Niewątpliwie jako synteza dziejów praca Rezlera spełnia swoje zadanie. Przede wszystkim jest to opis kolejnych zdarzeń oraz charakterystyka postaw ideowych. W mniejszym stopniu natomiast ich pogłębiona analiza. Najciekawiej pod tym ostatnim kątem prezentuje się rozdział Bilans i pokłosie. Mity polskiej niepodległości. Autor próbuje w nim wyjść poza opis i rozprawić się z narosłymi wokół naszych dziejów mitami. Co prawda, niektóre z nich (choćby ten o polskiej mocarstwowości) zostały już dawno obalone. Niemniej pewną wartość mają spostrzeżenia Rezlera na temat okoliczności odzyskania niepodległości rozumianych jako przypadkowy splot różnych niezależnych od siebie czynników, zwłaszcza równoczesnej eliminacji zaangażowania w sprawy polskie wszystkich trzech zaborców. Ważna jest również dokonana analiza mitu o jednolitości kraju pod względem narodowym, etnicznym i religijnym. Mimo licznych publikacji temat ten – choćby w kontekście sprawy nowelizacji ustawy o IPN – wciąż pozostaje aktualny i niewyczerpany. Autor zwraca uwagę nie tylko na wzrost nacjonalizmów wśród mniejszości, ale także na problematyczne z perspektywy kształtowania wieloetnicznego kraju poczucie wyższości części polskich polityków nad innymi narodami. Książka Rezlera zachęca i inspiruje do dalszych, bardziej pogłębionych analiz. Pozostaje wyrazić nadzieję, że zasygnalizowane w niej wątki będą w innych publikacjach rozwijane.
_
Marek Rezler
Polska niepodległość 1918
Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2018, s. 416
