Antytraktacik

Antypapież Tomasza Piątka to pełna uproszczeń, manipulacji i przemilczeń dekonstrukcja autorytetu Jana Pawła II.

Pochwała krytyki

Jesteśmy świadkami przemiany modelu krytyki Kościoła oraz specyficznej kontrreakcji instytucjonalnego katolicyzmu.

674-675 – spis treści

TEMAT MIESIĄCA: Ciało i dusza – partnerski układ?

Opowieść o duszy, która poruszyła ciałem

Kiedy ciału czegoś brakuje, jest traktowane jak niepełnowartościowe. Dlatego niepełnosprawne ciało jest jakby mniej warte niż pełnosprawne. Głowa Rafała Urbackiego, tancerza i choreografa, który spędził na wózku inwalidzkim dziesięć lat, nie akceptuje takiego stanu rzeczy. Natomiast pełna współpraca umysłu z ciałem sprawiła, że młody tancerz wstał z wózka i chodzi.

Ciało i dusza – partnerski układ?

Nasze ciało stwarza niesamowite możliwości – udowadnia to Rafał Urbacki, niepełnosprawny tancerz, który dzięki ćwiczeniom i dużej świadomości ciała, mimo zaniku mięśni, chodzi i tańczy. Opowiada o tym także Katarzyna Pilorz, znakomita nauczycielka jogi. Dlaczego więc tak często przyjmujemy, że człowiek to przede wszystkim „głowa” – umysł, dusza, intelekt, cenny diament w nietrwałej cielesnej otoczce?

Świątynia, a nie więzienie

Nie tylko kontroli, ale naznaczeniu poddane są zwłaszcza „ciało niepełnosprawne” i „ciało geja”.

Duch i ciało na rynku – duchowość na sprzedaż

W ciągu 0.08 sekundy Google odszukał około pięćdziesięciu jeden milionów portali poświęconych enigmatowi body and soul. Właścicielami portali okazały się na ogół ośrodki wakacyjne, producenci i sprzedawcy środków dietetycznych, wytwórcy kosmetyków i kliniki chirurgii kosmetycznej. Spirituality – „duchowość” – to najgoręcej od niedawna pożądana wartość. Ta duchowość czyni dbałość o zdrowie, sprawność i dobrostan ciała obowiązkiem moralnym. W praktyce założenie „przez ciało do duszy” tłumaczy się dziś jako zasada „do duszy przez sklepy”.

Ciało w harmonii z duszą

Trzeba sobie uświadomić, że nasze ciało funkcjonuje w polu grawitacyjnym i podczas wykonywania podstawowych czynności i ruchów, które każdy nas ma zautomatyzowane (wykonywanie ich nie wymaga od nas żadnego udziału uwagi), podlega ono przeciążeniom, stopniowo się zużywając.

Maszyna i operator. Transhumanistyczna wizja ciała

Jaki status ma ciało w transhumanizmie? Czy filozofia ta nie jest może zakamuflowanym, futurystycznym przedłużeniem gnostyckich idei antagonizmu duszy i ciała, przy czym wrogiem umysłu/ducha nie jest tu ciało sensu stricto, ale jego dokuczliwa niedoskonałość?

Lwice się budzą

W sierpniu 2010 roku na okładce magazynu „Time” pojawiła się Bibi Aisza z dziurą w twarzy w miejscu, gdzie znajduje się nos. Pół roku później portret tej okrutnie oszpeconej Afganki wygrał prestiżowy konkurs World Press Photo. I tak osiemnastolatka z prowincji Uruzgan stała się drugą w historii najbardziej rozpoznawalną na świecie kobiecą twarzą Afganistanu. Pierwszą była bezimienna sierota, znana jako „afgańska dziewczynka” z okładki „National Geographic”, której zielonymi oczami zachwycił się Steve McCurry w jednym z obozów dla uchodźców afgańskich w Pakistanie w 1984 roku. Wrócił tam po siedemnastu latach i ją odnalazł. Poznał też imię Pasztunki – Szarbat Gula. Za sprawą mediów Bibi Aisza i Szarbat Gula stały się metaforą i egzemplifikacją losów wielu afgańskich kobiet i zarazem dzieci.

Przykro mi, ale polityka nie uznaje miłości

Jednym z największych mitów współczesności jest przekonanie, że da się w polityce stopniowo zmniejszać zakres zła i niesprawiedliwości.

Oblicza religii sekularyzacji

To nie od obecności i żywotności instytucji religijnych zależy, czy świat jest bardziej Boży. Być może prawdziwe jest więc hasło: im mniej religii, tym więcej miłości, więcej Ewangelii!

O współczesnej (nie)potrzebie religii

Wizja nakreślona przez Piotra Napiwodzkiego w artykule Oblicza religii sekularyzacji jest – w pewnym sensie – pociągająca. Pytanie tylko, czy znajduje swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości i czy ludzie wiary i ludzie Kościoła powinni dążyć do jej realizacji.

Epoka Julii Hartwig

Dawanie nazw czasowi jest przywilejem wielkich poetów. Epoka Julii Hartwig to wspaniały okres stabilności, narastania, niezakłóconego rozwoju.

Kawafis – reaktywacja

Libera dał nam nowego Kawafisa. Pomimo licznych skaz jego tłumaczenie jest żywe i zmysłowe.

Lektura jako dotyk

Heaney Jarniewicza to poeta pęknięcia, obcości i sprzeczności. Krytyk czyta dotykiem, jakby chciał pod palcami poczuć szczeliny i nierówności wierszy.

Herbert, trzmiel i polskie sprawy

Niemcy pokochali Herberta-Europejczyka, Francuzi wykluczyli, bo był nazbyt „etyczny”, a Anglicy za to samo przyznali poczesne miejsce we własnej kulturze.

O zgiełku wielu religii

Czy różnorodność religii może się obyć bez sporu, a przynajmniej bez przemocy, bez walki, bez wojny?

A cóż jest prawda?

Wypadek uliczny, mniejsza z tym gdzie. Nieprzytomny, a może nawet martwy człowiek leży na jezdni. Jeszcze nie przyjechała policja, ale już słychać syrenę ambulansu. Jak on mógł bezmyślnie zejść z chodnika?

Naczelna

Jesienią 2009 roku – z inicjatywy Doroty Zańko, ówczesnej sekretarz redakcji miesięcznika „Znak” – na ścianie krakowskiej kamienicy przy placu Axentowicza 4 zawisła tablica upamiętniająca Hannę Malewską, która tu właśnie przez wiele lat mieszkała.

Ani kapłan, ani błazen

Odwołując się do nauk Jezusa oraz Zaratustry, Filek wskazuje, że miłość i odpowiedzialność to dwa oblicza tej samej rzeczywistości.

Uważność

Była matką naszej romantycznej wspólnoty. Nie tylko mobilizowała do pracy, lecz także budowała nasz skromny raj na ziemi, gotowała dla nas, dbała o każdego z osobna i o całą grupę.

Wielki bohater Axer

Biografię Erwina Axera trudno nazwać wiarygodną, ponieważ Elżbieta Baniewicz tuszuje lub przemilcza niewygodne momenty życiorysu bohatera.

Tropiciel szyfrów

Karol Tarnowski jest filozofem stroniącym zarówno od zadufanych posiadaczy absolutnej prawdy, jak i zadowolonych z siebie relatywistów i „pragmatyków”. W swej „drodze myślenia” zachowuje niezłomnie postawę otwartą.

Wahadło Warburga

Wszystko, czym jest, a zatem wszystko, co posiada, zainwestował w (nienapisane) studium. Ale powiedzieć otwarcie, wyjawić, że wszystko przecież zainwestował w studium, tego się nie waży, na to sobie nie pozwala.

Potęga fantazji

Fantazja stanowi jeden z kluczowych elementów polskiej tradycji. Nie jest ucieczką od rzeczywistości, ale próbą konfrontacji. Oznacza docenienie niezwykłej kreatywności i umiejętności przezwyciężania ograniczeń

Ciało, duch, ruch

Dlaczego staramy się kształtować ciała zgodnie ze swoją wolą? U podłoża takiego stosunku do ciała znalazła się dualistyczna wizja rzeczywistości. Zakłada ona, że człowiek to dusza oraz podległe jej ciało, od którego dusza jest oddzielona, niezależna. Ten dualizm tkwi u podłoża naszego zachodniego systemu pojęciowego, na nim ufundowana jest nasza postawa wobec ciała oraz zależny od niej styl życia.

673 – spis treści

Poeta nie pamięta

Pisze Marek Skwarnicki, że moja recenzja Ceny przetrwania? jest „galicyjsko-łagodna i chrześcijańsko-ostrożna” i w związku z tym „niewystarczająca”. No cóż, jestem recenzentem, a nie czyimkolwiek adwokatem (jak rozumiem, Skwarnicki oczekiwał ode mnie obrony i „świętego oburzenia”) – i w swoim tekście starałem się pokazać zarówno to, co w książce Romana Graczyka uważam za wartościowe, jak i to, z czym nie mogę się zgodzić. Gdybym był „chrześcijańsko-ostrożny”, jak mówi (z ironią) Skwarnicki, po prostu nabrałbym wody w usta, żeby się nikomu nie narazić.

65. urodziny „Znaku”

Miesięcznik „Znak”, który kończy właśnie 65 lat, towarzyszy w intelektualnej wędrówce kilku pokoleniom czytelników. Wiem, że niektórzy z Państwa są z nami nieprzerwanie od początku istnienia pisma, podrzucając kolejne numery „Znaku” swoim dzieciom i wnukom. Dla nas jest to powód do dumy.

Nauka i biznes w Polsce – dwa różne światy

Uniwersytety powinny sprzyjać kreatywności i innowacjom, jednak w Polsce zdecydowanie tego nie robią. Mimo wielu wspólnych działań nauki i biznesu, daleko nam do osiągnięć prestiżowego MIT czy Uniwersytetu Stanforda w Stanach Zjednoczonych. Co trzeba zmienić na polskich uczelniach, by współpraca stała się faktem?

Kościół otwarty po 65 latach

Właśnie mija sześćdziesiąt pięć lat od wydania pierwszego numeru miesięcznika „Znak”. W przyszłym roku upłynie pięćdziesiąt lat od rozpoczęcia II Soboru Watykańskiego. Co dalej z ideą Kościoła otwartego – tak ważną dla ludzi ze środowiska „Znaku” i zwolenników soborowych reform?

Przeobrażenia polskiej religijności

Statystyki pokazują, że od Kościoła oddalają się ludzie młodzi i kobiety. Jednocześnie nieustannie wzrasta liczba stron internetowych i portali o charakterze religijnym, a w epoce globalizacji duchowa praktyka staje się ważnym czynnikiem wzmacniającym poczucie tożsamości i przynależności społecznej. Czy widoczne przeobrażenia są dla polskiej religijności zagrożeniem, czy raczej otwierają przed nią nowe możliwości? Publikujemy socjologiczną mapę zachodzących przemian.

Norwescy katolicy. Religia bez kultury

Gdy pierwszego popołudnia po moim przyjeździe dostałem wiadomość od przyjaciela, który w zeszłym roku wstąpił do katolickiego seminarium duchownego w Oslo, że spotykamy się po 22.00 w jednym z klubów w Grønlandzie, w centrum miasta, nie uwierzyłem. Pomyślałem, że mój norweski po dłuższej przerwie jest tak kiepski, że mylę godziny i daty. Potem przestałem się specjalnie dziwić. Nie wiedziałem tylko, jak opowiedzieć o tym w Polsce.

Tempi passati

Inteligencja była potrzebna wtedy, kiedy demokracja była w gruncie rzeczy w stanie raczkującym, a teraz to jest zupełnie co innego.

Nie ma jednej „całościowej” elity

Wyobrażałbym sobie, że elementem postawy polskich inteligentów, który istnieje już 200 lat, właściwie bez zmian, jest przekonanie, pewne poczucie – nie wiem, czy można użyć takiego określenia – że jest się w pewien sposób warstwą wzorcotwórczą czy też że chciałoby się być warstwą wzorcotwórczą.

Rzymski hołd dla Brodskiego

Wśród rozlicznych talentów Josif Brodski posiadał także niezwykły dar przyjaźni. Na rzymskie spotkanie poświęcone życiu i twórczości poety przybyli bliscy z całego świata.

Nie samą beatyfikacją żyje człowiek

Beatyfikacja Jana Pawła II była dla Kościoła najważniejszym wydarzeniem tego roku. Choć na długo pozostanie ona dla katolików powodem do radości, wszak Kościół wierzy w świętych obcowanie, to już losy intelektualnej spuścizny Papieża w jego ojczyźnie po 2005 roku są powodem do wstydu, czego nie sposób przemilczeć.

Inka. Wspomnienie o Alinie Brodzkiej-Wald

Żaden biogram nie odda tego, kim była – chciałoby się powiedzieć – naprawdę. Kim była dla nas – Jej kolegów, uczniów, przyjaciół. Trudno o Niej pisać (nie popadając w patos, którego nie znosiła), bo trudno jest pisać o zjawiskach niemających punktów odniesienia, płaszczyzny porównania. Od lat – jeśli nie liczyć drobiazgów – nie publikowała tekstów własnych. Źródła tej decyzji pozostaną już na zawsze tajemnicą, ale znamy jej skutki.

Dwugłos: O Umyśle wyzwolonymStanisława Obirka

Przeszłość nie jest zbiorem raz na zawsze skatalogowanych rzeczy, które wystarczy w razie potrzeby ściągnąć z półki. Przeszłość zawiera teraz puste miejsca – to tam rozwija się krytyczna refleksja. Na swój sposób, aby mądrze „pamiętać” (złożoność świata), trzeba „zapomnieć” (jego prostą, jednowymiarową wersję).

Czeczeński dramat

Ostatnio ukazały się dwie ważne książki o Czeczenii: zbeletryzowany dokument Germana Sadułajewa Jestem Czeczenem oraz polityczny reportaż Jonathana Littella Czeczenia. Rok III. Mimo różnicy formy, autorzy się uzupełniają – Sadułajew pisze o wojnie, a Littell o tym, co po niej.

Polska – Rosja. Trudny dialog

Jeśli jest bowiem jakieś „zagadnienie trudne” w stosunkach polsko-sowieckich, to jest nim na pewno właśnie ta zbrodnia – największa i zarazem najbardziej zapomniana. Jedynym kryterium wyboru ofiar mordu było polskie pochodzenie etniczne – dokładnie tak, jak kilka lat później w Holocauście kryterium takim stanie się pochodzenie żydowskie.

Rozmawiając z poetą

Taka właśnie, ciągle w to wierzę, powinna być literatura. To jest jej oryginalny stan, rajski, być może. Ale jest to stan ulotny, sporadyczny i niestabilny. Jest to stan zależny od niewidzialnej konstelacji osób rozproszonych po całym świecie.

Piękny szmugiel. Jubileusz Jerzego Pomianowskiego

Profesor Jerzy Pomianowski skończył 90 lat. „Od zawsze był antysowieckim rusofilem –pisał niedawno Adam Michnik – kochał kulturę rosyjską i nie cierpiał sowieckiego despotyzmu. Dla kultury polskiej zrobił tyle dobrego, że jego dokonaniami można by obdarować pułk wojska – i jeszcze sporo pozostanie”.

Życie jest gdzie indziej

Wbrew nadziejom wielu dyskusje o inteligencji zdają się nie mieć w Polsce końca. Raz na dziesięć-piętnaście lat, gdy do głosu dochodzi kolejne młode pokolenie, słyszymy te same sakramentalne już pytania – co dalej z inteligencją, z jej etosem, misją, przesłaniem? Nie inaczej jest teraz. Problem w tym, że we współczesnej demokracji te pytania tracą swoje znaczenie.

Kod inteligenta

Można uznać, że tradycja inteligencka jest pewnym kapitałem społecznym, który ma Polska. I osoby, które mówią, że to się powinno skończyć, chcą się wyzbyć czegoś co jest naszym atutem a nie balastem.

Inteligencja. W poszukiwaniu nowego wzoru

Konstytutywną cechą inteligencji była jej samowiedza, to jest przekonanie ludzi wykształconych i trudniących się pracą umysłową, że tworzą odrębną formację w społeczeństwie.  W tym znaczeniu pisałem, że inteligencja – w połowie XIX wieku – sama się (nie wszędzie) wymyśliła, a wymyśliwszy się, czyli samą siebie i nazwę swoją powoławszy do istnienia, przypisywała też sobie rozmaite cechy i powinności, a to już, oczywiście, wymaga weryfikacji.

Państwo obywatelskie. Krótka historia polskiej samorządności

Jeśli nie chcemy, by zakorzeniło się w polskim społeczeństwie przekonanie, że nie tylko reforma emerytalna, ale właściwe żadne zmiany w Polsce nie miały sensu, musimy przygotować konieczną korektę polskiej reformy samorządu, namacalnego dowodu na sukces polskich przemian.

Demokracja lokalna a dobro wspólne. Uwagi sceptyka

Nie ulega wątpliwości, że funkcjonowanie naszych samorządów wciąż bliższe jest tradycyjnej formule terenowej administracji publicznej niż nowoczesnym formom współrządzenia – pisze Andrzej Bukowski w ostatnim z głosów naszej debaty o polskiej samorządności po 20 latach.

Verba sunt odiosa

Mój generalny wniosek z lektury Ceny przetrwania? jest taki, że gdyby autor tę książkę przepisał, eliminując esbeckie pojęcia i zastępując je normalną polszczyzną, to byłaby to zupełnie inna książka, znacznie bardziej precyzyjna w opisie faktów i wniosków z tych faktów płynących. Swoja drogą, byłby to fascynujący eksperyment z zakresu wpływu języka na świadomość.