Ukrainką stałam się w Polsce

Marzyłam o zniesieniu granicy między Polską i Ukrainą. Zniosła ją dopiero wojna, a wraz z nią gorączka nowej miłości.

Imperium 3.0

Putin prawdopodobnie nie ma światopoglądu. Ocenianie jego działań przez pryzmat faszyzmu czy też jakiejkolwiek innej ideologii świata zachodniego jest bezproduktywne. Do osiągnięcia postawionego sobie celu wcale nie potrzebował żadnej filozofii.

Antwerpska portrecistka

Jeden z obrazów Van Hemessen jest doprawdy niezwykły. To pierwszy autoportret w dziejach sztuki europejskiej, na którym artysta (płeć nie gra tu roli!) przedstawił siebie przy pracy, w akcie twórczym.

Spis treści 803

Kacze opowieści

Mistrz zen, jego uczeń i kaczka zostają uwięzieni w butelce. Lekcja mistrza brzmi: „To nie moja kaczka, to nie moja butelka, to nie mój problem”.

Wakacje jak z koszmaru

David Vann już nieraz udowodnił mistrzostwo w budowie dusznych relacji między bohaterami czy sprawność w portretowaniu postaci na skraju załamania nerwowego. Nie inaczej jest w Komodo, co choć stanowi o sile czwartej powieści amerykańskiego pisarza wydanej po polsku, to jednak daje poczucie pewnej powtarzalności autora.

Znane dźwięki

Polska psychiatria od kilku lat staje się ważnym tematem w literaturze, czego potwierdzeniem są Szramy Witolda Beresia i Janusza Schwertnera, Stany ostre Marty Szarejko oraz najnowszy reportaż Pawłowskiej-Krać.

Piękno ludzkiej mowy

Przyzwyczailiśmy się do słów i łatwo zapominamy, jak niezwykły jest język, którym posługujemy się na co dzień. Tammet jednak, dzięki swojej lingwistycznej wrażliwości, dostrzega jego wyjątkowość i wspaniale o niej opowiada.

Boże igrzysko szwedzkim okiem

Nawet jeśli domyślamy się, że dzieje polsko-szwedzkie to trochę więcej niż potop, na podtytuł książki Lindqvista patrzymy podejrzliwie. Autor udowadnia jednak, że nasze kraje nigdy nie traciły się z oczu.

Najciemniej w latarni

Kiedy dziś wypowiadamy słowa „izolacja”, „samotność”, mają one posmak pandemicznego przymusu. Latarnicy przenoszą nas do świata, w którym izolacja bywa upragnionym stanem oddalenia się od nierozwiązanych problemów, samotność zaś daje szansę na rozmowę ze sobą i prześladującymi nas widmami.

Kwaśny smak kontestacji

Mechaniczną pomarańczę Stanleya Kubricka charakteryzuje pewna dwubiegunowość znaczeń i kategorii. Adaptacja awangardowej powieści Anthony’ego Burgessa doskonale wpisała się w klimat kontestacji, którym spowita była Europa po wydarzeniach 1968 r.

Brenda Hillman: przeciw apokalipsie

Hillman jak zwykle zwraca się ku światu pozaludzkiemu, usuwając ludzki podmiot na margines wiersza. Inne istoty nigdy nie są w jej poezji przedmiotami opisu, traktuje je podmiotowo, uznając istnienie ich światów – bliskich, ale niemożliwych do przeniknięcia.

Iluminacja

Niektórzy mówili, że otwierają lodówkę, a tam wyskakuje Vetulani mówiący o pigułkach na pamięć lub seksie seniorów. Środowisko nie lubiło go w roli celebryty – zupełnie niesłusznie, ponieważ jak nikt inny popularyzował trudne zagadnienia z pogranicza neurobiologii i psychiatrii. I czynił to doskonale!

Krótka historia poznawania mózgu

Sir Charles Sherrington, który w 1932 r. otrzymał Nagrodę Nobla za odkrycie funkcji neuronów, porównywał mózg do centrali telefonicznej. Dziś wiemy, że mózg jest znacznie bardziej skomplikowany, a jego działania nie oddaje w pełni nawet porównanie do współczesnego komputera.

Umysł usprawniony?

Naukowcy sprawdzają, jak na naszą kreatywność i funkcjonowanie układu nerwowego wpływają np. mikrodawki LSD. Jestem jednak bardzo ostrożny, gdy ktoś mówi ludziom: tu macie pigułkę, która zapewni wam lepszą pamięć bądź większą wydajność w pracy.

Joan Didion i przeciwieństwo magicznego myślenia

W wielu kwestiach: osobistych, politycznych, estetycznych, można się z Didion nie zgadzać. Pozostaję natomiast jej wdzięczna za Dryfując do Betlejem, które mi pokazało, że kobieta może się wypowiadać bez asekurowania się, bez pozyskiwania sympatii, bez dbałości o miłe wrażenie, a nawet bez wątpliwości.

Kronikarka Ameryki

Prezydent Barack Obama nazwał ją „jedną z najbardziej szanowanych i najbystrzejszych obserwatorek amerykańskiej kultury i polityki”. Joan Didion przez blisko 60 lat swojej pracy pisała o najważniejszych tematach w USA: ruchu hipisowskim i wojnie w Wietnamie, feminizmie i konfliktach rasowych.

Nasza współczesna neuroobsesja

Obraz ludzkiego mózgu i przedrostek „neuro” mają dziś zniewalającą niemal siłę. Gdy towarzyszą jakiemuś tekstowi, myśl jego autora od razu traktujemy jako bardziej przekonującą.

Polskie fantazje kolonialne

Mistyfikacja została zaplanowana w sposób niemal doskonały – antologia „poezji murzyńskiej” Niam niam rozesłana na uniwersytety i do redakcji czasopism doczekała się kilku pochlebnych recenzji.

Kontrkultura i chrześcijaństwo. Opowieść nieoczywista

Wśród bohaterów Bezkresu poranka znajdziemy Jima Morrisona, św. Jana z Ávili i Koheleta. Rzadko kto dziś tak pisze, ma dość śmiałości i wyobraźni, by patrzeć oczyma wielu różnych poetów, teologów, mistyków, by próbować zrozumieć, dlaczego człowiek może przeżywać sam siebie jako pobożnego i bezbożnego.

Annie Ernaux. Ślady, zdjęcia, plamy

Ernaux wpatruje się w siebie po to jedynie, aby odnaleźć świat, pamięć i wyobrażenie minionych dni, by pochwycić „znaki epoki”, wymianę idei, opinii i wrażliwości.

Harari świata architektury

Jakub Szczęsny w Witaj w świecie bez architektów prowadzi nas przez różnorodne miejsca na globie, pokazując, że niezależnie od warunków klimatycznych, środowiskowych czy historycznych ludzie podejmowali wysiłek stworzenia przestrzeni bezpiecznej i komfortowej.

„Jak w jakiejś cholernej baśni”

Patrycja Dołowy sugestywnie opowiada o losach rzeczy żydowskich. Stają się one namacalnym łącznikiem z przeszłością przemilczaną i trudną, z innym człowiekiem w po-Holokaustowych relacjach.

Jak dobrze ganiać z dyktafonem

Historia mówiona pozwala usłyszeć głos osób pozbawionych przywilejów, a dzięki temu stworzyć pełniejszy obraz przeszłości. Po polsku można wreszcie przeczytać najważniejszą książkę o tym sposobie uprawiania historii – ciekawą także dla tych, którzy po prostu lubią słuchać ludzkich opowieści.

Powieść w obrazkach

Cisza ciągnąca się przez kadry, półcienie, minimalna paleta barw, cienka kreska. Powieść graficzna i komiks opowiadają o ludzkim doświadczeniu w sposób odmienny od tradycyjnych gatunków.

Życie to opowieść bez słów

Moja wyobraźnia często niepokoi się problemami świata. Ale odpowiedzią na nasze osobiste i społeczne kłopoty nie może być zwierzęcy strach, lecz zdolność postrzegania obcych rzeczy ze świadomym zainteresowaniem, a nawet miłością.

Maciej Dobosiewicz, „Uśmiechnięty”

W Stacji: Literatura prezentujemy opowiadanie Macieja Dobosiewicza. Całość do przeczytania w papierowym wydaniu miesięcznika „Znak”. A oto krótki wywiad przeprowadzony z autorem.

Cyryl i jego metody

Stanowisko zajęte przez patriarchę Cyryla może być początkiem końca patriarchatu moskiewskiego w Ukrainie, tzn.: w sercach i umysłach tych jej mieszkańców, którzy wciąż deklarowali mu wierność, mimo iż funkcjonują tam Kościoły prawosławne w pełni niezależne od Moskwy.

Solidarność nie jest dobroczynnością

W tych trudnych, pełnych sprzeczności czasach wojna nagle stanęła również i u naszych granic. Niepewność, która towarzyszyła pandemii, okazała się niczym w obliczu niepewności, z jaką przyszło nam mierzyć się obecnie.