Na zewnątrz pada deszcz, siedzę właśnie na czwartym piętrze biblioteki w Iowa City, ukryta w przytulnym kącie pomiędzy kilometrami książek, za szybą widzę korony ciemnozielonych wiązów, a szare smugi chmur na niebie przesuwają się tak szybko, że tylko o nich samych mogłabym napisać całkiem sporo słów.
Piję cappuccino z jednorazowego kubka, nierecyklingowalnego, bo to papier z domieszką plastiku, żeby nie przeciekało. Praktycznie nie do odzyskania. Śmieć, który przeżyje mnie po wielekroć. Kawa z wielkiej korporacji na „S”, bo akurat taką sprzedają w bibliotecznej kawiarni.
Zanim trafiłam na to czwarte piętro, wydałam w Polsce książkę, gdzie w nocie okładkowej przewijają się w różnych konfiguracjach terminy „katastrofa klimatyczna”, „antropocen”. Dwa dni po premierze wsiadłam kolejno do czterech samolotów (powinny być trzy, ale poranna mgła w Krakowie miała na ten temat inne zdanie) i gigantyczny ślad węglowy tej podróży mogłabym z łatwością wyliczyć na pierwszym lepszym ekokalkulatorze online.
Dzisiaj na śniadanie zjadłam awokado, do którego wyprodukowania potrzeba takich ilości wody, że nawet nie chcę o tym myśleć, ale w pokoju hotelowym bez dostępu do kuchni powoli kończą mi się inne bezmięsne opcje śniadaniowe.
Na wszystko mam zresztą dobre usprawiedliwienie: kubek wielorazowy mam, używam go chętnie, ale tutaj nie chcą mi do niego nalewać kawy. Samolotem staram się nie latać, jeśli nie muszę, no, ale na stypendium do USA statkiem przecież nie popłynę, tak?
Tak? Czy można żyć przyjemnie w czasach późnego kapitalizmu, kapitalocenu, antropocenu, zwał jak zwał? No oczywiście, że można. I to przyjemniej niż kiedykolwiek do tej pory w historii ludzkości. Ale czy się powinno? Czy to etyczne? Czy to właściwe?
Czy jeśli przyjemność będzie obciążana poczuciem winy, będę mieć do niej większe prawo?
Czy da się całkiem wyrzec przyjemności?
A jeśli się jej wyrzeknę, czy cokolwiek to zmieni poza moim własnym życiem?
Czy istnieje w ogóle coś takiego jak prawo do przyjemności? A jeśli tak: kto nim zarządza? Kto je egzekwuje? Kto tworzy przyjemnościową legislatywę?
Wreszcie: co jest przyjemnością, a co podstawową potrzebą?
I czy przyjemność może być podstawową potrzebą?
Na grubym minusie
Przede wszystkim ustalmy jedną sprawę od razu: nie ma etycznej konsumpcji we współczesnym kapitalizmie. I nie chodzi tylko o towary, ale także o konsumpcję doświadczeń. Jesteśmy zsocjalizowani do konsumpcji utożsamianej z przyjemnością i zasadnym pytaniem jest to, czy w dzisiejszym świecie da się w ogóle jedno od drugiego oddzielić.
To nie jest już nawet żadna deklaracja polityczna, lecz wyłącznie prosty fakt, zresztą całkiem nieźle przepracowany przez najbardziej kapitalistyczną z kapitalistycznych, bo amerykańską, popkulturę (uwaga, spoiler – jeśli nie widzieli Państwo komediowego serialu The Good Place, ale mają go w planach, lepiej omińcie następny akapit).
