Spis treści 806-807

Kruche, ale niezniszczalne

Mamy dziś do czynienia z masową produkcją przedmiotów, które nie są w stanie wygenerować sentymentu – za większością z nich nikt nie będzie tęsknił.

Opowieści o rzeczach

Kiedy znajoma starsza Ukrainka wreszcie znalazła się w Polsce, w miejscu, które na czas nieokreślony stanie się jej domem, niby-domem, pierwszą rzeczą, o którą poprosiła, były kwiaty doniczkowe. Żeby mieć się czym opiekować.

Porządek rzeczy

Rzeczy to nie tylko przedmioty, ale również to, czego nie można przenieść i często ochronić. Co dla naszej tożsamości oznacza ich utrata?

Większa czułość

Przedmioty w ogóle do mnie przylegają. Przywiązuję się do nich, obrastam, żal mi wyrzucać stare. Nie będę udawać, minimalizm jest mi obcy. Każda rzecz ma historię – tę podarowało dziecko, a tę przyjaciel.

Dotknąć Auschwitz

W przypadku eksponowania odnalezionych przedmiotów staramy się iść tropem emocjonalnego odbioru, pokazać rzeczy codziennego, intymnego, rodzinnego użytku i w ten sposób sprawić, że stos walizek czy butów przestanie być stosem, ale gdzieś zza niego będzie się wyłaniać konkretny człowiek.

Uobecniona Zagłada

W kontekście kształtowania pamięci o żydowskiej społeczności warto rozpoznać sprawstwo materialności – jej wpływ na ludzkie reakcje – i dostrzec potencjał tego, co pozostaje schowane, niewidoczne, o czym w danym momencie niewiele wiemy oraz wobec czego nie podejmujemy działań.

Okruchy pamięci

Pierścionki są trzy, każdy inny. Daria Siwiak rozkłada je na stole w pracowni, przygotowuje do zdjęć. Kawałki cegły i zmurszałego drewna, wydobyte z ziemi na Muranowie, zatopione w przezroczystym materiale. Żywica uwydatnia ich kształty i kolor. Nabierają na nowo życia.

Uwolnić się od przemocy

W ostatnich latach ukazały się w Polsce nowe wydania klasycznych opracowań, dających cenny wgląd w źródła i formy rodzimego nacjonalizmu: od Wyprawy w Dwudziesto­lecie Czesława Miłosza po znakomitą Ideę Katolickiego Pań­stwa Narodu Polskiego pióra Jana Józefa Lipskiego.

Rzeczywista wartość rzeczy

Ludzie czasem przyjmują rzeczy nie dlatego że ich potrzebują, że są im niezbędne, ale je do siebie niejako zapraszają. Chcą z tymi przedmiotami pobyć, bo one kiedyś były ważne dla innych. Nie ma w tym żadnej użyteczności, a przecież jest wartość

Dżepetto wystrugał Pinokia, a ten uczynił go człowiekiem

Nasze człowieczeństwo objawia się w wielości form, a więc jest ono zmienne i historyczne, zaś o jego istocie nie decydują wyłącznie ludzie, ale także inni aktorzy, z którymi połączeni jesteśmy miliardami zależności. Humanizm nieantropocentryczny nie podważa wyjątkowości człowieka, ale też przypomina, iż jest ona mu dana również przez to, co materialne.

Wszyscy jesteśmy archeologami

Pamięć przypisywano niemal wyłącznie ludziom. A rzeczy także pamiętają! Ich trwanie pozwala nam dostrzec przeszłość, odmienną od tej, którą piszemy dla siebie – przeszłość pełną porażek, bezużyteczną, która jednak nie przeminęła, ale ciągle nam towarzyszy.

Archiwomania

Żyjemy w czasach archiwistycznej gorączki. Zmagamy się z naszymi medialnymi bogami i boginiami. To jesteśmy my, każdy z nas ze swoim memory stick na szyi, każdy ze swoją stroną w Internecie, każdy ze swoim wirtualnym archiwum.

Zaprojektowana bezużyteczność

Nie chodzi o to, że nasze telefony psują się po ściśle zaprojektowanym czasie użyteczności. Każdy z nich nadal działa, nie są jednak w stanie obsłużyć wszystkich dostępnych dziś na rynku technologii transmisji danych, bez których nie możemy się już obyć. Odkładamy na bok sprzęt całkowicie funkcjonalny, natrafiając na kolejną przygotowaną dla nas promocję.

Syta cnota to za mało

W chrześcijaństwie jest tak, że gdy głosimy słowo i sprawujemy sakramenty, to musimy też świadczyć o miłości. Jak tego nie ma, to okazuje się, że stół ma dwie nogi i się po prostu przewraca.

Komputer, mój bliźni

Jednym z największych wyzwań w dziedzinie sztucznej inteligencji jest nauczenie maszyn umiejętności uważanych za specyficznie ludzkie – myślenia metaforycznego i empatii. Istnieje szansa, że sztuczne sieci neuronalne osiągną poziom zaawansowania, który pozwoli przynajmniej (!) doskonale zdolności te imitować. Niewykluczone, że wówczas niezbędna będzie zmiana oprogramowania komputerów lub ich statusu – z obiektów czy narzędzi na myślące, choćby w sposób wtórny, istoty.

Wędrowiec i jego rzeczy

Pisarze i filozofowie, zwłaszcza ci wędrujący, nie pozostawiają po sobie pamiątek. Po malarzach zostają płótna i farby, po gwiazdach rocka – gitary, kostiumy sceniczne i tuziny brzdąców zmajstrowanych w hotelach. Podobnie jest z reżyserami i aktorami. Tymczasem filozofujący wędrowiec, nomada z piórem lub laptopem, pozostawi po sobie kupkę szmelcu. Z pewnym poczuciem niestosowności uświadamiam sobie, że po takim Orbitowskim pozostanie znacznie więcej niż po Nietzschem. Tak nie powinno być, tak będzie, i trudno.

Świadomość zmian

Elementem łączącym wszystkie sfery naszego życia jest dziś ponad wszystkim technologia. To ona będzie miała największy wpływ na przyszłość. Będziemy musieli się w większym lub mniejszym stopniu podporządkować zmianom zachodzącym w jej obrębie oraz przez nią narzucanym. Technologia już dziś jest wszechobecna.

„Oddam, przyjmę”

Brakuje nam dziś rytuałów pozbywania się przedmiotów. Co z tego, że ich rotacja w naszym życiu odbywa się w zawrotnym tempie, skoro i tak większość trafia na śmietnik.

Z powrotem do rzeczy

Współczesna krytyka konsumpcji, akcentująca, że przedmioty zagrażają wspólnocie, że przesadne zajmowanie się nimi przyczynia się do erozji relacji międzyludzkich i zubaża życie społeczne, jak uspokajają nas antropologowie i socjologowie zajmujący się tematem, nie jest niczym nowym.