fbpx
Bogumiła Motyl styczeń 2021

„Czego pragnie czarny człowiek?”

Wybielić się lub zniknąć – przez zbyt długi czas taka była alternatywa dla osób czarnoskórych. Asymilacja oznaczająca całkowite wyrzeczenie się siebie albo anihilacja, gdyż biały człowiek nie potrafi funkcjonować obok Innego, który go przeraża i któremu jednocześnie zazdrości.

Artykuł z numeru

Którędy do snu?

Tak Frantz Fanon, lekarz, filozof i psychiatra z Martyniki, zarysowuje sytuację Murzyna z Antyli – i choć nazewnictwo może szokować, używa go z premedytacją, w celu pokazania kulturowego, wciąż żywego obrazu zniewolonego Czarnego. Dokonuje psychologicznej analizy osób z kompleksem niższości, nerwicami i fobiami, które muszą dopominać się o swoje człowieczeństwo. Pokazuje, że Czarny żyje w stanie ciągłej negacji tożsamości, jest zmuszony do stwarzania siebie na podstawie porównania, przez co nadal pozostaje niewolnikiem: wyglądu, stereotypów, uprzedzeń, przeszłości, Białego. Jednak najbardziej symptomatyczne jest dorastanie Czarnego w atmosferze chorobliwej ambiwalencji – z jednej strony bowiem próbuje wypracować swoją indywidualność, a z drugiej – wzrasta w nienawiści do Murzyna, siedliska grzechu i wszelkiego Zła. Uczy się pogardzać samym sobą.

Autor zwraca uwagę na podobieństwo figury i roli Murzyna do funkcji Żyda. Porusza kwestie seksualności, pragnienia bycia Białym, podwójnych standardów, bezsilności i gniewu, próbując dojść do źródła rasizmu. Na podstawie własnych doświadczeń, pracy terapeutycznej z pacjentami i literatury czarnoskórych pisarzy pragnie zrozumieć głęboką, irracjonalną potrzebę Czarnego do konstytuowania siebie za aprobatą Białego. Zgłębia pozostałość Murzyna dostrzegającego własną wartość dopiero w obecności Innego, który mu ją nada.

Frantz Fanon

Czarna skóra, białe maski

tłum. Urszula Kropiwiec,

Wydawnictwo Karakter, Kraków 2020, s. 264