Podróż zaczyna się na dworcu w Warszawie: przez Siedlce i Czeremchę, przez most nad Bugiem i zmieniający się pejzaż za oknem przybliżamy się do tytułowej wsi, jednocześnie prowadząc wycieczkę w głąb historii regionu. Romaniuk podkreśla, że jest przybyszem, dlatego uważnie wpatruje się w przyrodę, architekturę i obyczaje życia codziennego mieszkańców Orzeszkowa. Uwaga do szczegółów, poetyckość narracji, intymny charakter zwierzeń stanowią nieodłączną część percypowania wiejskiej aury, oswajania się z jej innością.
Orzeszkowo 14 to reportaż, osobisty dziennik oraz dokładne opracowanie historyczne, co bez wątpienia jest głównym walorem tej pozycji. Autorka odsłania przed czytelnikiem dramatyczne dzieje regionu na styku kultur: przesiedlenie się w głąb Rosji podczas I wojny światowej (bieżeństwo), gwałtowna polonizacja w okresie międzywojennym, niemiecka okupacja, pacyfikacja wsi przez polskich partyzantów po 1945 r. Precyzyjne zagłębianie się w historię i cytowanie źródeł pomaga Romaniuk wytłumaczyć fenomen pogranicza; opisać Orzeszkowo jako miejsce zawieszone, niedające się określić, wyjątkowe, którego nadzwyczajność stała się przyczyną poniżenia i wykluczenia jego mieszkańców.
_
Anna Romaniuk
Orzeszkowo 14. Historie z Podlasia
Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019, s. 160
