.

Prawo do ziemi, prawo do głosu

Kultura rdzennych mieszkańców Australii i ich duchowe wartości, które były skutecznie wyniszczane przez dwa ostatnie stulecia, dziś stają się cennym towarem. Prawo do wizerunku, podobnie jak prawo do ziemi, to zagadnienie, w sprawie którego zarówno rdzenni mieszkańcy, jak i potomkowie kolonizatorów zabierają głos. Coraz bardziej równy.

Uczennica Jonny

Było to tej jesieni, kiedy Jonna przyjęła uczennicę na prywatne lekcje. Dziewczyna nazywała się Mirja, duża, ponura postać, która chodziła w pelerynie i artystycznym berecie. Jonna oznajmiła, że Mirja ma talent, ale zanim coś się z nim zrobi, uczennica musi nabrać szacunku do materiałów, a to może potrwać.

Jestem obok i niczego nie oczekuję

Połączyła je przyjaźń oparta nie tylko na wspólnych zainteresowaniach literaturoznawczych czy podobnym odczuwaniu świata, ale także na macierzyństwie. Czym jest dla nich ta relacja? W jaki sposób je kształtuje? Co jest w niej najistotniejsze? Jak doświadczają wzajemnej przyjaźni?

Inni ludzie, nasze szczęście

Ludzie ciężko pracują, by zapewnić poczucie bezpieczeństwa rodzinie, nie dostrzegając, że bez przyjaciół czy bliskich znajomych może się ono okazać iluzoryczne. Z badań wynika, że osoby dobrze wykształcone i z ugruntowanymi kompetencjami nie tracą z oczu przyjaciół.

Niewiele o przyjaźni

Przyjaciel pozwala przyjacielowi stawać się sobą i być sobą. W przyjaźni nie ma miejsca na grę, na udawanie. I właśnie dlatego w przyjaźni się tak swobodnie oddycha.

Sprzyjać przyjaźni

Odkrycie przyjaźni dla filozofii zawdzięczamy Arystotelesowi. Według Stagiryty jest ona jedną z najważniejszych ludzkich spraw.

W księgarni: Bonobo

W Krakowie najciekawiej jest w bocznych uliczkach. Albo na Małym Rynku, gdzie przyczaiła się Księgarnia Kawiarnia Podróżnicza Bonobo.

Dziedzictwo Wielkiej Wojny

11 listopada 1918 r. na froncie zachodnim dobiegła końca I wojna światowa. Wiele narodów europejskich, w tym Polacy, świętować będzie więc w najbliższych dniach stulecie niepodległości.

762 – spis treści

Nożyczki Estery

Będę ją nazywać biblijnym imieniem Estera. Teraz już mogę. Tym słowem niedawno wezwał ją do wieczności rabin w modlitwie, którą odmówił, zanim trzy pierwsze garści ziemi spadły na jej wymizerowane ciało, oderwane od świata żywych.

Coraz bliżej albo coraz mniej

Istotą wspólnoty jest formuła pierwszej osoby zamiast drugiej w każdym akcie liturgicznym: my wszyscy, a nie my i wy. I zgodnie z soborem, to my klęczący przed tamtym rocznicowym ołtarzem usłyszelibyśmy: „Przekażmy sobie”, a celebransi zeszliby ze stopni ołtarzowych, żebyśmy sobie uścisnęli ręce nawzajem jako jedna wspólnota, a nie dwie osobne grupy.

Trzy kroki

Gapię się na portrety, które malowała, i próbuję sobie wyobrazić jej pracownię.

Kościele, zacznij słuchać!

Obecny kryzys Kościoła przypomina Reformację. Nie oszukujmy się: to prawdziwa zapaść i sytuacja zagrożenia życia (w której konieczne wydaje się zwołanie consilium), a nie chwilowe tylko pogorszenie samopoczucia.

Przeciw demonom

Zasługą Kępińskiego pozostaje to, że zarówno świat medyczny, jak szeroko rozumiana polska inteligencja, i w konsekwencji znaczna część społeczeństwa, zaczęły postrzegać chorobę psychiczną jako cierpienie. A dotknięte chorobą osoby jako ofiary niezawinionego przez siebie dramatu, które powinny spotkać się z empatią, a nie wykluczeniem.

Monarchia i monoteizm. Przyczynek do dziejów teologii politycznej w Niemczech po roku 1933

Jan Assmann dowodzi, że powstanie wiary w jednego Boga stanowi jedną z najgłębszych cezur w dziejach ludzkości – prawdziwą rewolucję. Zgodnie z Księgą Wyjścia polegała ona na exodusie Żydów z Egiptu oraz zawarciu przymierza z Jahwe, czyli wyzwoleniu z politycznej opresji oraz nawiązaniu ekskluzywnej relacji z Bogiem.

Monoteizm jako teologia polityczna

Wraz ze zrównaniem świeckiej i duchowej władzy religia monoteistyczna zaprzepaszcza swój krytyczny, emancypacyjny potencjał i staje się fundamentalistyczna. Religia powinna krytycznie towarzyszyć świeckiej władzy, lecz nie zagarniać jej. Podobnie władza świecka powinna respektować religię, a nie przedstawiać się jako jedyna instancja niosąca zbawienie.

Mrożony list o naszych prawach

Choć miałyśmy wywalczone od 100 lat prawa wyborcze, nasz udział w decyzjach politycznych był zbyt mały i niemal zawsze podporządkowany zmiennej „racji stanu”. Demokracja, którą kochałam, okazała się obowiązkiem tak twardym jak w XIX w. niepodległość.

Taka

Teresa Torańska mówiła: „Piszę o tym, co samej sobie chcę wyjaśnić, sama dla siebie ogarnąć”.

Publiczna, lecz osobna

Mimo swojego indywidualizmu i może nawet samotniczych skłonności Barbara Skarga zawsze udzielała się społecznie, nawiązywała trwałe i serdeczne przyjaźnie, szukała uczniów, potrzebowała wreszcie szerszej sfery działania. Dobre jest bowiem przede wszystkim otwarcie na innych, a zły – egoizm.

Szkoła odwagi

W naszej sferze publicznej mamy do czynienia z wymazywaniem wielu kart polskiej historii. Janion wykonuje zaś pracę detektywistyczną wymuszającą na nas odpowiedzialność

Jak zdobywano polskie wyspy

Po wojnie wyspy Wolin, Uznam i Karsibór, tak jak całe tzw. Ziemie Odzyskane, stały się swoistą wieżą Babel. Pierwszymi osadnikami byli często zdemobilizowani żołnierze oraz ludzie powracający z robót przymusowych w III Rzeszy. Później dołączali do nich kolejni.

Wracając

W Stacji: Literaturze prezentujemy nowe opowiadanie Andrzeja Muszyńskiego. Tekst do przeczytania w papierowym wydaniu miesięcznika „Znak”.

Opowieść o aktorce

Nowa biografia Heleny Modrzejewskiej to, jak ujmuje sam autor, „płynna, swobodnie się tocząca historia największej polskiej autorki”.

Z pamiętnika synestetyka

Synestezja, umożliwiająca m.in. widzenie koloru, faktur i kształtów poszczególnych liczb, dotyka mniej niż 1% populacji. Ten sam procent ludzi cierpi na spektrum autyzmu.