Ja natomiast chciałabym zwrócić uwagę na tych, którzy pozostają w cieniu: na tłumaczy pracujących w Unii. Ich rola w europejskich instytucjach tylko pozornie sprowadza się do przekładania wypowiedzi ustnych bądź dokumentów z jednego języka na drugi – specyfika przekładu w instytucjach unijnych mówi nam wiele o problemach związanych z tworzeniem wspólnej Europy.
Koszty przekładu kosztami demokracji
Od roku 2007 Unia Europejska uznaje dwadzieścia trzy języki za swoje języki urzędowe. Daje to 506 par języków, pomiędzy którymi odbywa się tłumaczenie. Taka mnogość przyczynia się nie tylko do komplikowania procesów komunikacyjnych w obrębie instytucji, ale także do drastycznego wzrostu kosztów przekładów. Obecnie dla Unii pracuje około dwóch tysięcy tłumaczy pisemnych i osiemdziesięciu tłumaczy konferencyjnych dziennie, a łączny koszt tłumaczeń we wszystkich instytucjach unijnych stanowi mniej więcej 1 procent budżetu ogólnego Unii (około 1,123 mld euro). Choć względy praktyczne i finansowe skłaniałyby do zmniejszenia liczby języków oficjalnych do trzech czy, jak chcą niektórzy, do jednego (nawet sztucznego, jak esperanto), nic nie wskazuje na to, że tak się stanie. Argumenty za utrzymaniem polityki wielojęzyczności Unii zasadzają się na wartościach dla niej kluczowych, zawartych między innymi w artykule 6 traktatu o Unii Europejskiej: „Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich”. Na zarzut, że ten szacunek jest bardzo kosztowny, Leonard Orban, pierwszy w historii komisarz ds. wielojęzyczności, odpowiedział: „Te pieniądze to koszt demokracji (…) To jest warte tego miliarda. Wszyscy w Unii muszą czuć, że się o nich troszczymy” (Unijna wieża Babel za miliard euro).
Czasami troska ta przybiera bardzo dosłowną formę: „Na zakończenie dłuższej wypowiedzi powtórz najważniejsze tezy. Najlepiej formułować swoją wypowiedź swobodnie, w miarę prosto, unikając dygresji i zdań wielokrotnie złożonych. Mów naturalnie, w rozsądnym tempie, nie przyspieszaj, gdy czas cię goni” – to kilka z wielu praktycznych wskazówek tłumaczy dla osób przemawiających na międzynarodowych posiedzeniach. Codziennie tylko służby Komisji Europejskiej i Rady odpowiedzialne za tłumaczenia ustne obsługują około sześćdziesięciu posiedzeń w Brukseli lub w innych miejscach w Unii. Liczba ta obejmuje oficjalne posiedzenia z pełnym tłumaczeniem ustnym wypowiedzi w dwudziestu trzech językach urzędowych. Każde takie posiedzenie wymaga pracy sześćdziesięciu dziewięciu tłumaczy. I jak się okazuje, to właśnie od terminarzy tłumaczy konferencyjnych w dużej mierze zależy porządek unijnych spotkań i posiedzeń. Chociaż wciąż wydaje się to futurystycznym pomysłem, problemy związane ze stale niewystarczającą liczbą tłumaczy (zarówno pisemnych, jak i konferencyjnych) planuje się rozwiązać, wykorzystując zaawansowane wyspecjalizowane programy komputerowe, choć na szczęście przyznaje się jednocześnie, że tłumaczenie niezmiennie należy do essentially human activities (Commission of the European Communities, High Level Group on Multilingualism, Final Report).
