fbpx

Tag: teologia

Janusz Poniewierski

Mrok i światełko

Książka Tomasza Terlikowskiego o „wygasaniu” polskiego katolicyzmu dzieli się na kilka części, a każdą można czytać jako odrębną całość.

z Tiną Beattie rozmawia Doma Matejko

Odrzucić zepsute formy religii

W Kościele zmiany potrafią trwać wieki, zanim rozsądek zwycięży nad dogmatami. Wystarczy spojrzeć na sprawę Galileusza. Wierzę, że z kwestią kobiet księży pójdzie szybciej.

Janusz Poniewierski

Zmaganie o uczciwość

Do końca życia pozostała katoliczką, choć nie kryła swego rozczarowania Kościołem jako instytucją i była wobec niego mocno krytyczna. Kiedy pytano ją, dlaczego wciąż w nim trwa, odpowiadała, że chce i próbuje go zmienić.

Agnieszka Piskozub-Piwosz

Pismo nie tylko o religii

Miesięcznik często wyprzedza dużą część dyskursu publicznego. Tak było z ważnym dla mnie tematem neuroróżnorodności. Albo z teologią queer, o której wcześniej nie słyszałam, mimo że jestem teolożką.

ks. Michał Heller

Dobre strony upływania czasu

Na okładce marcowego numeru „Znaku” widnieje moje nazwisko, a pod nim napis: Pytania o Boga i ateizm. Oczywiście, pytań mam więcej, nie tylko o Boga i ateizm, ale właśnie te dwa – jako spinające w sobie cały plik innych pytań – doskonale nadają się na okładkę.

Jan Woleński

Otwartość na odmienne poglądy

Mimo że jestem ateistą, zgadzam się z ks. Hellerem w wielu kwestiach związanych ze stosunkiem religii i nauk.

ks. Eligiusz Piotrowski

Inny Bóg?

Michał Heller jest uczonym kosmologiem i księdzem katolickim. Sam przyznaje, że z tego powodu „ma pewien problem” z własną tożsamością, która zmienia się cyklicznie na trasie Kraków–Tarnów. To napięcie nie tylko ma charakter anegdotyczny, ale również wpływa na naukowe problemy, które się z nim wiążą.

Janusz Poniewierski

Śmierć teologa

Jako teolog troszczył się o prowadzenie dialogu z szeroko pojętą humanistyką, trzymanie ręki na pulsie świata, diagnozowanie jego problemów i otwieranie się na jego mądrość.

z Haliną Bortnowską rozmawia Mateusz Burzyk

Bądźmy alternatywą

Trzeba nauczyć się myśleć o Kościele szerzej, czerpać z jego bogatej tradycji. Nie jesteśmy skazani na jedno pokolenie biskupów, powinniśmy mieć swoją duchową samodzielność.

z Tomaszem Polakiem rozmawia Michał Jędrzejek

Kościelnej maszyny nie da się naprawić

Reformatorzy w Kościele byli i będą, a system jest wciąż taki sam. Gdy Franciszek z Asyżu próbował tworzyć Kościół ubogi, to jego reforma została zneutralizowana w ciągu jednego pokolenia. Z obecnym papieżem będzie tak samo.

z Elżbietą Adamiak, Zbigniewem Mikołejką, Stanisławem Obirkiem i ks. Eligiuszem Piotrowskim rozmawia Michał Jędrzejek

Błąd systemu

Nowa książka Tomasza Polaka to istotne wydarzenie intelektualne w polskich dyskusjach o religii. Być może najważniejsze od czasu debaty nad tezami ks. Wacława Hryniewicza o „pustym piekle”.

Karl Barth, Erik Peterson

Listy o konwersji

Korespondencja Petersona i Bartha to historia 40-letniej relacji między dwoma wybitnymi XX-wiecznymi teologami. Jedną z prób dla ich przyjaźni była decyzja pierwszego z nich o konwersji na katolicyzm. Drugi przyjął ją z koleżeńskim zrozumieniem, ale też z wyraźną dogmatyczną dezaprobatą.

Dianne Phillips

Leo Steinberg i chrystologia artystów odrodzenia

Zdaniem Steinberga siła sztuki odrodzeniowej zasadzała się na tym, iż posługiwała się ludzką postacią do wyrażenia trosk istotnych dla naszego życia – seksualność należała z pewnością do najważniejszych z nich.

Piotr Napiwodzki

Teologia pogodna Edwarda Schillebeeckxa

Pozornie Kongregacja Nauki Wiary wymagała niewiele. Tak naprawdę chodziło jednak o zakwestionowanie ogromnej pracy, której Schillebeeckx od lat się poświęcał.

Józef Majewski

Teologia pod lupą

Po Vaticanum II spodziewano się, że Kongregacja Nauki Wiary mocno ograniczy swoją aktywność, szczególnie w dziedzinie cenzurowania. Reformy soborowe okazały się jednak tak radykalne i złożone, a do tego niejednoznaczne, że spotykały się ze skrajnie odmiennymi interpretacjami. W rezultacie szybko stało się oczywiste, że watykańską strażniczkę ortodoksji czeka wiele pracy.

z ks. Eligiuszem Piotrowskim rozmawia Artur Madaliński

Innego życia nie będzie?

Wielu teologów zajmuje się dzisiaj obroną doktryny w takiej formie, w jakiej funkcjonowała ona kilkadziesiąt lat temu. Jednak domaganie się, by ludzie wierzyli w coś, o czym wiedzą już, że wygląda inaczej, niż podaje im się do wierzenia, jest absurdalne. Trzeba raczej szukać takich metod na przekazanie ludziom istoty chrześcijaństwa, by byli w stanie w to uwierzyć.

z Elżbietą Adamiak rozmawia Anna Mateja

Cicho, coraz ciszej

Kobiety od dawna są obecne w teologii. Ile z nich może jednak kontynuować badania naukowe? Ile zostaje wykładowczyniami albo zaczyna pracę w instytucjach kościelnych? Ile wreszcie – to zdarza się najczęściej – wybiera posadę nauczycielki religii?

Miłosz Puczydłowski

Wolna i odważna

Książka Justyny Melonowskiej jest aktem odwagi. Autorka występuje bowiem przeciw Janowi Pawłowi II, który w Polsce nie tylko otoczony został kultem świętego, ale jako filozof i teolog spotkał się również z bezkrytyczną, jednoznacznie afirmatywną recepcją.

Janusz Poniewierski

Nostra aetate – i co dalej?

Czym jest nowa katolicka teologia judaizmu? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie, czytając soborową deklarację Nostra aetate i analizując konsekwencje, jakie jej treść niesie dla teologii i naszego stosunku do Żydów i judaizmu.

z ks. Robertem Woźniakiem rozmawia Michał Jędrzejek

Bóg umarł, ale nie jest martwy

Na krzyżu zdemistyfikowany zostaje obraz Boga jako bestii i despoty, który zagarnia i podporządkowuje. Ukazuje On siebie w uniżeniu. Jego najgłębsza interwencja w dzieje świata nie jest inwazyjna.

z Elżbietą Adamiak rozmawia Anna Mateja

Bez męskiego pośrednictwa

Nie istnieją żadne kanoniczne przeszkody, byśmy oglądali przy ołtarzu ministrantki i szafarki, a jak jest w rzeczywistości? Już na poziomie parafii muszą dochodzić do głosu obie płcie, unikając stereotypowego podziału ról, który przewiduje, że panowie są od tworzenia rady parafialnej, a panie od działalności charytatywnej.

Robert M. Rynkowski

CYKL: Teologia – po co to komu? Część 3: Tylko Biblia?

Czynników sprzyjających zmianie słów Jezusa, a nawet włożeniu w Jego usta zdań, których nigdy nie wypowiedział, było całkiem sporo.

Robert M. Rynkowski

Teolog v. „prosta baba”

Czujemy, że ludzie oddający się modlitwie, a nie teologicznym spekulacjom mogą osiągnąć pewnego rodzaju wyższy stopień zbliżenia do Boga niż ten dostępny dzięki naukowo zorganizowanej refleksji, że babcia z różańcem w ręku zbawić się może łatwiej niż teolog. W wielu przypadkach to przekonanie okazuje się słuszne.

Robert M. Rynkowski

Zostań teologiem

Być może niepotrzebne są wcale noce św. Bartłomieja, by spierać się o poznanie Boga, by mieć ciekawość spraw Bożych? Bardziej potrzebne jest przekonanie, że wiara to coś, czym człowiek nie zajmuje się jedynie od święta, a także odkrycie skarbów naszej myśli i naszej religii.

z bp. Andrzejem Czają rozmawia Tomasz Ponikło

Poszukujący teolog

Wiem, że funkcjonuje stereotyp, zgodnie z którym poszukujących teologów Kościół zaraz ucisza, usuwa, ekskomunikuje. Jednak wykluczenie teologa z Kościoła w związku z jego pracą naukową jest niezwykle rzadkim przypadkiem kary, a dotyka tych, którzy mimo wymiany argumentów nie chcą się w posłuszeństwie podporządkować i nadal z uporem głoszą naukę, o której wiedzą, że pozostaje w sprzeczności z ortodoksją.

z ks. Wacławem Hryniewiczem OMI rozmawia Justyna Siemienowicz

Charyzmat poszukiwania

Jeśli teolog ma jakiś charyzmat, to jest to charyzmat poszukiwania. I tyle w nim z proroka, ile wytrwałości w poszukiwaniu.

Tracey Rowland

Chrystus w centrum

Dla papieży i wiernych ostatniego półwiecza Sobór był doświadczeniem pokoleniowym. Nie tylko więc w dokumentach sprzed pół wieku, ale też w nauczaniu Jana Pawła II i Benedykta XVI widać, jaki plon zaczyna przynosić ziarno zasiane na Vaticanum II. Wspólne temu dziedzictwu jest jedno: głęboki chrystocentryzm.

Mirosław Jasinski

Teologia wspólnoty z Qumran

Theologisches Wörterbuch zu den Qumrantexten jest cennym owocem ponad 60 lat badań nad tekstami qumrańskimi. Słownik pozwala dostrzec różnorodność i złożoność judaizmu przełomu czasów, niesie pomoc w etymologicznym i semantycznym rozumieniu Biblii Hebrajskiej. Przede wszystkim zaś poszerza naszą wiedzę o wspólnocie z Qumran w zakresie takich ważnych myśli teologicznych, jak zmartwychwstanie, mesjanizm, apokaliptyka czy eschatologia.

Jan Andrzej Kłoczowski

Wyzwanie dla teologów. O filozofii Kierkegaarda

Religia – a dla duńskiego myśliciela to przede wszystkim chrześcijaństwo – musi na nowo odkryć swoje żywe korzenie. Problem polega na wewnętrznej martwocie chrześcijan, dla których samo chrześcijaństwo stało się bezdusznym uczestnictwem w społecznym układzie, swoistą postacią oportunizmu i lenistwa.

ks. Andrzej Draguła

Między dogmatem a życiem

Teologie kontekstualne mogą wnieść swój cenny wkład, „podpowiadając” klasycznej (konserwatywnej) teologii nowe pola eksploracji i problemy do oświetlenia słowem Bożym – godność osób homoseksualnych, sprzeciw wobec rasizmu, sytuacja „innego” w społeczeństwie.

Wacław Hryniewicz OMI

Czy człowiek zasługuje na nieskończoną karę?

Teologia uczy od wieków, że człowiek nie może wysłużyć sobie szczęścia wiecznego z tytułu sprawiedliwości. Jest ono zawsze darem Boga. Tymczasem o piekle mówi się, że człowiek zasłużył na nie sprawiedliwie. Rozbieżność ta jest trudna do pojęcia. Tak jakby Bóg stosował dwie różne miary.

Miłosz Puczydłowski

Szansa dla teologii

Czym dokładnie jest Radykalna Ortodoksja? Dlaczego w Polsce jest wciąż zjawiskiem egzotycznym i nieznanym? Jak to możliwe, że sięgając do korzeni, sprzymierzyła się z postmodernizmem?

z Philipem Goodchildem rozmawia Miłosz Puczydłowski

Teologia pieniądza

Istnieje wielka różnorodność struktur i instytucji finansowych w ludzkich społecznościach. W większości z nich życie ekonomiczne było regulowane przez rytuał i zobowiązania, które pozostawały ściśle zintegrowane z życiem religijnym. W świecie współczesnym natomiast najwyższa sankcja, która dyscyplinuje ludzi stała się immanentną sferą rynku.

z Johnem Milbankiem rozmawia Miłosz Puczydłowski

Jeśli bronisz Bożej sprawy, obrona musi być atrakcyjna

Wielu ludzi postrzega moje poszukiwania jako nostalgiczną próbę powrotu do przeszłości. Tymczasem mnie zupełnie nie o to chodzi. Uważam, że nowożytność wcale nie jest bardziej nowoczesna od Tomasza z Akwinu. Nowożytność to tylko inne średniowiecze.

z Grahamem Wardem rozmawia Miłosz Puczydłowski

Nigdy nie byliśmy świeccy

Wcielenie jest tam, gdzie działa Bóg, czyli tu i teraz. A teolog jest właśnie po to, by angażować się w dzisiejszą sytuację. Jeśli zaczniemy się wycofywać z dyskusji, będzie to teologiczne tchórzostwo. Niezależnie od tego, jak bardzo kontrowersyjny byłby jej temat.

z s. Elisabeth A. Johnson CSJ rozmawia Marzena Zdanowska

Wyrażać sprzeciw, trwając w Kościele

Kościół katolicki bywa postrzegany jako jeden z ostatnich bastionów kultury patriarchalnej w świecie zachodnim. Jest też wspólnotą, w której ogromną większość stanowią kobiety. Jak w takim środowisku kształtuje się feminizm?

Miłosz Puczydłowski

Jaki Kościół, tacy heretycy

Spektakularne odejście z urzędu norweskiego pastora, rodzi pytania o granice kościelnej ortodoksji i kościelnego liberalizmu, a także o relacje Kościoła ze współczesnymi mediami. Czy polski katolicyzm jest przygotowany do podobnej jak w Norwegii medialnej burzy?

Agnieszka Graff, Tadeusz Sławek

Dwugłos: O Umyśle wyzwolonymStanisława Obirka

Przeszłość nie jest zbiorem raz na zawsze skatalogowanych rzeczy, które wystarczy w razie potrzeby ściągnąć z półki. Przeszłość zawiera teraz puste miejsca – to tam rozwija się krytyczna refleksja. Na swój sposób, aby mądrze „pamiętać” (złożoność świata), trzeba „zapomnieć” (jego prostą, jednowymiarową wersję).

Jan Andrzej Kłoczowski

O herezji poważnie

Prawie rok po śmierci Leszka Kołakowskiego ukazuje się kolejna jego książka. Jej pojawienie się zawdzięczamy troskliwości Spadkobierczyń jego spuścizny, które z notatek i zapisów taśmy magnetofonowej zrekonstruowały wykłady, jakie Kołakowski prowadził na falach rozgłośni Radia Wolna Europa na przełomie lat 1982 i 83.

Maciej Bielawski

„Co nie ma cienia, istnieć nie ma siły”

Wywód Ratzingera jest zrozumiały, jednak nie wszyscy wynikające z tego rozumowania postępowanie będą w stanie zaakceptować. Papieżowi wydaje się, że samo jasne zdefiniowanie jakiegoś pojęcia załatwi sprawę. Jakby nie uświadamiał sobie , że w sferze religii i rytu o wiele bardziej niż „koncepcja” czy „wywód” liczą się gest, symbol i związane z nimi myślenie symboliczne.

Robert M. Rynkowski

Teologia spotkania i dialogu

Teologia nie może być dzisiaj tajemną wiedzą albo monologiem uczonych w Piśmie. Jeśli ma w ogóle istnieć, to tylko jako rozmowa na temat spotkania człowieka z Bogiem. Rozmowa, która obejmuje wszystkich teologów, i profesjonalnych, i amatorów, i która zostawia miejsce dla samego Boga.

Piotr Kieżun

Konserwatyzm w cieniu apokalipsy. Voegelin, Taubes, Schmitt i „Teologia Polityczna”

Przyglądając się polskim środowiskom skupionym wokół rozmaitych politycznych czasopism, od pewnego czasu można zauważyć ciekawe zjawisko. Dziś najważniejszym środkiem ideowego przekazu staje się nie tyle samo pismo, ale to, co się wokół niego dzieje: strona internetowa, fora, portale społecznościowe, kluby dyskusyjne, spotkania, happeningi i last but not least… serie książkowe. Szczególnie te ostatnie często lepiej charakteryzują polityczne inspiracje i rodowód danej grupy, niż redakcyjne teksty w papierowym wydaniu.

Tadeusz Zatorski

„Słowami tworzyć można system”. Goethe i teologia

Goethe nie zawsze skłonny jest odnosić się do teologii z wielką powagą. Traktuje ją w gruncie rzeczy raczej jak mitologię czy ikonografię, czysto instrumentalnie: jako skarbnicę motywów i wątków myślowych, które mogą stać się nośnikami idei i wyobrażeń niewiele już mających wspólnego z będącymi ich źródłem „teologemami” chrześcijańskimi.

Dariusz Kowalczyk SJ

W poszukiwaniu teologii i teologów

Teologii nie da się ściśle zdefiniować i wyznaczyć jej precyzyjnych granic, niemniej jednak warto rozróżniać pomiędzy teologią, wymiarem teologicznym i miejscami teologicznymi(loci theologici). Właściwie wszystko może być locus theologicus, czyli przestrzenią, w której rodzi się refleksja teologiczna. Takim miejscem może być literatura, film, malarstwo. Teologicznie inspirująca jest dla mnie na przykład powieść Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. Nie nazwałbym jednak pisarza teologiem, a jego dzieła teologią.

Michał Łuczewski

Socjoteologia Charlesa Taylora

Wagi wywodu Taylora nie należy upatrywać ani w teologicznych intuicjach, ani w empirycznych analizach, ale w ich połączeniu, które czyni autora jednym z najważniejszych i najbardziej fascynujących współczesnych myślicieli. Taylor nie tylko wkracza na nowe obszary, ale je wytycza i tworzy, zderzając ze sobą język chłodnego opisu i zaangażowanej wiary.

Jerzy Surdykowski

Ojcostwo bez promieniowania?

Bywam od czasu do czasu – choć ostatnio coraz rzadziej – w domu moich wieloletnich przyjaciół. Rodzina to sympatyczna, ludzie sukcesu, dobre zawody i prestiżowe w nich pozycje, piękny dom, dwa auta, wakacje za granicą. Czegóż chcieć więcej?

Radykalna Ortodoksja: próba definicji

Pierwsze spotkanie z nazwą „Radykalna Ortodoksja” (dalej: RO) wywołuje skojarzenie z jakimś fundamentalizmem. Pozory jednak mogą mylić. Bo RO to sposób myślenia, ruch teologiczno-filozoficzny wart zainteresowania i głębszego namysłu.

Simon Oliver

Krótki kurs radykalnej ortodoksji

Radykalna ortodoksja głosi, że narodziny świeckości rozpoczynają się wraz ze zmianami teologicznymi, które zaszły wiele wieków temu i nie mogą być traktowane jedynie w sensie czystego ludzkiego postępu czy też rozbrojenia religii narzędziami nowych nauk lub racjonalności.

z Sebastianem Dudą rozmawia Michał Bardel, Janusz Poniewierski

„Jakby spadła na mnie szafa z książkami”

Myśliciele z kręgu radykalnej ortodoksji kilka lat temu pojawili się na okładce magazynu „Time” – było to pierwsze zdjęcie teologów na okładce tego magazynu od lat 60.! Symptomatyczne, że wtedy, w latach 60. ubiegłego wieku, byli to teologowie „śmierci Boga”, a teraz właśnie radykalni ortodoksi.

ks. Tadeusz Pabjan

Nauka i teologia wobec problemów najważniejszych

Historia wzajemnych relacji pomiędzy nauką i teologią w znacznej mierze jest historią konfliktów i sporów, a także wzajemnych oskarżeń o to, że jedna ze stron próbuje umniejszyć, a nawet całkowicie przekreślić rolę drugiej.