fbpx
Aby Warburg, ok. 1925, fot. AKG / East New
Martin Treml kwiecień 2021

Energie psychiczne. Teksty i idee Aby’ego Warburga

Spośród całej spuścizny Warburga najbardziej interesująca jest jego metoda: łączenie obrazów z różnych kultur i rejestrów, renesansowego malarstwa i zdjęć współczesnych sportowców, aby w ten sposób stworzyć z nich „maszynę do myślenia”

Artykuł z numeru

Świat prosi o ratunek

Aby Warburg (1866–1929) to historyk sztuki i kultury, uznawany za pioniera współczesnych nauk wizualnych (Bildwissenschaft). Jest autorem różnorodnych studiów dotyczących form symbolicznych i praktyk kulturowych, religii i zapośredniczających ją mediów, cywilizacji i jej deficytów. Warburg ma różne oblicza; niektóre z nich są dobrze znane, inne mniej. Największe uznanie zdobył jako wybitny znawca kultury renesansu w krajach, które później stały się Włochami i Niemcami, oraz w Burgundii i Niderlandach (obszarach kulturowych, które jako takie już nie istnieją).

Niesamowici bracia Warburgowie

Aby Warburg był najstarszym spośród pięciu braci. Wszyscy oni mniej lub bardziej na stałe udzielali się publicznie i nieustannie musieli się wykazywać. Drugi i emocjonalnie bardzo bliski Aby’emu to Max, który jako bankowiec odnosił sukcesy w Hamburgu, był szanowany jako zręczny i zaufany doradca rządzących w Niemczech, od cesarza do kanclerzy Republiki Weimarskiej. Max był również bliskim przyjacielem Alberta Ballina, innego żydowskiego przedsiębiorcy z Hamburga, który został dyrektorem Hamburg-Amerikanische Packetfahrt-Actien-Gesellschaft (HAPAG). Ballin zajmował się logistyką masowej emigracji do Stanów Zjednoczonych Ameryki, która miała miejsce od lat 80. XIX w. głównie z terenów Europy Wschodniej. Przyjaciel Maxa nie tylko organizował podróż przez Atlantyk, lecz również zarządzał pobytem przyszłych ekspatriantów w barakach HAPAG umiejscowionych na wyspie na Łabie. Balin zmarł 9 listopada 1918 r., pośród niemieckiej rewolty przeciwko cesarstwu, z powodu nadużycia środków uspokajających.

Trzecim bratem był Paul, który, gdy znalazł się w Stanach Zjednoczonych, pomagał w zakładaniu Systemu Rezerwy Federalnej (FED), czyli narodowego banku centralnego. Odmówił przyjęcia prezesury, ponieważ był Żydem, który dopiero co został naturalizowanym obywatelem. Zgodził się jednak na członkostwo w pierwszej radzie nadzorczej FED. Kolejnym bratem był Felix, który pierwszy wżenił się w dynastię amerykańskich Żydów i odnosił sukcesy zarówno jako bankier w Nowym Jorku, jak i udzielając się na rzecz syjonizmu; w jego wysiłkach wspierała go żona Frieda, z domu Schiff, która, w roku 1944, ofiarowała ich rezydencję na rogu Piątej Alei i 92. ulicy na siedzibę Muzeum Żydowskiego istniejącego w tym miejscu do dzisiaj. Ostatnim z braci (nazywanych „słynną piątką”) był Fritz, który wydawał się nieco odstawać od reszty (cóż, był 13 lat młodszy od Aby’ego). Po pogromie w listopadzie 1938 r. naziści zesłali go do obozu koncentracyjnego – koszmarnego Fuhlsbüttel położonego na bagnach Łaby; zwolniono go po paru tygodniach. Udało mu się wyemigrować z rodziną do Szwecji (był żonaty ze szwedzką kuzynką). Pod koniec życia zdecydował się na aliję, czyli na powrót na stałe do Izraela i zostanie obywatelem tego państwa – żył w kibucu Netzer Sereni założonym w 1948 r. przez ocalałych po Shoah, który pierwotnie nazywano „kibucem Buchenwald” w nawiązaniu do obozu znajdującego się niedaleko Weimaru, miasta Goethego i Schillera.

Chcesz przeczytać artykuł do końca?

Zaloguj się, jeden tekst w miesiącu dostępny bezpłatnie.

Zaloguj się