Krótka uwaga o tak zwanym dialogu między religiami i o wiecznym milczeniu języka wiary

Chociaż wysiłki ireniczne pozostały bez skutku, jest możliwe, że pewne jądro wspólne, wspólne centrum wszystkich religii daje się odkryć. Tym centrum nie jest, ściśle biorąc, wspólna doktryna, jest to raczej postawa duchowa, która mogłaby wytworzyć pewien obraz świata, postawa, która nie jest wyrażalna w słowach.

643 – spis treści

Trzeba o tym pamiętać

Koniec października przyniósł odprężenie w stosunkach między prezydentem a rządem. Po Radzie Gabinetowej prezydent i premier mówili o dobrej atmosferze obrad. Prezydent przyznawał, że minister finansów przedstawił poważne argumenty na rzecz szybkiego przyjęcia euro przez Polskę. Premier zapewniał, że ze strony rządu nie będzie żadnych przeszkód, gdyby prezydent chciał reprezentować Polskę na roboczym posiedzeniu Rady Europejskiej, zwołanym na listopad do Brukseli przez prezydenta Francji Nicolasa Sarkozy’ego.

Prezydent wszystkich Demokratów?

Bodaj jeszcze za kadencji George’a Busha seniora półżartem proponowano, żeby – z uwagi na globalną rolę i znaczenie USA – prawo do głosowania w amerykańskich wyborach prezydenckich rozszerzyć na resztę świata. Kiedy w ostatnich tygodniach nałogowo odwiedzałem rozmaite fora i witryny serwisów społecznościowych, nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że pokolenie Internetu zachowuje się tak, jakby to prawo było już faktem.

Synod

Od 5 do 26 października 2008 roku obradował w Rzymie synod biskupów –jego tematem było „Słowo Boże w życiu i misji Kościoła”. Jednym z owoców trzytygodniowych obrad jest zbiór 55 tzw. propozycji, które zostały przekazane Papieżowi; może on je wykorzystać, kiedy będzie redagował posynodalną adhortację poświęconą miejscu i znaczeniu Słowa Bożego w Kościele. Mowa tu o Słowie Bożym, a nie o Piśmie Świętym, bo ojcowie synodalni wyraźnie podkreślali, że chrześcijaństwo nie jest religią Księgi; Słowo to dla chrześcijan przede wszystkim Osoba Syna Bożego, a On przerasta i przekracza wszelkie słowo zapisane w Biblii.

Prawa człowieka na co dzień

Za każdym naruszeniem podstawowych praw i wolności stoi człowiek. Bez względu na to, czy trzyma w ręku karabin, długopis czy ma założone ręce, wyrządza innym krzywdę. Wypieranie problematyki praw człowieka z życia codziennego to jeden z najważniejszych problemów dzisiejszego świata.

ONZ, polityka i prawa człowieka

Trudno oprzeć się wrażeniu, że do listy tradycyjnych czynników, które mają wpływ na sytuację poszanowania praw człowieka w świecie, takich jak konflikty etniczne i religijne lub interesy państw trzecich, doszły w ostatnim czasie zjawiska nowe: problem tak zwanych państw upadłych, terroryzm w skali dotąd niespotykanej. Czy dostrzega Pan takie fenomeny na pograniczu polityki międzynarodowej i ochrony praw człowieka, które są charakterystyczne dla ostatnich kilku, kilkunastu lat?

Dzieje swobód ludzkich

Dorobek wieku XIX, dorobek tych dzielnych ludzi, którzy wiek swój uczynili stuleciem walki o prawa człowieka, ciągle wymaga kontynuacji w niejednej jeszcze dziedzinie.

Prawa człowieka i wartości azjatyckie

Sześćdziesiąta rocznica uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka skłania do refleksji nad kondycją przestrzegania zawartych w niej praw na całym świecie, a nie tylko w państwach zachodnich. W odchodzącym już roku, roku Igrzysk Olimpijskich w Pekinie, oczy społeczności międzynarodowej zwrócone były w kierunku Chińskiej Republiki Ludowej – obserwowano przygotowania, dyskutowano o sytuacji w Tybecie, krytykowano komunistyczny reżim i protestowano przeciwko niemu na całym globie.

Potrzebna jest asymetria

Prawa człowieka nie przypadkiem nazywane są prawami. Chodzi bowiem o to, co się należy. Groźne jest, kiedy uzależnia się posiadanie praw, zwłaszcza praw człowieka, od tego, czy ktoś spełnia obowiązki.

„Noc kryształowa” – noc hańby

Najnowsza historia Niemiec zawiera kilka cezur, które wyznaczyły przełomy w politycznej i moralnej biografii tego kraju. Datą szczególną, która wyraża ambiwalencję losu niemieckiego jest 9 listopada. W dniu tym skumulowały się wzloty i upadki narodu niemieckiego: W 1848 r. stracono przywódcę ruchu liberalnego, poetę, Roberta Bluma, zamykając tym samym etap demokratycznego zrywu na fali Wiosny Ludów. W 1918 r. upadła monarchia. W 1923 r. miał miejsce nieudany pucz Hitlera w Monachium.

Antysemityzm bez Żydów

Do podtrzymywania antysemityzmu wcale nie są potrzebni Żydzi. Wystarczy chore chrześcijaństwo. A polskie chrześcijaństwo (dokładniej: to, co w polskim katolicyzmie dominujące) jest chore, zainfekowane antyjudaizmem.

Czarna teologia w przekładzie

Czyżby to Wielkie Inne, Niepoznawalne było dużo łatwiej przyswajalne w obcym języku, poprzez inne medium? Jest to jakby nowe spotkanie dla Polaków, nowa szansa. Zaczynają śpiewać teksty gospel po angielsku, ale kończą, czytając je w Piśmie świętym po polsku.

Barack Obama: ani w lewo, ani w prawo…

Jak zauważa komentator „The New York Times”, David Brooks, Obama konsekwentnie podkreśla znaczenie powiązań między ludźmi, sieci połączeń i wpływów. Istotną zmianę polityczną utożsamia ze zmianą ducha wspólnoty.

Pieśni z tradycji afroamerykańskiej

Wybór, przekład i komentarze Aliny Krajewskiej

Allegro moderator (1)

Piętnastego lipca 1965 roku o szóstej rano było już cieplutko. Sam środek lipca, sam środek lata, sam środek wakacji. Słońce zaczęło grzać, ale budynek dworca jeszcze był zimny w środku, a rześko ryczące autobusy i snujący się wokół wcale liczni pasażerowie wciąż jeszcze ciągnęli za sobą nienaturalnie duże cienie.

Moc truchleje

W centrum tego świata – który choć na parę godzin objawia się nam w wigilię Bożego Narodzenia – jest kobieta. Żona, matka, babcia, siostra, narzeczona. Ona przynosi łagodność i nawet jeśli nie pojednanie, to przynajmniej jego złudę.

***

Sen – nie sen. Może raczej przedsionek tego dnia, który za chwilę ma się dla mnie zacząć.

Teatr jako metanoia. O Polskim teatrze przemiany Dariusza Kosińskiego

Synteza to cenna i śmiała, a tytuł szczęśliwy. Ma ambicję ujęcia w jednej formule naczelnego nurtu tematycznego polskiego teatru. Świadczy o zdolności Dariusza Kosińskiego do panoramicznego spojrzenia, jak i o stanie badań szczegółowych polskiej teatrologii, które taką syntezę umożliwiają.

Sam wśród ludzi. Wokół Eseju o duszy polskiej Ryszarda Legutki

Tezie tej przeczą nie tylko słowa autora, lecz także sam fakt jego istnienia. W jego argumenty wpisana jest bowiem sprzeczność pragmatyczna. Sformułować sąd o nieciągłości można jedynie z perspektywy ciągłości. „Esej…” pokazuje, że istnieje przynajmniej jeden człowiek w Polsce, który nie uległ peerelowskiemu zgruzowaniu i ma poczucie związku z tym, co było przed PRL-em.

John Henry Newman i świeccy

Wkładu kardynała Newmana w katolicką myśl teologiczną nie można przecenić. Znawcy przedmiotu uważają nawet, że ze swoją wizją Kościoła ten wybitny angielski konwertyta ciągle wyprzedza nasze czasy.

Sierp i młot w Dolinie Bogów. O albumie Nepal. Od królestwa do rebubliki Anny Siewierskiej-Chmaj i Piotra Kłodkowskiego

Miasta Doliny Bogów zbliżają się m.in. z tego powodu do krawędzi katastrofy ekologicznej: spaliny i nieustający smog, gnijące i rzadko wywożone śmieci, notoryczne braki pitnej wody (długie kolejki z kanistrami na wodę widoczne są na kilku zdjęciach) i codzienne, nieraz wielogodzinne przerwy w dostawie energii elektrycznej powodują, że życie z Katmandu i wielu innych miastach staje się coraz trudniejsze.

Wyspa strachu

Spinalonga jest malutka. To właściwie wyspa-wzgórze. Na szczycie do dziś jeszcze podziwiać możemy potężne mury weneckiej fortecy. Między nimi a skalistym brzegiem wyspy, na tym w miarę płaskim pasie o szerokości kilkudziesięciu zaledwie metrów, trędowaci mieszkali, pracowali, uprawiali mikroskopijne ogródki warzywne, wypasali pojedyncze sztuki kóz i sadzili drzewka oliwne.

642 – spis treści

Moim zdaniem

Rozpoczął się proces architektów stanu wojennego. Wprowadzenie stanu wojennego było jednym z najsilniejszych przeżyć w moim życiu. Przez ponad dwa i pół roku ukrywałem się i prowadziłem konspiracyjną działalność, usiłując – na miarę moich możliwości – przeciwstawić się temu, co w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku narzucono Polsce.

Czarny wrzesień A. D. 2008

Najpierw było podgrzewane przez media oczekiwanie na kolejną rocznicę zamachów z 11 września – coś w rodzaju cyklicznego nawrotu psychozy, która u progu jesieni nabiera cech globalnej epidemii. A później – wprawdzie z kilkudniowym poślizgiem, ale ciągle w okresie Ramadanu – spektakularny atak.

Francja i Polska: Wyzwania dla Kościoła

W roku, w którym przypada 150. rocznica objawień w Lourdes (miały one miejsce pomiędzy 11 lutego a 16 lipca 1858 roku), Benedykt XVI postanowił pojechać tam, gdzie Matka Boża ukazała się nastoletniej Bernadecie Soubirous. Równocześnie pielgrzymka do groty Massabielle stanowiła dla Papieża doskonałą okazję do nawiązania dialogu ze współczesną Francją, która – trzeba przyznać – to jego pragnienie zrozumiała i chyba doceniła.

Alfabet pierwszej wojny

Rzut oka na powojenną mapę polityczną Europy uświadamia, jak dużym zmianom uległa sytuacja jej narodów. Kilkanaście krajów stanęło przed wyzwaniem zbudowania nowej wspólnoty politycznej, gospodarczej i prawnej. Niektóre po raz pierwszy w historii.

Początek „krótkiego wieku”

I wojna światowa wykończyła stary świat. Wszyscy przyglądali się i bili brawo Europejczykom, którzy strzelali do siebie nawzajem. Skorzystali na tym inni. Z kolan powstali na przykład Azjaci: proces odrodzenia Chińczyków i Hindusów rozpoczął się właśnie w 1918 roku.

1914: Śmierć naszej epoki

Bardzo często lata pierwszej wojny światowej przedstawia się  jako śmierć „belle epoque”: pewnej kultury elitarnej i staroświeckiej, na której miejsce nadchodzi oto epoka mas, wojen, totalitaryzmów – czyli wiek dwudziesty. Powstaje coraz więcej prac, ukazujących właśnie pierwszą wojnę światową jako wielki przełom: początek naszych czasów, kiedy procesy modernizacyjne w różnych dziedzinach życia osiągnęły natężenie tak ogromne, że przekształciły świat dogłębnie i nieodwracalnie.

Koniec wielkiej wojny

I wojna stanowiła wstęp do II wojny. Zarówno ci, którzy czuli się dziedzicami przeżyć wojennych, wykreowani na męczenników, jak i ci, którzy czuli się nauczycielami narodu, przygotowali korzystny grunt dla nowego wodza. Kult przemocy, siły, głębi osobowości, germańskiej wiary, potrzeba ofiary na ołtarzu narodu, wołanie o bohatera i wodza, odrzucenie wszystkiego, co słabe i połowiczne, wszystko to posłużyło Hitlerowi do rozprawienia się z wszystkim, co zaprzeczało naturze niemieckości.

Gdy dzwony milczały w Watykanie

3 września 1914 roku papiescy krawcy w Watykanie wylewają z siebie ostatnie poty. Żadna z przygotowanych wcześniej białych sutann, nawet ta rozmiaru „S“, nie pasuje do szczupłej sylwetki 60-letniego kardynała Giacomo della Chiesa, który po wygranym konklawe przybrał imię Benedykta XV.

Święto wojny?

To, o czym mówimy, sytuuje się raczej w sferze pewnego niepokoju. Ale bardzo chciałbym, aby ten niepokój przetrwał. Zachowanie pytań o to, co tracimy w nowoczesności, jest paradoksalnie pewnym sposobem, by to coś ocalić.

Jest-że dla Prawdy przyszłość jaka?

Skoro jest wybitnie nieprawdopodobne, by Zwierzę Rozumne zaniechało pytań, to jest tak samo nieprawdopodobne, by pytanie o Prawdę w znaczeniu tradycyjnym, Prawdę w znaczeniu, jakim niewyszkolony zdrowy rozsądek się posługuje, Prawdę jako zgodności z rzeczywistością obumarło w widzialnym czasie.

Dylemat Europy: Czy udział w wyścigu ekonomicznym czyni ją przyjazną człowiekowi?

Jeśli Europa będzie chciała za wszelką cenę gonić Stany Zjednoczone, korzystając z tej samej co one strategii rozwoju, to być może zwiększy innowacyjność, polepszy wydajność pracy, stanie się bardziej konkurencyjna, ale wątpliwe, czy będzie w stanie jednocześnie redukować bezrobocie i rosnącą polaryzację ekonomiczną społeczeństwa, chronić klimat i środowisko, zapewnić stabilność rodzinie.

Kobiety na II Soborze Watykańskim

II Sobόr Watykański zrodził się z inspiracji Jana XXIII, pragnącego wcielić w życie ideę aggiornamento. Refleksja nad tożsamością, misją Kościoła w świecie objęła dziesiątki spraw i wątkόw. Przypomniano sobie wtedy wielkiego angielskiego myśliciela kardynała Johna Newmana i jego przesłanie o znaczeniu i roli ludu Bożego. Powoli zaczęto bliżej przypatrywać się kategorii „świeckich”. Kiedy pierwsza lista proponowanych gości „z zewnątrz” – audytorów – została przedstawiona Pawłowi VI, miał on podobno wyrazić zdziwienie, że nie znalazły się na niej kobiety.

Czy wspólnocie anglikańskiej grozi schizma?

Dawno już nie było schizmy tak oczekiwanej jak ta, która podczas tegorocznej Konferencji w Lambeth miała dotknąć światową Wspólnotę Anglikańską. Jednak wbrew przepowiedniom wielu komentatorów religijnych owa schizma wcale nie nastąpiła.

Ojczyzna Jana Pawła II

Ojczyzna Jana Pawła II nie jest jakimś etnicznym, plemiennym monolitem rozpoznawalnym biologicznie po „krwi polskiej”. Jego Ojczyzną jest Rzeczpospolita wielu narodów i wielu religii.

Vis-a-vis

Młoda kobieta wchodzi do wody, ma na sobie tylko białą koszulę z obszernym wycięciem u szyi, opadającą z ramion i częściowo odsłaniającą piersi, a że wchodzi do wody, podciąga ją oburącz wysoko ponad kolana. Białe płótno skupia na sobie światło i rozjaśnia całą scenę. Być może za chwilę kobieta w ogóle zrzuci koszulę i będzie się kąpała nago. Ale na razie wciąż jeszcze stoi, jakby coś ją zatrzymywało. Obraz powstał w 1654 r. i nosi tytuł Hendrickje kąpiąca się w rzece.

***

Byłam dwa razy w Stanach Zjednoczonych. Ale dopiero teraz, czytając książkę Baracka Obamy, zdałam sobie sprawę, że właściwie byłam tylko w białej Ameryce. No, może z jakimś zetknięciem z Orientem, z japońskimi i chińskimi wiernymi w kalifornijskiej parafii. Czy nie było pobratymców Obamy w Ohio?

Echa Orientu. O Bałkanach wyobrażonych Marii Todorowej

Z górą dziesięć lat czekaliśmy w Polsce na książkę, która ma wszelkie szanse stać się jednym z najbardziej poczytnych, jak i najwyżej cenionych tytułów dla wszystkich interesujących się dziejami cywilizacji oraz tożsamością Europy, a zwłaszcza jej południowo-wschodniej części.

Grabarze potrzebują wytchnienia. Wokół The Stillborn God: Religion, Politics, and the Modern West Marka Lilli

Popularni historycy wszystko pokręcili, bo najstarszą profesją jest wyrób trumien. Trumny. Rzędy trumien. Trumienna ruletka. Taką możliwość wypróbowano niedawno, dokonując makabrycznej wymiany na granicy libańsko-izraelskiej.

Układanie puzzli wiary. O Istocie chrześcijaństwa Brunona Fortego

Czy potrafilibyśmy krótko powiedzieć, w co jako chrześcijanie wierzymy? Prawdopodobnie mielibyśmy z tym problem, bo częstokroć nasza wiara jest niczym częściowo ułożone puzzle: tu taka prawda wiary, tam inna, tu przykazania, tam chrześcijańska moralność…

Między płótnem a papierem. O dwóch obrazach Andrzeja Wróblewskiego

Niecałe 60 lat temu, w połowie grudnia 1948 roku, została otwarta w lokalu krakowskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych I Wystawa Sztuki Nowoczesnej.

Genealogia współczesności Bohdana Cywińskiego

Książka Cywińskiego przekonuje, iż dzieje „baśni niepodległej” w czasach niewoli pokazały siłę idei, której i dziś nie sposób lekceważyć. Autor uzmysławia nam – a wcześniej białoruskim studentom – że w momencie katastrofy rozbiorowej myśl o odzyskaniu niepodległości zakrawała na mrzonkę. J

Georg Simmel i neokantowska filozofia życia

Tytuł niniejszego szkicu jest pewnego rodzaju prowokacją, zestawia bowiem w jedną całość dwa całkowicie przeciwstawne, jak by się mogło wydawać, kierunki myśli filozoficznej przełomu XIX i XX wieku.

Gasną latarnie… pozostają pomniki

Miejsce, z którego Gavrilo Princip strzelał do arcyksięcia Ferdynanda i jego żony Zofii, upamiętnia w Sarajewie tablica. Jest szara, nijaka, napis prosty, dwujęzyczny: po serbsku i po angielsku – żeby obcy wiedzieli, co fotografują. 

641 – spis treści

Posierpniowe refleksje

Prezydent i premier zajęli wspólne stanowisko na szczycie w Brukseli poświęconym gruzińskiemu kryzysowi i wypracowaniu wspólnego stanowiska UE wobec Rosji. Jednak jeszcze kilka dni wcześniej wcale nie było to oczywiste. Strategie polityczne prezydenta i rządu posuwały się dwoma wyraźnie różnymi torami, zaś w wystąpieniach obu polityków – a zwłaszcza ich współpracowników – nie brakowało polemicznych akcentów, nie zawsze utrzymanych w dobrym tonie.

Wokół Kaukazu

W pracach anglosaskich politologów często pojawia się metafora ruchów i przeobrażeń tektonicznych, rodem z geologii, jednak w naukach społecznych oznaczająca diametralne zmiany na arenie wewnętrznej bądź międzynarodowej. Metafora pojemna, sugerująca zarówno skalę zachodzących przemian, jak i ich ,,podskórny”, nierzadko głęboko ukryty charakter.