Miesięcznik Znak

Tag: religia

Marta Duch-Dyngosz

Rekolekcje narodowe

Najwyższe wskaźniki antysemityzmu notuje się w województwach: podlaskim, lubelskim i podkarpackim, w których przed Zagładą społeczności żydowskie były najliczniejsze. W tych regionach wiara w mord rytualny jest najsilniejsza, a Żyd wciąż bywa postrzegany jako postać demoniczna.

Natalia Zawiejska

„Gdyby nie Bóg”. Religia w służbie Angoli

Religijna mapa Angoli to prawdziwa mozaika i łamigłówka. Przez prawie pięć wieków portugalskiego kolonializmu sojusz miecza i krzyża wyznaczał linie rozwojowe kolonialnej polityki.

z Jerzym Sosnowskim rozmawia Artur Madaliński

Bóg mówi półgębkiem

Jeśli państwo jest wspólnym dobrem wierzących i niewierzących, to nie znaczy przecież, żeby w ogóle nie używać terminu „Boże Narodzenie”. Kiedy uważam, że mam powody, to nie ma przeszkód, żebym opowiadał o swojej religijności. Natomiast wymachiwanie Panem Jezusem i Matką Boską przy każdej okazji wydaje mi się niestosowne.

Agata Bielik-Robson, ks. Michał Heller, Robert Pawlik, ks. Grzegorz Strzelczyk, Stanisław Obirek

Jezus według Kołakowskiego

W napisanym w połowie lat 80. eseju, który nakładem Wydawnictwa Znak właśnie ukazał się w postaci książkowej, Leszek Kołakowski postawił pytanie o znaczenie figury Jezusa jako składowego i niezbędnego wręcz elementu europejskiej kultury. W związku z publikacją nieukończonych ineditów filozofa postanowiliśmy, podążając za jego intuicją, zastanowić się nad tym, na ile możliwe jest w cywilizacji europejskiej myślenie poza Jezusem.

Radosław Tyrała

Bóg niewierzących

Brak wiary w Boga osobowego stanowi, z bardzo nielicznymi wyjątkami, warunek konieczny bycia ateistą. Niekoniecznie pociąga on jednak za sobą brak wiary w nieosobowe formy bóstwa lub też w zjawiska nadprzyrodzone.

z Aną-Marią Rizzuto rozmawia Łukasz Tischner

Boskość w tępym umyśle

Wierzenie religijne jest zawsze dynamicznie uwarunkowane przez wewnętrzną rzeczywistość wierzącego. Ta sytuacja ani nie wzbogaca, ani nie zubaża tego, co religia jako instytucja kulturowa lub Bóg jako istniejąca istota może dać konkretnej osobie. Zwraca jedynie naszą uwagę na psychiczne warunki niezbędne do faktycznego przekonania o istnieniu nieuchwytnej boskości.

Bartłomiej Dobroczyński, Karol Tarnowski, Piotr Sikora, Justyna Siemienowicz, Janusz Poniewierski, Krzysztof Mech

Obrazy Boga

Obrazy Boga jedynie na coś wskazują, a dystans pomiędzy nimi i tym, na co wskazują, jest tak ogromny jak między palcem i księżycem. To, co jest w naszym zasięgu, to tylko ten wskazujący palec, opowieść na temat pewnego doświadczenia. Ale i z niego nic nie można wnosić, bo ono także jest bardzo cząstkowe. W buddyzmie zen mówi się: „przed satori góry były górami, chmury chmurami, nagle przestały nimi być, ale potem z powrotem stały się górami…”

Fryderyk Hunia

Dialog religii – niemożliwa konieczność?

Do wcale nie tak rzadkich należy dziś widok mnichów chrześcijańskich siedzących razem z mnichami buddyjskimi w pozycji medytacyjnej i w milczeniu próbujących wejść w komunię z Misterium – i żadna strona nie ma odczucia, że zdradza w ten sposób własną religię.

z Oddbjørnem Birgerem Leirvikiem rozmawia Miłosz Puczydłowski

Religia państwowa i wielość kultur

Kwestia równouprawnienia pozostaje niezwykle silnie obecna w Skandynawii i pytania o rolę kobiet stanowią także centralny temat w oficjalnym dialogu międzyreligijnym.

Aleksander Gomola

Darwin u progu kościoła. Nowy ateizm i jego wyzwania

Poglądy na religię prezentowane przez nowy ateizm są uproszczone, a argumenty przeciwko Bogu liche. Czy stanowi on zatem poważne wyzwanie dla wiary? Dla teizmu pojmowanego jako twierdzenie, że istnieje Bóg – na pewno nie, skoro naukowo istnienia Boga ani dowieść, ani zanegować nie sposób. Stanowi jednak wyzwanie dla określonych konceptualizacji Boga i człowieka, w tym także tych chrześcijańskich.

z o. Markiem Pieńkowskim OP rozmawia Marzena Zdanowska

Czy w każdym języku Biblia jest natchniona?

Jak daleko można się posunąć, przystosowując tłumaczenie Pisma św. do danej kultury? Władza hierarchiczna istnieje w Kościele po to, żeby podejmować ostateczne decyzje w dyskusyjnych przypadkach. Bez wątpienia w tekście oryginalnym mamy zakodowany rdzeń, którego nie można zmieniać.

Dobrosław Kot

Źródłowość i Tajemnica

Kto wyrusza na poszukiwanie źródłowości, zaświadcza tym samym, że nie jest jeszcze u źródeł. Wyraża nadzieję, że gdzieś tryska czyste źródło, w którym woda jest przejrzysta i niczym niezabrudzona.

Jan Andrzej Kłoczowski

Wyzwanie dla teologów. O filozofii Kierkegaarda

Religia – a dla duńskiego myśliciela to przede wszystkim chrześcijaństwo – musi na nowo odkryć swoje żywe korzenie. Problem polega na wewnętrznej martwocie chrześcijan, dla których samo chrześcijaństwo stało się bezdusznym uczestnictwem w społecznym układzie, swoistą postacią oportunizmu i lenistwa.

Søren Kierkegaard

Egzystencjalny sprzeciw*

Do zwrócenia uwagi na chrześcijaństwo przygotowuje nie czytanie książek czy dokonywanie przeglądu historii powszechnej, lecz zagłębianie się w egzystowanie. Każde inne studium przygotowawcze musi się eo ipso zakończyć nieporozumieniem, ponieważ chrześcijaństwo jest egzystencjalnym przekazem, zabrania rozumienia; zrozumienie, czym chrześcijaństwo jest, nie jest czymś najtrudniejszym, lecz trudność polega na tym, by chrześcijaninem zostać i nim być.

ks. Andrzej Draguła

Między dogmatem a życiem

Teologie kontekstualne mogą wnieść swój cenny wkład, „podpowiadając” klasycznej (konserwatywnej) teologii nowe pola eksploracji i problemy do oświetlenia słowem Bożym – godność osób homoseksualnych, sprzeciw wobec rasizmu, sytuacja „innego” w społeczeństwie.

Philip Earl Steele

Jutro będzie koniec świata – czyli religia w Ameryce

Jaką rolę religia odgrywa w polityce amerykańskiej? Czy nadal pozostaje religią, czy przypomina już raczej magię?

Gianni Vattimo

Wierzyć w wiarę

W powrocie do religii – tak, jak w przypadku zapomnienia o byciu, o którym mówi Heidegger – nie chodzi o przypomnienie zapomnianego źródła poprzez uczynienie go w pełni obecnym, lecz o to, by pamiętać, że zawsze już było ono przez nas zapomniane i że wspomnienie tego zapomnienia i tego dystansu tworzy autentyczne religijne doświadczenie.

z Krzysztofem Kościelniakiem rozmawia Marzena Zdanowska

Cierpienie nie ma wyznania

Budowanie kultury praw człowieka powinno stanowić antidotum przeciw wykorzystywaniu religii do antagonizowania grup wyznaniowych. Musimy wrócić do podstawowych zasad koegzystencji ludzkiej, z naczelną zasadą wzajemności. Jeśli dana grupa zgadza się na zapewnienie innym przestrzeni wolności, to słusznie oczekuje dla siebie tego samego.

z ks. Jerzym Krawczykiem rozmawia Marzena Zdanowska

Dach, nie fundament

Plany zniesienia celibatu są projektem utopijnym, nie odpowiadają na trudności, z jakimi boryka się Kościół. Gdyby problem polegał tylko na celibacie, w Kościołach protestanckich nie byłoby kryzysu.

Dariusz Kot

Celibat, czyli jedną nogą w Królestwie

Uczniowie Jezusa przyjęli, że u Końca Czasu likwidacji ulegną porządki biologiczny i społeczny: płci, rozmnażania, małżeństw. Ów swoisty, apokaliptyczny „celibat” nie będzie jednak narzuconą z zewnątrz dyscypliną, kolidującą z naturą człowieka, ale przyrodzoną kondycją. Mieszkańcy Królestwa fizycznie staną się „jak aniołowie Boży”.

Piotr Kaznowski

Co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela. O źródłach celibatu kapłańskiego

Pełna wstrzemięźliwość nie stanowi warunku sine qua non święceń kapłańskich, ani ich ważnego wykonywania. Jednak celibat – mający swe źródła w praktyce apostolskiej, a jako taki wynikający z Objawienia – nie może być sprowadzony jedynie do poziomu ludzkiego wymysłu i zwyczajnej dyscypliny kościelnej.

Marzena Zdanowska

Raport o stanie nieufności

W jednym z pytań autorzy zauważają: „w świadomości wiernych biskupi stają się brakującym ogniwem w strukturze Kościoła”. Nie są tak blisko ludzi jak księża w parafii, nie są też tak znani jak papież. Raport o stanie wiary w Polsce jest pierwszym krokiem, żeby tę lukę wypełnić.

z ks. Michałem Hellerem rozmawia Justyna Siemienowicz

Luksus konfliktu

Mówiąc o relacjach religii i nauki, często wskazuje się na ich wspólne źródło, podkreśla, że religia i filozofia to poprzedniczki nauki, a niekiedy nawet określa się je mianem proto-teorii naukowych. Czy zgadza się Ksiądz Profesor z takim obrazem tych wzajemnych powiązań?

Mieszko Tałasiewicz

Saecularisatio saecularisati*

Można poszukiwać w nauce obrazów ułatwiających zrozumienie przekazu wiary, nie wolno jednak do konkretnych obrazów przywiązywać zbyt wielkiej wagi: nauka rozwija się dynamicznie, teorie się zmieniają, zmieniać się więc muszą i stowarzyszone z nimi wyobrażenia.

Justyna Siemienowicz

W obrębie teologicznej ekstrawagancji

Kapłaństwo trzeba przyjmować wbrew temu, co usiłuje wykazać Rowiński, w całej jego złożoności, a więc: zarówno jako rzeczywistość powołania, ale także uprawnienia. Stanowisko takie wymaga pokory, która stanowi najlepszą rękojmię tego, by nie stracić z oczu prawdy „o tym, kto jest Panem Kościoła”. Zaprzeczać temu, jakoby kapłaństwo nie było uprawnieniem, jest bardzo bliskie hipokryzji.

z Michałem Hellerem rozmawia Justyna Siemienowicz

Kulturę tworzą naukowcy

W naukach ścisłych mamy do czynienia z najłatwiejszym typem racjonalności, gdyż istnieją ustalone i w miarę jednoznaczne środki kontroli. W naukach humanistycznych jest o wiele trudniej, bo kryteria racjonalności są o wiele bardziej rozmyte, silniej ingerują w nie kryteria innego typu, np. estetyczne.

Włodzimierz Pawluczuk

Nauka i religia w poszukiwaniu Początku

W pierwszych setnych sekundy ustaliły się podstawowe prawa fizyczne naszego wszechświata: prawo grawitacji, ciążeń elektromagnetycznych, silne i słabe oddziaływania wewnątrzatomowe. Gdyby któreś z tych oddziaływań było o jedną setną większe albo mniejsze wszechświat by nie powstał. Jak wyjaśnić tę precyzję i dokładność już w pierwszych mikrochwilach stworzenia?

Bernard Korzeniewski

Nieznośna atrakcyjność nauki

O ile nauka jest kwestią nieabsolutystycznej, przybliżonej i niedoskonałej, ale kumulującej się i coraz lepiej przystającej do „osnowy rzeczywistości” wiedzy, o tyle religia pozostaje, i to się nie zmieni, domeną irracjonalnej i niemożliwej do jakiejkolwiek weryfikacji ale za to absolutystycznej wiary.

681 - spis treści

681 – spis treści

Temat Miesiąca:

ks. Janusz Mariański

Europa: religie na wolnym rynku

Pomimo kryzysu religijnego w Europie Zachodniej wciąż wielu ludzi, którym świecka kultura nie wystarcza, poszukuje na nowo zagubionej Transcendencji. Wiek XXI nie musi być wiekiem indyferentyzmu i ateizmu, być może będzie stuleciem wielu bóstw i wielu duchowości.

Tomasz Rowiński

Kapłaństwo – powołanie czy uprawnienie?

Nie ma żadnego „prawa” mężczyzny do kapłaństwa. Jedyne, co możemy zrobić, to potwierdzić, że Bóg powołał kapłanów spośród mężczyzn a Kościół trzyma się tego kryterium. Kłopot polega na tym, że rzeczywistość powołania w naszej mentalności coraz częściej jest zastępowana perspektywą subiektywnego „poczucia”.

Wacław Hryniewicz OMI

Czy człowiek zasługuje na nieskończoną karę?

Teologia uczy od wieków, że człowiek nie może wysłużyć sobie szczęścia wiecznego z tytułu sprawiedliwości. Jest ono zawsze darem Boga. Tymczasem o piekle mówi się, że człowiek zasłużył na nie sprawiedliwie. Rozbieżność ta jest trudna do pojęcia. Tak jakby Bóg stosował dwie różne miary.

ks. Henryk Paprocki

Ile trwają wieczne męki?

Zwycięstwo Chrystusa nad piekłem, odniesione w Jego Zstąpieniu do otchłani, nie oznacza zniknięcia piekła ani cierpień w nim. Istnienie cierpień jest jednym z najtrudniejszych problemów teologicznych, rodzących antynomię miłości Boga i potępienia wiecznego.

Janusz Poniewierski

Krótka historia Drugiego Soboru Watykańskiego: Szło nowe

Nikt wprawdzie nie wiedział, co przyniesie przyszłość, jednak uważny obserwator mógł dostrzec we wnętrzu Kościoła pączkujące procesy odnowy. Tak jakby dokonywała się tam jakaś przedziwna fermentacja. Wyraźnie, choć jeszcze bardzo powoli, szło nowe. Pomału zaczynał pękać gorset, w który od wieków wciśnięty był Kościół.

Rafał Prostak

In WHAT we trust? Jak religia obywatelska dzieli Amerykanów

Religia obywatelska – czym jest i gdzie jej szukać? Czy przymiotnik „obywatelska” potwierdza jej związek ze społeczeństwem obywatelskim, czy też oznacza, że jest ona ideologicznym pierwiastkiem systemu politycznego?

Marzena Zdanowska

Bóg wyrzutków i odmieńców

W pierwszej chwili określenie „teologia queer” może się kojarzyć z nieelegancką prowokacją. Co dobrego może wnieść do dyskusji o Bogu zagadnienie preferencji seksualnych? Odczytywanie Biblii przez osoby marginalizowane ukazuje w nowym świetle, jak radykalne jest miłosierdzie Jezusa, który jada w domach grzeszników i zaprasza na ucztę wszystkich włóczęgów z ulicy.

Marek Woszczek

Queerowanie teologii: projekt w realizacji

Kim jest Bóg chrześcijańskiego odmieńca, „Innego wśród nas”, i czy „normalni” powinni się go obawiać?

Marek Woszczek

Inspiracje

Przejrzyste wprowadzenia do teorii queer to przede wszystkim: Annamarie Jagose, Queer Theory. An Introduction, New York 1996; Nikki Sullivan, A Critical Introduction to Queer Theory, New York 2003; William B. Turner, A Genealogy of Queer Theory, Philadelphia 2000.

Marcin Nowak

Sacrum na kliknięcie?

Za pośrednictwem Internetu można dziś uczestniczyć we mszy świętej, odmawiać modlitwy, a nawet przyjmować wirtualne sakramenty. Sieć coraz wyraźniej odpowiada na potrzebę przynależenia do wspólnoty wierzących. Czy współczesna duchowość może całkowicie przenieść się do cyberprzestrzeni?

z Johnem Milbankiem rozmawia Miłosz Puczydłowski

Jeśli bronisz Bożej sprawy, obrona musi być atrakcyjna

Wielu ludzi postrzega moje poszukiwania jako nostalgiczną próbę powrotu do przeszłości. Tymczasem mnie zupełnie nie o to chodzi. Uważam, że nowożytność wcale nie jest bardziej nowoczesna od Tomasza z Akwinu. Nowożytność to tylko inne średniowiecze.

z Grahamem Wardem rozmawia Miłosz Puczydłowski

Nigdy nie byliśmy świeccy

Wcielenie jest tam, gdzie działa Bóg, czyli tu i teraz. A teolog jest właśnie po to, by angażować się w dzisiejszą sytuację. Jeśli zaczniemy się wycofywać z dyskusji, będzie to teologiczne tchórzostwo. Niezależnie od tego, jak bardzo kontrowersyjny byłby jej temat.

Tadeusz Bartoś

Sekularyzacja. Fakty i mity

Właściwie nigdy nie żyliśmy w świecie niesekularyzowanym, a przynajmniej od czasu kiedy judaizm i chrześcijaństwo zaczęły rozdzierać świat na ten, który jest tutaj, chwilowy, przejściowy, obcy, i ten, który ma właśnie już przyjść, przemienić wszystko. Niemal od zawsze żyjemy w cieniu Apokalipsy i to ona decyduje o naszym pojmowaniu świata.

Cezary Kościelniak

Sekularyzacja po polsku

Polska nie jest wyjątkiem i wbrew nadziejom przeciwników świeckości nieuchronnie się sekularyzacje. Bynajmniej nie oznacza to jednak zmierzchu religii. Dziś mamy raczej do czynienia z pojawieniem się nowych form religijności, do których tradycyjna religia – jeśli chce przetrwać – musi się zaadaptować. To oznacza przede wszystkim – porzucenie polityki.

Jerzy Surdykowski

Między grozą a miłosierdziem

Choćby Bóg był złudzeniem jeśli chodzi o istnienie, to pozostaje On jedyną rzeczywistością jeśli chodzi o dobro.

Paula Płukarska

Religijny Internet w Polsce – hierarchiczny i interaktywny?

Internet – otwarta przestrzeń komunikacji – nie ma centrum i nie uznaje autorytetów. W watykańskim dokumencie Kościół a Internet czytamy, że Kościół potrzebuje cyberprzestrzeni jako miejsca kształtowania się „opinii publicznej”, ale – w innym miejscu – podkreśla się, że „prawdy wiary »nie pozostawiają miejsca dla arbitralnej interpretacji«”. W jaki sposób można scharakteryzować zjawisko „religijnego Internetu”?

Miłosz Puczydłowski

Jaki Kościół, tacy heretycy

Spektakularne odejście z urzędu norweskiego pastora, rodzi pytania o granice kościelnej ortodoksji i kościelnego liberalizmu, a także o relacje Kościoła ze współczesnymi mediami. Czy polski katolicyzm jest przygotowany do podobnej jak w Norwegii medialnej burzy?

Piotr Napiwodzki

Bóg jako możliwość

Według Tomasza Halika ludzie wierzący i niewierzący mają dzisiaj do siebie bardzo blisko. Ewangelia „dzieje się” także poza oficjalnymi strukturami wiary.

Jacek Prusak SJ

Świątynia, a nie więzienie

Nie tylko kontroli, ale naznaczeniu poddane są zwłaszcza „ciało niepełnosprawne” i „ciało geja”.