fbpx
Leszek Polony Listopad 2013

Pamięci Józefa Życińskiego

W pamiętnym wykładzie poświęconym dialogowi Kościoła z kulturą współczesną Józef Życiński nawiązuje do wiersza Zbigniewa Herberta pt. Arijon. Poeta przywołuje postać „helleńskiego Caruso, koncertmistrza antycznego świata”. Staje się ona symbolem „wielkiej harmonii duchowej” – a więc „zespolenia wartości, które wychodzą ponad pragmatykę, jednoczą nas wszystkich w poszukiwaniu tego, co najpiękniejsze w człowieku, w kulturze”.

Artykuł z numeru

Atlas polskich mężczyzn

Atlas polskich mężczyzn

O czym śpiewa Arijon / tego dokładnie nikt nie wie / najważniejsze jest to, że przywraca światu harmonię” – pisze Herbert.

Zainspirowana przez mecenasa Stanisława Kłysa z Krakowa Naczelna Rada Adwokacka oddała hołd osobie wybitnego duszpasterza i filozofa edycją jego wykładów i kazań oraz nagrań muzyki organowej w wykonaniu Andrzeja Białki. Edycja nosi tytuł zaczerpnięty z księgi Genesis: Ego sum Ioseph frater vester – Józef Życiński in memoriam.

Muzyczna część albumu składa się z trzech płyt CD (dwie pierwsze zostały opatrzone zwięzłym i instruktywnym komentarzem Teresy Księskiej-Falger). Na pierwszej z nich Andrzej Białko przedstawia utwory z tabulatury Daniela Cronera. Obszerny ich wybór zostaje dopełniony przez Preludium in d Jana Podbielskiego. Daniel Croner, pastor luterański, urodził się w Kronstadt- -Braszów w dzisiejszej Rumunii. Jego dwa zbiory muzyczne, z których pierwszy, zawierający muzykę organową, powstał w Boroszló – dzisiejszym Wrocławiu – to przebogata antologia muzyki instrumentalnej XVII w. Recital został nagrany na organach kościoła farnego w Kazimierzu Dolnym. Rozległa panorama XVII-wiecznej, przedbachowskiej muzyki organowej mieni się rozmaitymi, wyrafinowanymi barwami muzycznymi, najróżnorodniejszymi strukturami dźwiękowymi. Ukazuje rozległy wachlarz faktur dźwiękowych, od prostych, homofonizujących, poprzez bardziej skomplikowane, po misterną polifonię. Konstrukcyjna ścisłość przeplata się z improwizacyjną w duchu fantazją. Dla prawdziwego mistrza i wytrawnego znawcy muzyki organowej, jakim jest Andrzej Białko, stwarza to okazję dla imponującego popisu wirtuozerii, koronkowej precyzji gry, kolorystycznej inwencji w barokowej rejestracji.

Druga płyta przynosi recital „wielkiej klasyki” twórczości organowej na przestrzeni wieków od Bacha do Regera i naszego Mieczysława Surzyńskiego, nagrany przez Andrzeja Białkę na organach kościoła pw. Nawrócenia św. Pawła w Lublinie. Recital jest w swej symetrycznej i polifonicznej konstrukcji skomponowany mistrzowsko. Otwiera go monumentalna Fantasia super „Komm, Heiliger Geist”, BWV 651 ze swym fugato nad potężnym dźwiękiem pedałowym, po czym następuje Fuga g-moll BWV 578, z szeroko rozbudowanym tematem przywodzącym na myśl swym czołowym motywem późniejszy temat Kunst der Fuge. Nurt wielkich form przeplata się z intymnym, lirycznym tonem modlitwy: chorałami Bacha, Brahmsa, Sigfrieda Karg-Elerta, tkliwą Elegią fis-moll op. 30 oraz Improwizacjami na temat „Święty Boże” Mieczysława Surzyńskiego. Jako wielki finał tego programu rozbrzmiewa Introdukcja i Passacaglia d-moll Maxa Regera, po której pojawia się jeszcze transcendentny, iście niebiański epilog w postaci Ave Maria Liszta.

Ten wywodzący się z ducha muzyki Bacha recital przywodzi znowu na myśl antyczną teorię piękna jako harmonii opartej na doskonałej strukturze, proporcji, symetrii. Idea ta nieprzypadkowo ożyła w dyskusjach wokół muzyki Bacha w I połowie XVIII w. Muzyka staje się tu symbolem uniwersum, dzieła Stworzenia. Jak stwierdził Robert Ventzky, kolega Bacha w Towarzystwie Nauk Muzycznych Lorentza Christopha Mizlera: „Bóg jest istotą harmoniczną. Wszelka harmonia pochodzi z jego mądrego porządku i organizacji (…)”(cyt. za: Christoph Wolff, Johann Sebastian Bach. Muzyk i uczony, tłum. B. Świderska, Warszawa 2011, s. 538). Trzecia płyta to nagranie utworu współczesnego kompozytora czeskiego Petra Ebena – Hioba na organy. Monumentalny, 45-minutowy cykl organowy składa się z 8 części, których inspiracją jest każdorazowo cytat z Księgi Hioba. Ich tytuły brzmią: Przeznaczenie, Wiara, Przyjęcie cierpienia, Tęsknota za śmiercią, Rozpacz i zrezygnowanie, Tajemnica stworzenia, Pokuta i zrozumienie, Nagroda Boga.

Chcesz przeczytać artykuł do końca?

Zaloguj się, jeden tekst w miesiącu dostępny bezpłatnie.

Zaloguj się