fbpx

Tag: historia

Łukasz Najder

Łodzimiasto

Wszystkie wielkie industrialne miasta były do siebie podobne i każde było nieszczęśliwe w podobny sposób.

Michał Zabdyr-Jamróz

Anarchistyczna historia ludzkości

Książka Graebera i Wengrowa to jedna z tych, które „należy znać”, żeby nadążać za debatami intelektualnymi epoki. Autorzy brawurowo opowiadają o podstawach człowieczeństwa i wspólnoty politycznej.

Anna Wylegała

Wszystkie nasze wojny

Rosjanie mówią o ukraińskich nazistach i wielowiekowym ruskim mirze. Ukraińcy odpowiadają, że toczą w obronie swojego kraju „ukraińską wojnę ojczyźnianą”. Kto wygrywa w wojnie o historię?

Martyna Słowik

Jak dobrze ganiać z dyktafonem

Historia mówiona pozwala usłyszeć głos osób pozbawionych przywilejów, a dzięki temu stworzyć pełniejszy obraz przeszłości. Po polsku można wreszcie przeczytać najważniejszą książkę o tym sposobie uprawiania historii – ciekawą także dla tych, którzy po prostu lubią słuchać ludzkich opowieści.

Zbigniew Rokita

List od norweskiego króla

Spacerowałem po Gliwicach, po których jak zombie snuli się śląscy powstańcy, niemieccy cesarze, komunistyczni sekretarze i piastowscy książęta, każdy z nich miał rację i każdy się mylił, a mi zlewali się w jeden dziejowy bulgot. Gdy uważniej zacząłem się przyglądać temu, co mi opowiadali, większość okazywała się bujdą.

769 – spis treści

769 – spis treści

 

z Piotrem Laskowskim rozmawia Jakub Szymczak

Historii możemy uczyć inaczej

W III RP systematycznie maleje liczba osób, które decydują się zdawać historię na maturze. Obecnie to jest bardzo niewielki odsetek uczniów i uczennic. Jednocześnie systematycznie wzrasta polityczny nacisk na historię, a właściwie na uprawianie topornej polityki historycznej. Warto te dwa fakty ze sobą połączyć.

z Antonim Dudkiem rozmawia Andrzej Brzeziecki

III RP. Trwała prowizorka

Od 1992 r. Polska ma nieustanny wzrost gospodarczy. To obecnie ewenement w skali całej Europy. Cena za to była jednak konkretna. W okresie transformacji wielu ludzi miało poczucie katastrofy, zwłaszcza na prowincji.

Jan Rojewski

Wygrana wojna pamięci z historią

30 lat temu skończył się w Polsce komunizm – albo i nie. Pewne natomiast jest, że od 30 lat polscy intelektualiści od lewa do prawa fascynują się polską pamięcią, jej meandrami i mechanizmami zapominania. Nie historią, ale pamięcią właśnie. To ona, często w sposób zupełnie niedorzeczny i niezgodny z faktami, organizuje nasze myślenie o przeszłości.

Dominika Kozłowska

Fakty i fikcja

Trzeba świętować radosne rocznice. A taką niewątpliwie jest 30-lecie wyborów z 4 czerwca 1989 r. Ten dzień wyznacza w Polsce koniec komunizmu i nastanie demokracji.

Jakub Szymczak

Biała wieża Babel

W 1912 r., gdy Grecy odzyskali Saloniki po blisko pięciu wiekach osmańskiego panowania nad miastem, potrzebowali gestu, który potwierdzałby ich władzę.

Urszula Zajączkowska

O skrzydlatych i czworonożnych męczennikach wojny

Za każdym razem kiedy patrzę na rachunki podsumowujące liczbę ofiar jakiejś wojny, bitwy, ujawniające ich wartość metryczną, to przyjmuję je zwyczajnie, z niepokojącą, chłodną rzeczowością. Nie płaczę, patrząc na te liczby, raczej pomyślę, zasadzę w głowie wyobrażenie, ale smucić się będę wystarczająco płytko, by dalej zupełnie normalnie żyć

Joanna Bilmin-Odrowąż

Recykling historii

Polsko-niemieckie miejsca pamięci to kompendium nowoczesnej historii polsko-niemieckiej, które traktuje o procesie tworzenia się pamięci – jej rozwoju i zmiennej naturze – w ujęciu porównawczym.

Michał Przeperski

Pius XII i zapomniani bohaterowie

Czy Pius XII był „papieżem Hitlera”? To pytanie historycy zadają sobie od lat, udzielając na nie różnych, często bardzo skrajnych odpowiedzi. Książka Marka Rieblinga w prawdziwie imponującym stylu podejmuje ten temat na nowo.

Jakub Muchowski

Transnarodowa historia strajków głodowych

Strajk głodowy należy do grupy narzędzi oporu politycznego polegających na poddawaniu się – a nawet zadawaniu sobie – cierpienia. Wchodzi do użycia ruchów protestu w II poł. XIX w. wraz z takimi działaniami, jak: prowokowanie aresztowań i przemocy ze strony policji, samookaleczenia (np. zaszywanie ust) i samobójstwa (w tym samospalenia).

David Rieff

Cena optymizmu

Sześć stuleci przed rozpoczęciem naszej ery prorok Ezechiel głosił, że głód jest hańbą narodów. Przez głód rozumiał przede wszystkim klęskę głodu – głód, który zabija. A przez większość z 2600 lat od czasów Ezechiela praktycznie w każdej części świata jego słowa nadal brzmiały równie prawdziwie jak wtedy, gdy je pisał. Klęski głodu to powtarzające się zjawisko w historii ludzkości, pojawiające się równie regularnie i niezawodnie jak nadejście każdej z czterech pór roku oraz równie nieubłagane jak cykl życiowy.

Anna Mateja

Szpalty obalają ustrój

Przez 44 lata, od 1946 do 1990 roku, redakcja miesięcznika „Znak” funkcjonowała w asyście dodatkowego, nieproszonego współpracownika – cenzury. W jaki sposób redaktorzy utrzymywali równowagę między nadmiarem ostrożności a obroną niezależności?

Mikołaj Mirowski

Żołnierze od Antygony

Mitologizując „żołnierzy zapomnianej armii”, pozbawiamy się części prawdy o nich, także tej mniej chwalebnej. Bez niej nie będziemy mogli docenić heroizmu jednych, ale i demoralizacji drugich. Nie będziemy mogli również dobrze zrozumieć ich motywacji – a ta wymaga kontekstu. Debata o żołnierzach wyklętych to także przedłużenie długiego historycznego sporu wokół słuszności decyzji o wybuchu powstania warszawskiego. Kolejne polskie pytanie o sens ofiary, a także jeszcze jedno zmierzenie się z wrosłym w naszą historię słynnym hasłem: bić się czy nie bić?

z Marcinem Zarembą rozmawia Jakub Muchowski

Tuż po wojnie

W moim wyobrażeniu o historii okres zaraz po wojnie był jednym z momentów założycielskich naszego społeczeństwa (innym była rewolucja Solidarności). Nie urodziłbym się, gdyby nie II wojna światowa i jej konsekwencje.

z Andrzejem Friszke rozmawia Jakub Muchowski

Społeczny użytek z historii

We współczesnym patriotyzmie można zaobserwować dużo blichtru, fasadowości i efekciarstwa sprowadzającego przekaz historyczny do prostego odwołania do emocji. Dominacja tradycji powstania warszawskiego i żołnierzy wyklętych to przejaw pragnienia budowania silnych wspólnot „tożsamościowych”, niechęci do procedur i kooperacji z Polakami inaczej myślącymi.

Zbigniew Mikołejko

W oparach wstydu

Powiązanie bezpośrednie wstydu z ciałem i seksem – nawet tam gdzie chodzi, jak u Pawła, o przenośne pojęcie, odnoszące się do Kościoła jako Ciała Chrystusa – ma swoje oczywiste źródło: w Księdze Rodzaju. Tam bowiem miał się zrodzić wstyd jako szczególny aspekt cielesności, a z nim – historia człowieka.

Jakub Muchowski

Odwieczny naród i Marzec

Nacjonalistyczny zwrot w PRL w latach 60. kulminujący w wydarzeniach Marca ‘68 komentowano już wiele razy. Począwszy od proroczego „jest spadkobiercą ONR-u partia” Miłosza koncentrowano się jednak na ideowej reorientacji w elitach władzy, przedstawiając ją tak, jakby dokonywała się w społecznej próżni.

Krzysztof Wołodźko

Ludzie, liczby i historia

Z kim kojarzy się wielu z nas matematyk? Z belfrem, któremu włos oprószyły siwizna i kreda, człowiekiem uprawiającym misteria, w które większość zjadaczy chleba nigdy nie będzie wtajemniczona. A przecież mowa o ludziach, którzy przeszli do historii światowej matematyki, wzbogacając arkana tej nauki o wieloraki dorobek.

z Krzysztofem Zamorskim rozmawia Jakub Muchowski

Historyczne układy dłużne

W roku złych zbiorów pożyczali nie tylko chłopi. Zagrożone upadkiem bywały również małe gospodarstwa szlacheckie, a ich właściciele szukali pożyczek na przeżycie. Nie chodziło więc o kredytowanie rozwoju gospodarstwa, ale o jego przetrwanie. Takich pożyczek mógł udzielić tylko bogaty szlachcic lub magnateria. Praktyka ta była elementem układów klientyzmu, który wytworzył się w I Rzeczypospolitej i zajmował ważne miejsce w staropolskiej gospodarce.

Mikołaj Mirowski

Utracone człowieczeństwo Feliksa Dzierżyńskiego

To postać pełna przedziwnych paradoksów. Wychowany w takich samych patriotycznych warunkach co Józef Piłsudski i wielu innych polskich bohaterów narodowych, mimo początkowej religijnej żarliwości zostaje „czerwonym” katem i mordercą.

Marta Duch-Dyngosz

Prawo do Sprawiedliwych

Debata o pomniku prowadzi do rozmowy, której jeszcze jako społeczeństwo nie odbyliśmy. Co zrobić z dziedzictwem ratujących – kto ma do niego prawo i co nam mówi o trudnej do zaakceptowania przeszłości?

Michał Przeperski

Rewolucjonista po przejściach

Zajeździmy kobyłę historii Karola Modzelewskiego to traktat o trudnych etycznych wyborach, o ich nieoczekiwanych konsekwencjach oraz o wartościach, tak w dzisiejszym świecie potrzebnych.

z Jarosławem Włodarczykiem rozmawia Anna Mateja

Historyk nauki wstaje z fotela

Sięganie poza dostępny zmysłom horyzont jest wyraźnie człowiekowi potrzebne. Nie tylko w formie rozmyślania o lotach kosmicznych, czyli dosłownego poznawania nowych przestrzeni, ale właśnie pod postacią odkrywania tych fragmentów natury, których istnienia czasami nie jesteśmy w stanie doświadczalnie zweryfikować ani tu i teraz, ani jeszcze przez długi czas

z Andrzejem Friszkem rozmawia Jakub Muchowski

Logika rewolucji

Warto przyjrzeć się Solidarności jako rewolucji. Termin ten pozwala lepiej zrozumieć ruch społeczny jako zjawisko masowe, kierowane określonymi emocjami, rozrastające się zgodnie z charakterystyczną dynamiką. Umożliwia odniesienie tamtych wydarzeń do rozpoznanych mechanizmów rewolucji, np. postępującej radykalizacji postulatów i postaw.

Mikołaj Mirowski

Piotra Zychowicza historia w wersji pop

Historia bywa kapryśna, a suma błędów być może zawsze wynosi zero. Dlatego warto dokonywać głębszego namysłu i czasem wstrzymać się ze stawianiem kategorycznych ocen, zwłaszcza gdy pisze się trochę „inną” historię Polski, jak uczynił to Piotr Zychowicz.

z ks. Józefem Tischnerem i Czesławem Miłoszem rozmawia Witold Bereś

Dziedzictwo diabła (fragmenty)

Redakcja „Znaku”: Myśląc o „dziedzictwie komunizmu” zadajemy sobie pytanie, co doświadczenie komunizmu wniosło do wiedzy o człowieku? Przy czym jest to pytanie nie o socjologiczny, ekonomiczny czy polityczny wymiar komunizmu, ale o jego wymiar duchowy. Jakie są duchowe źródła komunizmu?

z Raminem Dżahanbeglu rozmawia Adam Puchejda

Nonviolence szansą pojednania

Każde doświadczenie pojednania, o jakim możemy mówić w ostatnich trzydziestu latach, zawiera w sobie działanie pozbawione przemocy, w którym pojednanie łączy się z mówieniem prawdy.

Janusz Poniewierski

W drodze do pojednania

„Mamy nadzieję, że kiedyś spotkają się uprawnieni przedstawiciele narodu polskiego z takimiż uprawnionymi przedstawicielami narodu rosyjskiego – i oba narody, stanąwszy w prawdzie wobec swych dziejów i wobec swej przyszłości, pojednają się. (…) Módlmy się o rychłe nadejście takiego dnia pojednania się w prawdzie, w duchu najwyższej Miłości”.

bp Grzegorz Ryś

Pojednanie tożsamością Kościoła

Dopóki nie ma religii przeżywanej jako osobista relacja każdego z nas z Bogiem, dopóty religia nie jest źródłem nadziei na pojednanie.

Anna Wolff-Powęska

Nie ma łatwego przebaczenia

Bliskie jest mi stwierdzenie Hanny Arendt, która powiedziała że odkrywcą przebaczenia jest Chrystus, Jezus z Nazaretu, ale fakt, że dokonał tego w aspekcie religijnym, bynajmniej nie zmniejsza znaczenia tego, co się dzieje w życiu świeckim.

Paweł Tomczok

Nowoczesność pieniądza

Filozofia pieniądza Georga Simmla daje się czytać w nawiązaniu do Kanta jako Krytyka ekonomicznego rozumu. Autor próbuje pokazać w niej znaczenie pieniądza dla ludzkiej podmiotowości oraz ująć współczesność jako epokę ukształtowaną przez mechanizm pieniądza, a jednocześnie w pieniądzu odnajdującą swój najgłębszy symbol.

Konstanty Gebert

Brak tylko słowa „wybaczcie”

W krwawym konflikcie bośniackim udział, acz nierówny, miały też trzy główne wyznania, które – usprawiedliwiając zbrodnie – utraciły wiele ze swej wiarygodności. Jedyną szansą na pojednanie jest cierpliwe wsłuchiwanie się w drugiego i empatia.

Neven Šimac

Nie tylko my zawiniliśmy

Jak uniknąć pogłębiającego się konfliktu pamięci w Bośni i Hercegowinie? W jaki sposób uchylić się od pytań o odpowiedzialność nas, Europejczyków za obecną wojnę pamięci w Bośni i Hercegowinie?

Dominika Kozłowska

Jak rozmawiać o trudnej przeszłości narodu?

Owocem wolności, którą przyniósł rok 1989, były nie tylko prawa polityczne i gospodarcze, lecz także możliwość swobodnego kształtowania debaty publicznej.

Tadeusz Mazowiecki

Potrzebujemy dobrych symboli

Religia nie jest związana polityką – mogłaby odegrać dużą rolę w pojednaniu, dostarczyć dobrych symboli, potrzebnych gestów.

Adam Daniel Rotfeld

Pojednanie bez końca

Pojednanie między narodami jest procesem. Rozdziały raz zamknięte po jakimś czasie otwierane są ponownie. Nowe pokolenia z innej czasowej perspektywy powracają do spraw, zdawałoby się, raz na zawsze rozwiązanych. Trzeba pamiętać, że są to zjawiska niezwykle złożone i wielopłaszczyznowe.

Jörg Lüer

Trudne dochodzenie do prawdy

Wraz z końcem drugiej wojny światowej, przez Niemcy wywołanej i Niemców obciążającej, nasz kraj – w wymiarze fizycznym, psychologicznym, a także mentalnościowym, znajdował się w ruinach.

Abel A. Murcia Soriano

Pamięć hiszpańska jest milczeniem

Chcę mówić o pamięci, nie o historii. W Hiszpanii ciągle spieramy się o interpretację przeróżnych faktów z naszej najnowszej historii. Na przykład, czy wojna domowa była konieczna, czy rozpoczęła się w roku 1936 czy 1931, czy doszło do zamachu stanu i wiele innych. Od początku lat 30. w różnych częściach kraju zaczęły się dziać rzeczy okropne – tak po stronie prawicy, jak i lewicy hiszpańskiej.

Dubravko Lovrenović

Trzy religie, historie, narody – jedno państwo

Osiągnięcie konsensusu wydaje się niemożliwe. Powodów jest wiele – różnice tożsamości politycznej, wykluczające się tradycje oraz poglądy na polityczną wizję państwa. Historia sprawiła, że społeczeństwo Bośni i Hercegowiny żyje dziś chęcią zemsty.

Henryk Woźniakowski

Ludzka pamięć a historia. Źródła konfliktów?

Europie ciągle potrzebna jest praca nad pamięcią, która sprzyjać będzie budowie trwałych wspólnot politycznych, pomoże w odbudowie społeczeństw rozbitych i podzielonych, da nam szansę na wzajemne poznanie, zrozumienie oraz stworzenie silnych więzi zaufania i solidarności.

Henryk Wujec

Niedekretowane spotkania polsko-ukraińskie

Na efekty pojednania polsko-ukraińskiego może przyjdzie nam jeszcze poczekać, nie powinniśmy jednak przerywać, zniechęceni, działań ku niemu zmierzających.

Jarosław Hrycak

Nie ma jednej historii

Trudno nie być rozczarowanym postępowaniem naszych elit, szczególnie ukraińskiej, ale nie pozwólmy się rozczarować Ukrainą. Proces pojednania wciąż trwa i musimy go kontynuować. Zawsze lepsze jest niedoskonałe pojednanie niż piękna wojna.

z Małgorzatą Szejnert rozmawia Daniel Lis

Historyk bez patentu

Prof. Marcin Kula bardzo ośmielił mnie swoim esejem o dziennikarzach zajmujących się historią. Udzielił im pochwały. W jakimś stopniu dzięki temu odważyłam się napisać o Zanzibarze.

Janusz Poniewierski

Naczelna

Jesienią 2009 roku – z inicjatywy Doroty Zańko, ówczesnej sekretarz redakcji miesięcznika „Znak” – na ścianie krakowskiej kamienicy przy placu Axentowicza 4 zawisła tablica upamiętniająca Hannę Malewską, która tu właśnie przez wiele lat mieszkała.

Sławomir Buryła

Wielka monografia – drobne wątpliwości

Książka Saula Friedländera Czas eksterminacji na tle współczesnej literatury przedmiotu dotyczącej Holocaustu jest przedsięwzięciem wyjątkowym.