Ewa Demarczyk

Miałem ten podwójny, czarny album Demarczyk, koncertowy. Że czarny, Prawdę mówiąc, nie było potrzeby dodawać. Wszystkie albumy Ewy Demarczyk, a było ich dwa, były czarne. Kiedyś w ogóle wszystkie płyty były czarne. Ale też czerń była szczególną domeną Demarczyk, jej jasną stroną.

Samotność

Wprawdzie to w samotności rodzą się myśli i idee, tam dopiero przebiega twórczość, ale też nie ma takiej bzdury, której by nie zdołał wymyślić umysł całkowicie samotny pozbawiony kontaktów, dyskusji i sporu z innymi, niezależnymi odeń umysłami.

***

Dla mnie ten film stał się właściwie słuchowiskiem. I jako słuchowisko też się sprawdził. Myślę, że reżyserowi udała się rzecz trudna: pokazanie czegoś dobrego z zachowaniem barwy i charakteru, nie tylko odpowiedzi, lecz i pytań.

Teresa i Tereska. Wokół listów Matki Teresy z Kalkuty

W ciągu dziesięciu lat, jakie upłynęły między śmiercią Matki Teresy (wrzesień 1997) a ukazaniem się tej książki w wersji oryginalnej (wrzesień 2007) – szczególnie zaś po otwarciu jej procesu beatyfikacyjnego – wieści o ukrytym życiu fundatorki sióstr misjonarek Miłości powoli docierały do coraz szerszych kręgów.

Augustyn – autor i czytelnik. O monografii Agnieszki Kijewskiej

Książki z serii „Myśli i ludzie” wydawnictwa Wiedza Powszechna proponują dwie drogi poznania dorobku znanych filozofów, socjologów, psychologów. Każda pozycja łączy w sobie wstęp badacza i wybór pism reprezentatywnych dla danego myśliciela.

Byzantion

Pod koniec listopada wybrałem się do Dominikanów na koncert bizantyjskiej muzyki liturgicznej; miał śpiewać najlepszy ponoć kantor na świecie.

Prawda nas zaboli. O „Wściekłym psie” Wojciecha Tochmana

Pod koniec ubiegłego roku dostaliśmy do rąk kolejny zbiór reportaży Wojciecha Tochmana. Składa się nań dziewięć różnych historii, z których pierwsza i ostatnia stanowią klamrę spinającą całość: to samo zdarzenie opowiedziane zostaje w różny sposób i z różnej perspektywy.

Układ egzotyczny

Mandalaj jest nieformalną stolicą przeszło półmilionowej społeczności mnichów birmańskich. W południowo-zachodnim kwartale miasta wokół licznych świątyń i klasztorów powstała dzielnica buddyjskich duchownych.

637 – spis treści

Stabilizacja

Marzec i pierwsze dni kwietnia w polskiej polityce stały pod znakiem sporu o ratyfikację traktatu lizbońskiego. Trudno było  tego wcześniej oczekiwać, gdyż po podpisaniu tego dokumentu, reformującego funkcjonowanie Unii Europejskiej, wydawało się, że pomiędzy głównymi politycznymi ugrupowaniami panuje w tej sprawie zgoda, a znalezienie większości konstytucyjnej w Sejmie i w Senacie, niezbędnej do upoważnienia prezydenta RP do ratyfikowania traktatu, nie nastręczy żadnych trudności. Stało się inaczej.

Wojna i pokój

,,Afryka to tysiące sytuacji – pisał w Hebanie Ryszard Kapuściński – najróżniejszych, odmiennych, najbardziej sobie przeciwnych. Ktoś powie: – Tam jest wojna. I będzie miał rację. Ktoś inny: – Tam jest spokojnie. I też będzie miał rację. Bo wszystko zależy od tego – gdzie i kiedy”. Myślałem o tych słowach w ostatnich tygodniach, gdy sczytywałem wiadomości agencyjne z Zimbabwe, Kenii, Ugandy i Konga.

Dwie podróże

Od 15 do 20 kwietnia papież Benedykt XVI podróżował do Stanów Zjednoczonych. Z globalnego punktu widzenia najważniejszym momentem tej pielgrzymki była wizyta w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych i wygłoszone tam przemówienie. (Warto pamiętać, że przed Benedyktem XVI na forum ONZ przemawiali: Paweł VI – w 1965, oraz Jan Paweł II – w 1979 i 1995 roku).

Ludzie przeciwko zwierzętom

A może bardziej istotną przyczynę stanowił rustykalny charakter społeczeństwa staropolskiego: zaopatrzenie w dziczyznę odgrywało zbyt istotną rolę w pańskim, i nie tylko pańskim jadłospisie, jak również w aprowizacji wojska, aby można było nawoływać do rezygnacji z łowów. Zwierzyny było po lasach sporo, a wilki oraz dziki po dawnemu stanowiły zagrożenie dla ludzi i zbiorów.

Chrześcijaństwo a świat przyrody

Nie sposób zgodzić się z ponurym werdyktem średniowiecznych myślicieli, iż w przeobrażonym świecie zmartwychwstania znajdą się jedynie ciała ludzkie oraz minerały, a rośliny i zwierzęta popadną w nicość.

Cierpienie zwierząt – cierpienie ludzi

Dla zwierząt liczy się jakość istnienia – dla człowieka prócz jakości również istnienie jako takie. Zabijania zwierząt nie można zatem oceniać podobnie jak zabijania ludzi, ponieważ nie istnieje dla nich zło nieistnienia. Człowieka można natomiast winić za to, że uczynił istnienie zwierząt nieznośnym, pełnym bólu i udręki – przecież one niczego więcej nad jakość istnienia nie mają!

Święty Franciszek z Asyżu i stworzenia

Znany badacz franciszkanizmu, francuski brat mniejszy, Eloi Lec­lerc w jednej ze swych publikacji pisze: Pewnego dnia miałem referat na temat Pieśni stworzeń. Było to w Montrealu.

Las i jego cierpiący mieszkańcy

Zwierzęta cierpią na wiele sposobów, zupełnie jak ludzie. I podobnie jak z naszego życia, tak samo z ich cierpienia nie da się wyeliminować. To część ich świata.

Strach ma chrześcijańske oczy

Czy po wojnie rzeczywiście nastąpiła „moralna zapaść”, jak sugeruje Gross w podtytule swojej książki? Czy raczej pęknięcie cywilizacyjnej tamy, powstrzymującej nagromadzone od stuleci i trzymane tylko częściowo na uwięzi uczucia nienawiści i pogardy wobec Żydów?

Kręta ścieżka mięsożercy

Zgoda na mięsożerstwo nie musi oznaczać akceptacji dla skandalicznych warunków, w jakich transportowane są przez Europę polskie konie, ani dla tuczu przemysłowego i miejsc, gdzie świnie spędzają całe swoje życie na metalowych rusztach.

Czy należy bać się Strachu?

Istotniejsze niż samo kontynuowanie intelektualnej debaty na temat Strachu jest dotarcie do obojętnych wobec niej mas, skrytych za zawoalowanym w Polsce antysemityzmem. Dotarcie na poziom małych, lokalnych społeczności.

Zdaniem lekarza rodzinnego

Lekarz rodzinny w konfrontacji z opiniami embriologów, etyków, filozofów, publicystów, i z rodzicami podejmującymi decyzje o zapłodnieniu in vitro.

O precyzji

Mój sprzeciw budzi postulat precyzji, gdy oznacza on ostre, odcinające rysowanie konturów i zamrażanie znaczenia w ich obrębie. Rozumiem, że precyzyjne powinno być prawo, choć ono zostawia miejsce dla sumienia sędziego, które waży. Ale etyka, a nawet cała ,,nauka Kościoła”?

Rehabilitacja precyzji

Precyzja nie polega na projektowaniu ostrej, czarno-białej wizji nierealnego świata, lecz na możliwie jak najwierniejszym poznawczym odzwierciedleniu tego, co realne, i na adekwatnym jego rozumieniu i opisie. Taka precyzja nie jest wrogiem etyki, nauki Kościoła, żywej tradycji ani sumienia.

Rodzina adopcyjna

Podczas pierwszych spotkań, z chwil nasyconych wielkimi emocjami, u rodziców adopcyjnych stopniowo będzie rodzić się uczucie miłości do dziecka. Odkryją wtedy nie tylko dziecko, ale też siebie samych – w nowych rolach. Powoli odnajdą w dziecku podobieństwa rodzinne, w zachowaniach, w gestach, w usposobieniu, i stopniowo będą zapominać o odrębności.

***

Aktualizowanie przeszłości to sprawa niezwykle delikatna. Świadczą o tym różne efekty przedsięwzięć podejmowanych zapewne w dobrej wierze, ale raniących, uznawanych za skandal przez osoby dysponujące realną osobistą pamięcią, jak było, albo tylko bardziej wrażliwe na grę symboli i ich wymowę. Mnie na przykład osobiście bardzo rażą próby „rekonstrukcji” wydarzeń w rodzaju pochodu przebierańców, ucieleśniających skazanych i siepaczy. Nie chcę też, by ktoś wkładał opaski z gwiazdą Dawida – to zbyt dosłowne, zbyt też przerażający dosłownością widok. Sprzeczny z tryumfem tego znaku z jego użyciem w Marszu Żywych (ale bez nawiązania do barw na opaskach – narzędziach dyskryminacji).

Bestiarium Pliniusza, czyli o relacji ludzi i zwierząt w starożytnym Rzymie

Rzymianie cenili w zwierzętach to wszystko, co upodabniało je do ludzi: inteligencję, spryt, zdolność do adaptacji w trudnych warunkach. Uwielbiali ptaki, ale głównie te gadające; szanowali psy niemal wyłącznie z uwagi na ich myśliwskie i obrończe zdolności; zachwycali się słoniami przez wzgląd na ich domniemane głębokie życie wewnętrzne.

Czytajmy Kierkegaarda

Bóg co prawda nie może dać ludziom zmysłowej pewności, ale może posłać „swojego” człowieka, obdarzonego Boskim pełnomocnictwem. Nie ma nic wspólnego z tymi, którzy poddają Boską naukę „gruntownym badaniom” i dążą do rozstrzygnięcia, czy ta nauka jest objawiona czy nie.

Wtajemniczenie w miłość

Mało który filozof tak bardzo przeżył swoją filozofię jak Søren Kierkegaard. Jeanne Hersch, uczennica Karla Jaspersa, uważała, że myśl duńskiego filozofa (podobnie jak Fryderyka Nietzschego) wyrosła z jego życia. Akcentowanie wiarygodności i autentyczności tego, co wyrażał, odraza do retoryki, zamiłowanie do zakamuflowanej samokrytyki to tylko niektóre cechy filozofii egzystencjalnej Sokratesa z Kopenhagi.

Racjonalność nauki i wiary

W historii myśli ludzkiej co jakiś czas daje o sobie znać tradycja wytyczania ścisłych i nieprzekraczalnych granic pomiędzy obszarem poznania naukowego i filozoficznego. Koronnym argumentem przeciwko tego typu praktyce jest problem racjonalności świata, który należy do klasycznych zagadnień filozofii, ale zarazem jest jednym z podstawowych wątków, wokół których rozwija się współczesna nauka.

636 – spis treści

Nadzieja dla Tybetu

Ledwie wróciłem do Europy, a znów wpatruję się w Azję: w Tybecie  ostre zamieszki. Z telewizyjnych ekranów straszą spalone sklepy w Lhasie i postaci współczesnych hoplitów ,,przywracających porządek”.  ,,Jestem teraz w klasztorze – informuje BBC anonimowy Tybetańczyk. – Przed wejściem mnisi skandowali »Niech żyje Dalajlama!« (…) Wiele osób udało się później na komisariat, żądając zwolnienia aresztowanych. Postrzelono dwie dziewczyny”. A z oddalonego o 2 tysiące kilometrów Pekinu miejscowy student, najpewniej rówieśnik tybetańskiego informatora BBC, podkreśla skalę chińskich strat i bardzo jednoznacznie deklaruje: ,,Popieram rząd. Jego wersję wydarzeń potwierdzają zdjęcia zniszczeń w Lhasie. Słusznie postąpiono, używając siły”.

Batalia o traktat lizboński

Marzec i pierwsze dni kwietnia w polskiej polityce stały pod znakiem sporu o ratyfikację traktatu lizbońskiego. Sporu nieoczekiwanego, gdyż po podpisaniu traktatu reformującego funkcjonowanie Unii Europejskiej wydawało się, że pomiędzy głównymi ugrupowaniami politycznymi panuje w tej sprawie zgoda, a znalezienie większości konstytucyjnej w Sejmie i w Senacie, niezbędnej do upoważnienia prezydenta RP do ratyfikacji dokumentu, nie nastręczy żadnych trudności. Stało się inaczej.

Kryzys

Tegoroczna Droga krzyżowa, odprawiona przez papieża Benedykta XVI w Koloseum (a napisana przez chińskiego kardynała Josepha Zen Ze-kiuna i kierująca uwagę Kościoła na Chiny i Trzeci Świat), przypomniała mi wielkopiątkowe nabożeństwo sprzed trzech lat, kiedy to autorem rozważań był kardynał Ratzinger.

Marzenia o „Wielkiej Bałkanii”

18 lutego, dzień po ogłoszeniu niepodległości przez Kosowo, w warszawskiej siedzibie fundacji PAUCI odbyła się dyskusja poświęcona możliwym konsekwencjom tego wydarzenia dla Bałkanów i innych domagających się niezależności regionów Europy.

Konkurs na wspólną przeszłość

W weekend niepodległości prawdziwym przebojem wdarły się na rynek w Mitrowicy flagi łączone: z jednej strony Albania, z drugiej Ameryka. Są też najdroższe, bo trzeba je szyć z grubszego materiału. Czarny, dwugłowy orzeł albański przebija niestety na amerykańskie pasy.

Europa w nowym rozdaniu

 Swoisty renesans separatyzmu w Europie, którego jesteśmy świadkami, do rozważań nad wartościami suwerenności i samostanowienia skłania przede wszystkim filozofów polityki. Do udziału w naszej ankiecie zaprosiliśmy jednak „praktyków”: naukowców, analityków i dziennikarzy – znawców tych regionów Europy, które coraz głośniej domagają się niezależności. Zapytaliśmy ich, jakie konsekwencje w stosunkach międzynarodowych przyniesie ze sobą niepodległość Kosowa. Czy prawo do samostanowienia powinno mieć pierwszeństwo wobec suwerenności państw? A także o to, jaki kształt powinna w takiej sytuacji przybrać integracyjna polityka Unii Europejskiej.

Religia albańskości

Czterdzieści lat temu komunistyczna Albania stała się oficjalnie pierwszym państwem ateistycznym  na świecie. Zamknięto meczety, cerkwie i kościoły, a duchownych poddano represjom. Dziś religijność odradza się w tolerancyjnej atmosferze. Pokojowo żyją obok siebie muzułmanie, prawosławni i katolicy.

Kilka myśli w kwestii Europy i powstawania nowych państw

Unia Europejska musi zacząć wypracować sobie system instytucjonalny, który zlikwiduje istniejące obecnie napięcie na styku „Europa – naród – region”, czyniąc z nich piękny konsonans, dzięki któremu nie będą powstawać nowe granice wzdłuż rzekomo „etnicznych” państw, a stare będą coraz bardziej się zacierać i zamazywać.

Tarcza antyrakietowa i polska suwerenność

Suwerenność to rodzaj „być albo nie być” dla państwa i narodu. Ale jeśli spojrzymy na to, w jaki sposób kształtują się obecnie stosunki międzynarodowe, okaże się, że nie do końca wiadomo, co to znaczy być dzisiaj suwerennym. Środowisko międzynarodowe staje się w coraz większym stopniu systemem naczyń połączonych, w których splatają się wspólne interesy i wzajemne zależności. Jednak kategoria suwerenności ciągle tkwi gdzieś poza bieżącymi sprawami – jako nieco staroświecki i abstrakcyjny punkt odniesienia.

Groza i radość komunii świętej

Indywidualne poszukiwania wyznawców czy uelastycznianie rytów sakramentalnych rozwija się obok bądź w asyście gorliwego rytualizmu, „zakonserwowanego” religijnego tradycjonalizmu. Współczesna pobożność ludowa jawi się tym samym jako forma religijności zarówno zmienna, jak i trwała, jednostkowa, jak i wspólnotowa.

Współczesna religijność ludowa – kazus Kurpiów

Oprócz mieszkańców wsi na Bożym obiedzie były tylko dwie obce osoby. Mój przyjaciel etnograf, „siedzący” na Kurpiach czterdzieści lat, i ja, jako jego przyjaciel i badacz Kurpiowszczyzny. Gdy spytaliśmy, dlaczego tak jest, powiedziano nam, że jest to spotkanie tylko dla najbliższych, gdyż istnieje obawa, że uroczystość może się przerodzić w „taki cyrk” jak „Palma Kurpiowska” w Łysych.

Zaproszenie do domu poety

Te odkrycia albo akty kreacji odbywają się w granicach kilku krótkich linijek oraz bezpośrednio na naszych oczach. Na naszych oczach słowa spontanicznie i, chciałoby się rzec, naturalnie zakwitają nieoczekiwanymi możliwościami, bez trudu, zdawałoby się, znajdują drogę do nowych skojarzeń i związków. Tak się tylko wydaje, że bez trudu, bo naprawdę żeby związać słowa, trzeba przebyć wielkie odległości.

Obojętność

Przyuczani jesteśmy do obojętności albo do chowania własnej nietolerancji bądź resentymentów głęboko pod pancerzyk poprawności, uśmiechniętego zakłamania i przyzwolenia na wszystko bez wyrażania własnego sądu. Tymczasem tolerancja powinna być tożsama z otwartością, akceptacją drugiego człowieka i podjęciem z nim dialogu.

***

Doliczyłam się chyba z dziesięciu moich ojczyzn. Większość to te małe i to, co stanowi coś więcej niż ich sumę – to, o czym rzadko wypada mówić.

Teologia ma przyszłość

Pojęcie rozumienia odsyła nas do kolejnego, zdaniem ks. Woźniaka niezbywalnego, wymiaru dobrej teologii – jej wymiaru hermeneutycznego. Moim zdaniem, fragmenty dotyczące teologii jako hermeneutyki należą do najlepszych partii książki.

Przykładając sumienie do Rosji

Rosja nie jest krajem łatwym do opisania. Olbrzymi obszar, różnorodność kulturowa i religijna, mnóstwo kontrastów i ciągła niestabilność sprawiają, że komentator z zasady skazany jest na fragmentaryczność. Bo jak tu pisać tekst firmowany znakiem „Rosja”, jeśli dla mieszkańców tzw. prowincji (która stanowi ok. 90 proc. kraju) Moskwa i Petersburg są niczym egzotyczne, bogate, a często też odległe o kilka dni jazdy pociągiem kraje?

Konflikt w amerykańskiej duszy

Gertrude Himmelfarb, Jeden naród, dwie kultury, przełożył Piotr Bogucki, wprowadzeniem opatrzył Piotr Skurowski, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007

Der Kardinal

W Krakowie niemiłosiernie smażyło lipcowe słońce, kiedy przewodniczący Episkopatu Niemiec kardynał Karl Lehmann wysiadał z samolotu w Balicach. Ale naprawdę ciepło zrobiło mu się już po zachodzie słońca, kiedy w rezydencji arcybiskupów krakowskich przyszło mu wysłuchać słów gospodarza spotkania. Kardynał Dziwisz mówił: „Eminencjo, nareszcie jesteśmy sami. I wreszcie mogę powiedzieć, co mi od dawna leży na sercu. Otóż Ksiądz Kardynał nawet się nie domyśla, jakim respektem darzył go Ojciec Święty. I jeszcze jedno: decyzję o nominacji kardynalskiej Eminencji Jan Paweł II podjął sam. Wyłącznie on sam. Nikomu o tym do tej pory nie mówiłem…”.

635 – spis treści

Orgia wyborów

W hotelowym pokoju przy Sukhumvit Road w Bangkoku: duchota, uliczny gwar za oknem, a ja wsłuchuję się w głosy telewizyjnych spikerów.