I. W Stanach Zjednoczonych uderza wszechobecność amerykańskiej flagi narodowej, która powiewa nie tylko przed budynkami publicznymi, lecz przyozdabia również domy i samochody zwykłych Amerykanów, budynki kościelne, sklepy czy centra rozrywki. Przy autostradach często można minąć bilbordy z hasłem „God Bless America”, które pochodzi z patriotycznej pieśni Irvinga Berlina wykonywanej przy najrozmaitszych okazjach. Z regularnie prowadzonych badań przez The Pew Center for the People and the Press wynika, że dziewięciu na dziesięciu dorosłych Amerykanów przedstawia siebie jako prawdziwych patriotów („true patriots”)1. Powszechność i trwałość tej samooceny wymusza refleksję nad fenomenem amerykańskiego patriotyzmu, nad jego pochodzeniem i istotą.
Podobnie jak Europejczycy Amerykanie mają skłonność do utożsamiania patriotyzmu z miłością do ojczyzny. Miłość ta może przybierać rozmaite formy i wystawiać kierujących się nią na różne próby, z których najtrudniejszą jest gotowość poświęcenia własnego życia, a w szczególnych przypadkach również odbierania życia innym. Podobnie jak miłość między dwiema osobami, patriotyzm ufundowany jest na lojalności. Wśród szeregu motywów owej lojalności można wyróżnić trzy fundamentalne: (1) „bo to mój kraj, mój naród”; (2) „bo to jest dobre”; (3) „bo mój kraj jest dobry, wierny zasadom, które wyznaję, oraz wartościom, które podzielam”. Pierwszy z wymienionych bazuje na emocjonalnym (zasadniczo bezrefleksyjnym, afektywnym) przywiązaniu do ojczyzny, ziemi oraz zamieszkujących ją ludzi, w tym również minionych pokoleń. Drugi jest wynikiem etycznego namysłu – „dobrze jest być patriotą”; „lepiej jest nim być, aniżeli nim nie być”. Trzeci motyw również pozostaje w związku z oceną etyczną, lecz dodatkowo angażuje refleksję nad kondycją moralną przedmiotu, wobec którego lojalność ma być zachowywana. Spośród wymienionych motywów na szczególną uwagę zasługują pierwszy oraz trzeci. O ile drugi może być uruchamiany wespół z pierwszym lub trzecim, o tyle odmienność pierwszego i trzeciego jest na tyle znacząca, że stosunkowo łatwo odróżnić osoby nimi powodowane.
II. Patriotyzm bazujący na afektywnej miłości do ojczyzny bywa nazywany „patriotyzmem instynktownym”2 lub „naturalnym”3. W moim tekście patriotyzm tego typu będę określał mianem „patriotyzmu pasji”, jako że cechuje go silnie emocjonalny stosunek do ojczyzny i narodu. Z kolei patriotyzm angażujący refleksyjną identyfikację z zasadami i wartościami właściwymi dla danej kultury politycznej można określić mianem „patriotyzmu konstytucyjnego”4, „patriotyzmu przymierza”5 lub „patriotyzmu wolności”6. Ignorując drobne różnice oraz dostrzegając fundamentalne podobieństwa między tymi pojęciami – jako że wszystkie bazują na intelektualnej tradycji oraz doświadczeniach liberalnej demokracji – dla potrzeb tego tekstu zastąpiłem terminem „patriotyzm liberalny”.
