W Polsce ukazuje się niewiele książek o dźwięku, a z nich tylko nieliczne dotykają głębokich moralnych i ekologicznych dylematów związanych z przemianami zachodzącymi w otaczającym nas środowisku dźwiękowym. O wyjątkowości Notatek z terenu Marcina Dymitera decyduje jednak przede wszystkim forma – to pierwsza taka publikacja o dźwięku, która nieśmiało wkracza na pole pisarstwa i literatury. Łączy sztukę uważnego słuchania świata ze sztuką słowa. Unifikuje doświadczenia muzyka, eksperymentatora i kompozytora nagrań terenowych ze światem jego lektur i polonistycznym wykształceniem.
Autor od wielu lat zajmuje się field recordingiem, tworzy nagrania pejzaży dźwiękowych. Tak jak fotograf wyrusza w teren, by obserwować, kadrować i dokumentować otaczający go świat, Dymiter obserwuje słuchem, kadruje uszami, a „fotografuje” współczesnym fonografem: cyfrowym rekorderem wyposażonym w zestaw czułych mikrofonów (w tym i takich, które pozwalają rejestrować dźwięki podwodne). Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o innej publikacji traktującej o fenomenie field recordingu – książce Filipa Szałaska Nagrania terenowe, która w 2018 r. ukazała się nakładem Wydawnictwa w Podwórku. Tym bardziej że została tam również omówiona twórczość Dymitera.
Wracając zaś do Notatek z terenu, tytuł, pod którym książka ukazała się w gdańskim Wydawnictwie Części Proste, nie kłamie. To zbiór obserwacji, krótkich esejów i opisów towarzyszących przedsięwzięciom artystycznym autora. Z powodzeniem można by je opublikować – jak partyturę niezdeterminowanej kompozycji muzycznej – w formie teczki wypełnionej luźnymi kartkami zapisanymi różnym krojem pisma, zdjęciami, mapami akustycznymi, w różnych formatach, na różnych rodzajach papieru. Wyobrażam sobie stół zawalony tymi materiałami, ich szelest, lekturę, która byłaby wytyczaniem własnej ścieżki przez dźwiękowy świat Dymitera. Lektura taka musiałaby się odbywać w słuchawkach. Książka jest przykładem nieoczywistej synergii pióra i mikrofonu – Notatki z terenu wyrażają bowiem słowami to, co artysta wyraził za pomocą dźwięku w monumentalnej serii nagrań Field Notes (są one dostępne w internecie pod adresem field-notes.pl).
Publikacja Notatek… w formie książkowej wymusza jednak bardziej linearną lekturę. Materiał został podzielony na cztery części. W pierwszej, pt. Miasta, Dymiter oprowadza czytelnika po pejzażach dźwiękowych europejskich miast, podążając szlakiem swych osobistych słuchowych epifanii. W Atenach przysłuchuje się odwiecznym głosom cykad, w Lizbonie gwarowi sąsiedzkiego pikniku z okazji Święta Pracy, w Pradze szumom starych drzew i graniu świerszczy. Druga część, zatytułowana Miejsca, to już seria zbliżeń, omówione są tu odgłosy różnych budynków i lokalizacji. Autor błąka się wśród syku fal po mglistym przylądku Cabo da Roca i wsłuchuje w tętno klimatyzatorów w podziemiach modernistycznego „pałacu Grudnia” w Katowicach. Bardzo osobisty jest trzeci blok tekstów: Słuchanie z bliska, opowiadający o przemianach środowiska dźwiękowego Pomorza. To tu najsilniej wybrzmiewa ekologiczne przesłanie książki – coroczny najazd turystów na Bałtyk jawi się jako akustyczna katastrofa ekologiczna. Wreszcie w czwartej części – Słuchanie z pamięci – Dymiter popuszcza wodze dźwiękowej fantazji. Wcześniej wiele miejsca poświęcił nagraniom i ich materialnym nośnikom, tu pisze o brzmieniach, które możemy jedynie zrekonstruować w umyśle – domyślić się ich ze starych zdjęć i przekazów, odtworzyć na podstawie własnych niewyraźnych wspomnień.
