Gołdap, początek sierpnia 2007 roku.
Dzwoni komórka. Jedna z kobiet odbiera telefon, odchodzi na bok i mówi do słuchawki: „Przywieź mi biały sweter i te spodnie w paski…”
„…spodnie ze sztruksu bordowe, koszulę flanelową, może być Taty, papier toaletowy, ile macie. I aksamitkę zieloną do włosów, jest u mnie w szafie…”, prosiła o potrzebne rzeczy w liście do rodziny inna kobieta, którą zimą 1982 roku przywieziono do tego samego budynku.
Jak wszystkie pozostałe, które wtedy tu zamieszkały, nie przyjechała na turnus. W nocy z dwunastego na trzynastego grudnia 1981 zabrano ją z domu i osadzono najpierw w areszcie śledczym. Obskurna cela, więzienny rygor i funkcjonariusz, od którego dostała w twarz. Po dwóch tygodniach, razem z kilkoma innymi kobietami, została wsadzona do „suki”. Jechały zmarznięte, głodne i przerażone, że wiozą je za sowiecką granicę. Ja nie wiem, gdzie jedziecie – mówił milicjant z konwoju – ale tam nie ma już domów, tylko hitlerowskie bunkry…
Po kilkunastu godzinach jazdy samochód zjechał z asfaltu w wąską leśną drogę. Długie łapy świerków gładziły niezdarnie burty, bezgłośnie osypywał się śnieg. Kobiety podskakiwały na wybojach. Kiedy przejechały, zatrzasnęła się za nimi noc.
Wysadzono je przed piętrowym budynkiem, weszły po kilku stopniach do holu. Zmrużyły oczy oślepione blaskiem świateł. „Nie martw się, dziewczyno, jesteś w Polsce”, powiedziała do jednej z nich Anna Walentynowicz.
Budynek, postawiony w lesie Kumiecie na gruzach wojennej kwatery Gőringa, w latach 70. był ośrodkiem wypoczynkowym dla pracowników Radia i Telewizji. Teraz mieści prywatne sanatorium. Między jedną funkcją a drugą pełnił jeszcze trzecią: w 1981 roku przekształcono go w „ośrodek odosobnienia” dla aktywnie działających w Solidarności kobiet z całej Polski.
Zamieszkały w pokojach, gdzie okna zabite były gwoździami. O rzut szyszką stało skute lodem jezioro, o kilka kilometrów dalej miasteczko Gołdap, po którym kiedyś przechadzał Kant. W okolicy pod śniegiem spały wioski o niezrozumiale brzmiących nazwach: Botkuny, Żytkiejmy, Dubeninki, Skajzgiry, Kiepudreje, Pluszkiejmy… Kawałek dalej ciągnęła się radziecka granica.
Na zewnątrz, między świerkami, stały wojskowe posterunki. Żołnierze źle byli nastawieni do internowanych kobiet – powiedziano im, że to kryminalistki (w innej wersji: prostytutki) z całej Polski. Ale wzajemna niechęć przemieniła się dość szybko w sympatię. Wyrwani z domów i marznący na śniegu chłopcy zaczęli wzbudzać w uwięzionych kobietach poczucie solidarności. One w nich – współczucie. Dla poprawy stosunków nie bez znaczenia był też pewno częściowy striptiz brawurowo wykonany raz przez jedną z dziewcząt: chciała udowodnić przestraszonym koleżankom, że choć złamie zakaz stawania w oknie, żołnierze nie będą strzelać. Rzeczywiście, jakoś nie strzelali.
Kiedy okna potem odblokowano, spomiędzy drzew frunął czasem do pokoju kamień zawinięty w list: „Dziewczyny, śpiewajcie!”. Stawały w oknach i śpiewały. Najczęściej Musimy siać…
