Kto otworzy Niepoczytalne Jerzego Franczaka, wpada we wszystkość: literaturę współczesną, diagnozy społeczne, polityczne doktryny i mity, dziwność istnienia (i tworów wyobraźni), ponure proroctwa, niepokojące biografie… Dzięki spisowi źródeł wiemy, że książka omawia, wnikliwie, 78 innych książek. „Wśród” jest sytuacją – stąd pewnie Franczak oparł się pokusie przedmowy, a poprzestał na rozpoznaniu: „Nie dzielimy się wcale na miłośników książek i czytelników e-booków (…) dzielimy się na czytelników uważnych, czytelników z przypadku i nieczytelników”. Niepoczytalne przeznaczone są dla tych pierwszych, poczytalnych. Autor do nich należy, co udowadnia w każdym z 27 szkiców, z których wyłania się obraz kultury zaburzonej, na skraju chaosu.
Niepoczytalne są książka – dziś zazwyczaj wymawiamy to z pewną specjalną intonacją – erudyty. Wśród (!) jego lektur są Georges Perec (kapitalny esej Recytacje) i Thomas Pynchon, Slavoj Žižek i Péter Esterházy, Virginie Despentes i Hanya Yanagihara. Tym, co całe to niedobrane towarzystwo łączy, jest postawa buntownicza: od eskapistów po neurotycznych ekstremistów, usiłujących nienawiść do siebie skierować przeciw wszystkiemu wokół. Po klasycznych niezgodach działu Przemieszczenia kreśli Franczak infernalne Mapy piekieł, a na koniec złowieszcze Widma wolności, gdzie omówienia dowodzą, jak przekonywający umie być pisarz paranoik i jak mocny oddźwięk znajduje wśród odbiorców. To kolejne „wśród”, lecz tym razem, wyjątkowo, do czytelników podatnych wolałabym się nie zaliczać.
_
Jerzy Franczak
Niepoczytalne
Wydawnictwo Libron – Filip Lohner, Kraków 2019, s. 356
