fbpx

Tag: Żydzi

z Joachimem Russkiem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Węzeł pamięci

Z jednej strony Kazimierz to najlepsze w Polsce miejsce, w którym możemy spróbować zbliżyć się do żydowskiego dziedzictwa, z drugiej – to przestrzeń naznaczona dramatyczną pustką. Od nas zależy, czy przekroczymy granicę, za którą zaczyna się fikcja.

Marta Duch-Dyngosz

Nie zmarnujmy tej szansy

Co zrobić, by inicjatywy, w myśl których różne grupy upamiętniają przeszłość, nie przebiegały niezależnie i obok siebie, lecz by odmienne perspektywy wzajemnie się uwzględniały? Dotyczy to nie tylko pamięci polskiej i żydowskiej, ale także pamięci polskiej i ukraińskiej, polskiej i litewskiej, polskiej i niemieckiej.

Joanna Beata Michlic

Przerwane milczenie. O pamięci Zagłady w postkomunistycznej Europie

Po upadku komunizmu w Europie Wschodniej i w Związku Radzieckim rozrachunek z Zagładą okazał się jednym z głównych wyzwań politycznych, moralnych i kulturalnych, które państwom postkomunistycznym stały na drodze „powrotnej” do Europy. Chcąc przyjąć europejskie wartości za swoje, obywatele bloku postsowieckiego zmuszeni byli dostosować myślenie o Zagładzie do tego, które przeważało w Sztokholmie, Nowym Jorku, Londynie czy Brukseli. Czy ten projekt się powiódł?

Michał Sobelman

Czas żydowskich duchów

Jeśli założymy, że dzieje polskich Żydów stanowią integralną część historii i kultury Polski, stanie się oczywiste, że to właśnie Polacy powinni wziąć na swoje barki trud upamiętnienia tej spuścizny. Dziedzictwo to może się stać wyjątkowym pomostem do ponownego spotkania Polaków i Żydów i należy wierzyć, że do niego dojdzie.

Marta Duch-Dyngosz

Nie ma prostych prawd

Lista oddziałów, których członkowie mordowali i grabili ukrywających się w czasie wojny Żydów, byłaby dla kogoś wychowanego na micie nieskazitelnych „żołnierzy wyklętych” za długa nawet wtedy, gdyby znalazła się na niej choć jedna pozycja. Tak jakby członkowie konspiracji byli ulepieni z innej gliny niż reszta.

z Aliną Skibińską, Dariuszem Libionką rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Rekonstrukcja zapomnianych zbrodni

Nie można przemilczeć niewygodnych faktów. Również wtedy, gdy wiąże się to z koniecznością zakwestionowania prawomocności legendy. Trudno udawać, że wszyscy konspiratorzy i partyzanci przykładnie zwalczali okupanta, a po akcji śpiewali piosenki patriotyczne i uczęszczali na Mszę św. To była jednak konspiracja tworzona i działająca w ekstremalnych i złożonych warunkach.

Justyna Siemienowicz

W obrębie teologicznej ekstrawagancji

Kapłaństwo trzeba przyjmować wbrew temu, co usiłuje wykazać Rowiński, w całej jego złożoności, a więc: zarówno jako rzeczywistość powołania, ale także uprawnienia. Stanowisko takie wymaga pokory, która stanowi najlepszą rękojmię tego, by nie stracić z oczu prawdy „o tym, kto jest Panem Kościoła”. Zaprzeczać temu, jakoby kapłaństwo nie było uprawnieniem, jest bardzo bliskie hipokryzji.

Grzegorz Krzywiec

Raport z masowej rzezi

Timothy Snyder opisuje masakry pierwszej połowy XX wieku z punktu widzenia ludności cywilnej i człowieka jako podmiotu, czyli odwraca logikę, którą posługiwali się ideologiczni zbrodniarze.

Anna Nasiłowska

Czego nauczyłam się od Hanny Krall?

W prozie Hanny Krall obecne są uniwersalne paradoksy, w które wpisane jest każde ludzkie życie. To historia tragicznych wyborów, antyczny motyw kolizji wartości.

Jacek Filek, Paweł Filek

Gorzkie żniwa

Książka Jana Tomasza Grossa i Ireny Grudzińskiej-Gross Złote żniwa na nowo rozpaliła debatę na temat postaw Polaków wobec ludności żydowskiej w czasach powojennych. W tym numerze publikujemy rozmowę o pamięci, odpowiedzialności i poczuciu skruchy.

Colin Wells

Narodziny Boga

Współczesny czytelnik nie ma wątpliwości, czego dotyczyła próba, jakiej poddany został Abraham – sprawdzana była jego wiara. Ale skąd wzięła się owa wielka ufność kierowana do Boga Jedynego wśród ludu otoczonego wyznawcami religii politeistycznych i pielęgnujących racjonalność Greków?

Marta Duch-Dyngosz

Historia mówiona – historie niezapomniane

Stół, kawa i ciasto, naprzeciwko starsza pani bądź pan, niekiedy udzielający wywiadu razem. Słuchałam o przedwojennych Żydach w Szczebrzeszynie, a raczej o ich stereotypowym wyobrażeniu, o czasach okupacji, brutalnych obrazach opowiadanych z uśmiechem przez babcię. O pociągach prowadzących do Bełżca, o spaleniu ukrywających się Żydów w stogu siana i wierze w boską karę, która spadła na ich morderców w postaci niepełnosprawnego dziecka. Wszystko w czasie niespełna godzinnej rozmowy.

Sławomir Buryła

Wielka monografia – drobne wątpliwości

Książka Saula Friedländera Czas eksterminacji na tle współczesnej literatury przedmiotu dotyczącej Holocaustu jest przedsięwzięciem wyjątkowym.

Stanisław Obirek

Ciemna strona wsi

Pisanie o tragicznym losie Żydów na polskiej wsi nie należy do łatwych. Stanisław Obirek zdaje relację z tego, jak z tym zadaniem poradziła sobie profesor Barbara Engelking-Boni.

Jan Grabowski

Trzecia faza Zagłady. Kilka uwag historyka

Premiera szeroko już komentowanej książki Jana T. Grossa zbiega się właśnie z publikacją kilku książek, esejów i studiów, które mogą w sposób trwały wpłynąć na nasze postrzeganie okupacyjnej przeszłości, a na pewno pozwolą nam lepiej zrozumieć tragizm stosunków polsko-żydowskich w ostatnich latach wojny. Wszystkie te publikacje łączy nie tylko tematyka, lecz, co bardziej istotne, odwoływanie się do podobnej podstawy źródłowej. Profesor Jan Grabowski niżej przedstawia podstawowe fakty dotyczące tych nowych badań.

Jacek Leociak

Poeta pamięta

Literatura – zdaje się pisać Jacek Leociak – znacznie lepiej niż historia dostępna często tylko specjalistom przechowuje naszą pamięć. Zdarza się jednak, że sama literatura coraz rzadziej staje się częścią naszego doświadczenia. Dlatego potrzebujemy kogoś, kto – nieważne, sprawiedliwie czy niesprawiedliwie – przywoła do odpowiedzi. Być może kimś takim jest Jan Tomasz Gross.

Jerzy Jedlicki

Zwyczajny powiat

Często krytycy prac historyków zajmujących się Zagładą Żydów koncentrują się na problemie skali bolesnych dla narodowej wspólnoty zjawisk. W przypadku recenzowanej niżej książki profesora Jana Grabowskiego trudno chyba jednak o jakiekolwiek wątpliwości. Autor z chłodem i precyzją opisuje w niej tragiczne dzieje „zwyczajnego” – jak pisze Jerzy Jedlicki – powiatu, jakich było w Polsce wiele, może zbyt wiele.

Grzegorz Krzywiec

Papierek lakmusowy porządku demokratycznego

To antologia, na którą długo przyszło czekać. Przyczyna nie leży chyba w technicznych trudnościach zestawienia i opracowania tylu różnorodnych materiałów, kłopot polega raczej na przyjęciu klarownego klucza interpretacyjnego spinającego poszczególne teksty.

Agnieszka Godfrejów-Tarnogórska

W oczekiwaniu na niewiarygodne

Od tysięcy lat Żydzi trwają w wiernym oczekiwaniu na Mesjasza, które jest głównym składnikiem ich wiary. A czym jest oczekiwanie dla współczesnego chrześcijanina?

z Jean-Yves Potelem rozmawia Rafał Szmytka

Pamięć polska, pamięć francuska

Od wielu lat związany jest Pan z Polską. Przez cztery lata pracował Pan w Ambasadzie Francji w Warszawie, a teraz niemal co roku organizuje szkołę letnią paryskiej fundacji Mémorial de la Shoah. Dlaczego akurat Polskę wybrał Pan na miejsce realizacji swojej kariery zawodowej?

Maciej Jakubowiak

Rzecz literatury Zagłady

Rzecz wydaje się oczywista: po Zagładzie pozostały rzeczy. Buty, okulary, walizki zgromadzone w zamienionych w muzea dawnych obozach śmierci stanowią dziś najważniejsze, często jedyne, świadectwo życia zamordowanych tam ludzi.

kard. Stanisław Dziwisz

Ścieżka pojednania

26 maja 2010 roku kardynał Stanisław Dziwisz otrzymał międzyreligijną Nagrodę im kard. Augustyna Bei1, ustanowioną przez amerykańską Ligę Przeciw Zniesławieniu (ADL) – jedną z najważniejszych organizacji żydowskich na świecie. Nagroda ta jest przyznawana hierarchom Kościoła katolickiego, którzy działają na rzecz pojednania chrześcijańsko-żydowskiego. Poniżej zamieszczamy tekst przemówienia, wygłoszonego przy tej okazji przez Metropolitę Krakowskiego.

Adam Hlebowicz

Kamienna gwardia

Cmentarze. Oto, co pozostało na wschodzie po CK monarchii, władztwie króla Rumunii, II Rzeczpospolitej, państwie admirała Horthy’ego czy nawet kilkudniowej efemerydzie Augusta Wołoszyna. Owszem, mocno postarzałe, wiekowe, pochylone ku ziemi, omszałe, zielonkawe, ozdobione szarymi porostami, ale stojące do dziś równo jak karna kompania huzarów śmierci, pułk lejbgwardii jego imperatorskiej mości czy czerniowiecka 43. Dywizja Piechoty Landwehry z czasów cesarza Franza Josefa.

Kazimierz Bem

Wzory duchownych

Czym Bill Coffin tak bardzo podpadł? Nawoływał do przyjmowania większej liczby Żydów, Murzynów i kobiet na studia, sprzeciwiał się elitarności klubów i stowarzyszeń studenckich, zwracał uwagę na to, że elitarność i ekskluzywność zawsze mają drugą, dużo mniej przyjemną stronę: wykluczenie i odrzucenie. A to, uważał, jest nie do pogodzenia z Ewangelią Jezusa Chrystusa.

Krzysztof Jaskułowski

Legendy o krwi

Monumentalna książka Joanny Tokarskiej-Bakir opowiada o długich dziejach europejskiego dyskursu antyżydowskiego. Składa się z dwóch części, które, jeśli wziąć pod uwagę ich objętość, ilość analizowanego materiału i merytoryczną zawartość, z powodzeniem mogłyby zostać wydane jako osobne monografie.

Paweł Śpiewak

Kapłan i Leszek Kołakowski

Kapłan pozostaje w pismach Kołakowskiego do końca. Błazen znika. Jego miejsce zajął sceptyk i jego karykatura, wyzwoliciel, demaskator. Kapłan dźwiga ciężar pytań i tradycji, zachowuje i wzmacnia uczestnictwo w sacrum. Ale nigdy nie pozostanie na ziemi sam. Stale towarzyszyć mu będzie „wielki filozof”.

Marcin Cielecki

Raport z utajonego miasta

Były „trzy Warszawy”. Pierwsza to Warszawa właściwa, zaangażowana, heroiczna, walcząca albo rwąca się do walki. Jej liczebność oceniano na 25 procent ludności miasta. Znacznie większa, bo obejmująca aż 70 procent, była „Warszawa państwa Kowalskich” – bierna, pogrążona w stagnacji, za jedyne pragnienie mająca przeżycie wojny. I wreszcie trzecia, haniebna Warszawa, z populacją 5-procentową. Jej mieszkańcy odnaleźli się w nowej sytuacji, ich życie – towarzyskie, finansowe, a nawet kulinarne (w obfitującej w niedostatek stolicy!) – rozwijało się w najlepsze. Dla nich koniec wojny oznaczał koniec wszystkiego.

Anna Wolff-Powęska

„Noc kryształowa” – noc hańby

Najnowsza historia Niemiec zawiera kilka cezur, które wyznaczyły przełomy w politycznej i moralnej biografii tego kraju. Datą szczególną, która wyraża ambiwalencję losu niemieckiego jest 9 listopada. W dniu tym skumulowały się wzloty i upadki narodu niemieckiego: W 1848 r. stracono przywódcę ruchu liberalnego, poetę, Roberta Bluma, zamykając tym samym etap demokratycznego zrywu na fali Wiosny Ludów. W 1918 r. upadła monarchia. W 1923 r. miał miejsce nieudany pucz Hitlera w Monachium.

ks. Romuald Jakub Weksler-Waszkinel

Antysemityzm bez Żydów

Do podtrzymywania antysemityzmu wcale nie są potrzebni Żydzi. Wystarczy chore chrześcijaństwo. A polskie chrześcijaństwo (dokładniej: to, co w polskim katolicyzmie dominujące) jest chore, zainfekowane antyjudaizmem.

Sławomir Buryła

Panorama żydowskich losów

Książka Joanny Wiszniewicz wbrew podtytułowi nie dotyczy tylko wydarzeń  przed czterdziestu lat. Oczywiście znajdują się one w centrum poszczególnych narracji, wyznaczają punkt graniczny tak w biografii jednostki, jak i na mapie blisko tysiącletnich dziejów polskiego żydostwa.

Krzysztof Dorosz

Strach ma chrześcijańske oczy

Czy po wojnie rzeczywiście nastąpiła „moralna zapaść”, jak sugeruje Gross w podtytule swojej książki? Czy raczej pęknięcie cywilizacyjnej tamy, powstrzymującej nagromadzone od stuleci i trzymane tylko częściowo na uwięzi uczucia nienawiści i pogardy wobec Żydów?

Tadeusz Markiel

Zagłada domu Trinczerów

Przez kilkadziesiąt lat czekałem, aż odejdą uczestniczy tamtych zdarzeń, aby móc opowiedzieć tragiczną historię Żydów gniewczyńskich z uwzględnieniem ich punktu widzenia – podstawić ludziom lustro, aby się mogli w nim przeglądnąć. Upominam się o tych bezbronnych ludzi!

Dariusz Libionka

Zagłada domu Trinczerów – refleksje historyka

Świadectwo spisane przez Tadeusza Markiela należy do najbardziej poruszających dokumentów autobiograficznych, z jakimi zetknąłem się, badając stosunki polsko-żydowskie w okresie niemieckiej okupacji na polskiej prowincji.

Sławomir Buryła

Z perspektywy sprawców, ofiar i świadków

Kilka lat temu na Uniwersytecie Lwowskim uczestniczyłem w konferencji zorganizowanej z myślą o „otwartej rozmowie” na trudne tematy dotyczące między innymi relacji Ukraińców i Żydów w czasie wojny.

Kamil Bolesław Kuś

Zachować dziedzictwo

Żydzi gliwiccy, książka będąca pokłosiem konferencji pod takim samym hasłem, a wydana ostatnio przez Muzeum w Gliwicach, przedstawia historię Żydów zamieszkujących rejon tego miasta od czasów średniowiecza. We wstępie do monografii dyrektor muzeum Leszek Jodliński określa cel tej publikacji. Chodzi mianowicie o „nadzieję na trwanie pamięci o miejscu i roli, jaką Żydzi gliwiccy odegrali w historii Gliwic, oraz na nowe badania, które prowadzić będą do lepszego poznania ich historii, służąc zachowaniu dziedzictwa gliwickich Żydów, jego pomnażaniu i dawaniu świadectwa przyszłym pokoleniom”.