fbpx
49

Socjologia

Rok
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2006
  • 2005
  • 1983
  • 1978
  • 1971
  • 1946
Andrzej Galbarczyk, Michał Zabdyr-Jamróz

Krucha płeć

Dlaczego mężczyźni – zwłaszcza w Polsce – żyją krócej i w gorszym zdrowiu od kobiet?
z Marią Banaszak rozmawia Dominika Tworek

Skrypty umysłu 

Nie powinniśmy odbierać nawyków jak wroga. Nie ma co walczyć z naturą; z tym, że mózg ma swoje wzory i szufladki. Nasze nawyki to narzędzie, z którego możemy zrobić użytek.
Natalia Sosin-Krosnowska

Dziennikarstwo typu slow

Kocham studiować i tego mi teraz bardzo brakuje. Czytając miesięcznik, czuję, jakbym chodziła na wspaniałe uniwersyteckie zajęcia.
Kamil Fejfer

Punkty nasycenia

Marlboro Man był esencją tradycyjnej męskości – silny, szorstki, władczy, jednocześnie palący papierosy… z filtrem. Bo jego początkową rolą było przeformatowanie społecznego odbioru papierosów z filtrem, które tuż po wprowadzeniu dla męskiego konsumenta miały uchodzić za zbyt damskie. Kowboj z papierosem miał zmienić ten wizerunek. Fortel świetnie się udał.
z Magdaleną Śmieją rozmawia Martyna Słowik

Samotność, czyli samospełniająca się przepowiednia

Poczucie samotności pojawia się wtedy, gdy nie mamy dobrego kontaktu z innymi. Nie mamy z kim porozmawiać, podzielić się swoimi myślami, uczuciami, do kogo się uśmiechnąć czy przytulić.
Joanna Jędrusik

Jaki kraj, takie pożycie

Samotność, brak czasu, złe warunki ekonomiczne czy internetowe aplikacje – to najczęściej wskazywane źródła recesji seksualnej. Zamiast szukać winnych, może warto się zastanowić nad pytaniem: jaka ilość seksu jest wartością właściwą i pożądaną?
Olga Gitkiewicz

Parking mój widzę ogromny

Najbardziej popularna gra planszowa w Polsce jest też grą miejską. To uniwersalna strategiczna gra interaktywna przeznaczona dla jednej osoby albo dla wielu. Gram w nią czasem, niechętnie, mam słabe wyniki.
z Januszem Czapińskim rozmawia Elżbieta Kot

Kołowrotek szczęścia

Gdy zbadano zwycięzców loterii i sparaliżowane ofiary wypadków samochodowych, okazało się, że już po kilku miesiącach od tych wydarzeń ich poziom zadowolenia z życia wracał niemal do poprzedniego stanu. Niezależnie od okoliczności możemy zachować równowagę ducha i przynajmniej umiarkowane poczucie szczęścia.
Olga Gitkiewicz

Wkręceni w pracę

– Czy można być zwykłym człowiekiem bez pracy? – zapytał kilka dni temu mój niespełna siedmioletni syn. Powiedziałam mu, że tak; zdziwił się. Ale i ucieszył.
z Ewą Kopczyńską rozmawia Katarzyna Pawlicka

W kulinarno-kulturowym garnku kipi

Nie wyobrażam sobie, żeby owady w najbliższych latach zaburzyły sacrum kolacji wigilijnej czy śniadania wielkanocnego. Ale być może staną się rodzajem przekąski, może wejdą do menu weselnego, które jest mniej konserwatywne niż menu świąteczne?
Dorota Bidzińska

Ginące, odradzające się

Starsi z żalem zamykają swoje zakłady. Młodzi na nowo odkrywają wartość ręcznej roboty. Starych i młodych rzemieślników łączy jedno: mimo wielu trudności nie wyobrażają sobie życia bez swojej pracy.
Piotr Oczko

Smutne dzieje Czarnego Piotrusia

Św. Mikołaj nie działa w pojedynkę – towarzyszy mu orszak czarnoskórych (nierzadko wysmarowanych sadzą lub pastą do butów) pomocników odzianych w kolorowe szaty. Pomocnik taki ma na imię Czarny Piotruś, ale w dzisiejszej wielokulturowej Holandii pojawiają się też Piotrusie zielone (ekologiczne) i tęczowe (ukłon w stronę społeczności LGBTQ+).
Agata Chełstowska, Aleksandra Niżyńska 

Społeczeństwo bez przemocy. Czy umiemy się zmienić?

Przemoc wobec kobiet jest w naszej kulturze oswojona. To codzienne doświadczenie wielu Polek, o którym się otwarcie… milczy.
Zygmunt Bauman

Pro domo sua. Bauman o Baumanie

Wierzyłem i wierzę nadal, że jeśli socjologia ma jakieś praktyczne znaczenie, to polega ono na wspieraniu ludzi w wysiłkach, jakie podejmują, aby zrozumieć własne życie i nadać sens swoim doświadczeniom.
Dariusz Brzeziński, Maciej Gdula, Tomasz Majewski, Joanna Tokarska-Bakir, Marta Duch-Dyngosz

Anioł historii boi się o przyszłość

Jako socjologowie mamy zobowiązania wobec społeczeństwa. Nie powinniśmy pisać wyłącznie do specjalistycznych (najlepiej międzynarodowych) czasopism. Bauman mówi nam, że mamy też inne obowiązki, że naszym zadaniem jest pisać tak, by rozumieli to niespecjaliści.
Mirosław Bałka

Socjologia w ludzkim języku

Współpracę z Zygmuntem Baumanem rozpocząłem w połowie 2008 r. Poprosiłem go wtedy o tekst do towarzyszącego wystawie w galerii White Cube w Londynie katalogu o numerycznym tytule: 17 x 23,5 x 1,6.
Thomas Leoncini

Płynne pokolenie

My, młodzi, stanowimy nierzadko zmarnowane pokolenie Europy. Dla poprzednich generacji stwierdzenie to może wydawać się absurdalne. A to dlatego że do niedawna symbolizowaliśmy nadzieję, wyidealizowany obraz postępu i wartości, a jeszcze więcej można było od nas oczekiwać w przyszłości. Dziś w Europie taki obraz zanika.
Eva Illouz

Oceniał rzeczy trafnie, ale za mało empirycznie

Zygmunt Bauman był przenikliwym obserwatorem życia społecznego, ale jego pracom brakowało – jak na mój gust – wystarczającej podbudowy empirycznej.
Roberto Esposito

Myślenie między paradygmatami

Zacząłem czytać Zygmunta Baumana, kiedy pracowałem nad Bíos, a szczególnie nad rozdziałem poświęconym nazizmowi.
Richard Sennett

Bauman to myśliciel świecki

Zygmunt zaczął dużo pisać, dopiero gdy przestał uczyć na uniwersytecie. Poznałem go w Nowym Jorku, a po mojej przeprowadzce do Wielkiej Brytanii spotykałem go od czasu do czasu w Londynie. Pełen życia, nawet mając ponad 80 lat, cały czas podróżował. To było bardzo inspirujące.
Tomasz Kunz

Świat poróżniony albo mały słownik Baumanowskich opozycji

Praktycznie każde z istotnych dla autora Etyki ponowoczesnej pojęć pojawia się w towarzystwie swojego przeciwieństwa – nie zawsze pożądanego i mile widzianego, często budzącego niepokój, a nawet lęk
Mateusz Burzyk, Michał Jędrzejek

Wszystkie życia Zygmunta Baumana

W długim, ponad 90-letnim życiu Zygmunta Baumana skupiają się jak w soczewce newralgiczne epizody z polskiej historii: narodowościowe napięcia II RP, traumy okupacji, zaangażowanie intelektualistów w budowę demokracji ludowej, rozczarowanie komunizmem, przymusowe emigracje i trudne rozliczenia z przeszłością
Anna Pawłowska

Dotyk wojny

Jest jedno pytanie, którego nigdy nie wolno zadać. Kiedy padnie, wstaną, zakończą rozmowę. Brzmi ono: ile osób zabiłeś? Tak samo reagują weterani z Afganistanu czy Iraku, ale także warszawscy powstańcy. Daj spokój, dziecko, o tym się nie mówi…
Marzena Zdanowska

Życie to gra zespołowa

W Europie i Stanach Zjednoczonych zespół Downa powszechnie uważany jest za wystarczający powód przerwania ciąży. Dzieje się tak mimo że osoby z dodatkowym chromosomem mają większe niż kiedykolwiek szanse na efektywną edukację, zdobycie pracy czy nawet zyskanie międzynarodowej sławy.
z Danielem Rycharskim rozmawia Szymon Maliborski

Bez środowisk konserwatywnych nie napiszesz historii queer

Chcę, by krzyż, który stał się zarzewiem podziałów społecznych, tym razem symbolizował pojednanie nie tylko różnych części Kościoła, ale również zwaśnionych stron politycznego konfliktu. To symbol należący do wszystkich, którzy pragną się do niego przyznać.
Marcin Dzierżanowski

Słowo „lesbijka” wtedy nie istniało

O doświadczeniu bycia lesbijką na wsi opowiadają Dorota Walicka i Marzena Frąckowiak z Grzebieniska w Wielkopolskiem.
Justyna Struzik, Ewa Furgał, Natalia Sarata

„Nikt nie chce być w sferze nieistnienia”. Lesbijki, wieś i Kościół

Z jednej strony poczucie izolacji i wyobcowania, wykluczenie, poszukiwanie własnego miejsca we wspólnocie, a z drugiej, przywiązanie do tego, co lokalne – taki obraz wyłania się z opowieści lesbijek żyjących poza dużymi miastami.
Dominika Kozłowska

Przekazujmy sobie znak pokoju

Dziesięć lat temu ukazał się numer „Znaku” zatytu­łowany Homoseksualista mój bliźni. Warto po niego sięgnąć (nr 630 z 2007 r. dostępny w bezpłatnym archiwum na stronie miesięcznika), aby zobaczyć, jak bardzo w ostatniej dekadzie rozwinęły się świadomość katolików i język, w jakim o osobach LGBT mówią księża – zarówno w oficjalnych, jak i prywatnych wypowiedziach.
Tomasz Przybyszewski

Sportowcy i śmiertelnicy

Joanna po wejściu na bieżnię stadionu była zdezorientowana, bo nie przywykła do obecności kibiców na zawodach w kraju. Wojciech przed finałem pływackim potrafił wyłączyć się, nie odbierać bodźców. Janusz nie wiedział, czy zerwany mięsień pozwoli pchać kulą. Jakub tuż przed kajakarskim finałem usłyszał od trenerki: „Masz być jak byk!”. Igrzyska paraolimpijskie w Rio de Janeiro to już czysty sport. Na pokonanie swojej niepełnosprawności był czas wcześniej.
z Ewą Maksymowicz rozmawia Artur Zaborski

Ślepota nie odbierze mi radości życia

My, niewidomi, dopiero niedawno przebiliśmy się ze swoimi sprawami i powiedzieliśmy: istniejemy! Zobaczcie nas! Wyszliśmy z domu z naszymi laskami i powiedzieliśmy, że pragniemy żyć, cieszyć się światem, chcemy dostępu do kultury i sztuki, chcemy pełnić normalne funkcje w społeczeństwie i w rodzinie.
Marzena Zdanowska

Nie-złe upośledzenie

Założenia ruchu disability pride w pierwszym momencie mogą szokować, ale po wsłuchaniu się w argumenty teoretyków niepełnosprawności racjonalne staje się rozróżnienie na neutralną niepełnosprawność i negatywne ograniczenia, jakie niepełnosprawni spotykają w świecie zaprojektowanym dla pełnosprawnych.
Jacek Dukaj

Czy nadejście idei postępu było przejawem postępu?

Zrazu „postęp”, a tym bardziej „postęp moralny”, może się zdawać tematem publicystycznie niewinnym, bezpiecznie wyniesionym w filozoficzno-pięknoduchowskie rejony – akurat dla stu siedemnastu krakowskich intelektualistów i geriatrycznych lóż bezzębnej dziś warszawki. Lecz przyłóż ucho do piersi Molocha – tu, tu bije serce polityki. Otwórz mapy globalnej podświadomości – tędy przebiega linia frontu wojen kulturowych.
Bożena Keff

Kilka powszechnych tajemnic

Nie da się prawdziwie opowiedzieć uczniom ostatniego i najgorszego rozdziału historii Żydów w Polsce, pilnując kompulsywnie „dobrego imienia Polski” i powtarzając odwieczny „zestaw z drzewkiem” – czyli opowieść o tym, że pomimo kary śmierci, która groziła za pomoc Żydom, Polacy ich ratowali, za co otrzymali najwięcej wśród narodów Europy (6,5 tys.) drzewek Sprawiedliwych w Yad Vaschem.
Marzena Zdanowska

Dziś już nikt nie musi rodzić

Przy wszystkich próbach bycia odpowiedzialnym rodzicem trzeba pamiętać, że zależy od nas dużo mniej, niż byśmy chcieli – nigdy do końca nie zaplanujemy swojemu dziecku jego możliwości, sukcesów, stanu zdrowia. A na pytanie, ile jesteśmy w stanie dla niego poświęcić, musimy odpowiadać sobie sami, nie zwracając uwagi na mody i oczekiwania, z którymi borykają się wszyscy, nie tylko matki.
Sylwia Urbańska

Ucieczka z coraz krótszej smyczy

Politycy, którzy są przekonani, że wsparcie typu 500+ powstrzyma od emigracji lub zawróci wiele obywatelek do kraju, będą rozczarowani. Za granicą Polki znajdują przyjazną i wielokulturową przestrzeń do wychowywania dziecka. Wiele z nich wyjeżdża po to, by zdobyć dostęp do szeroko rozumianego bezpieczeństwa ontologicznego, osobistego i zabezpieczeń socjalnych dla siebie i swoich rodzin.
z Maciejem Dudą rozmawia Monika Świerkosz

Sukienka, która (nie) straszy

Jak zmienił się wizerunek i rola feministy od XIX w. i jakie pułapki czyhają dzisiaj na entuzjastów problematycznego słowa na „f” ?
z Evą Illouz rozmawia Mateusz Burzyk

Feminizm nie tylko dla kobiet

Kobieta i mężczyzna są związani kontraktem miłości, tyle że umowa ta zawiera również zapis o podległości. Feminizm nie może więc kierować się polityką prostego antagonizmu, bo polityczność rodziny jest wewnętrznie bardzo skomplikowana, a tożsamość kobiety wiąże się ze wszystkimi rolami, które łączą ją z mężczyzną.
z Mirosławą Marody rozmawia Anna Mateja

Człowiek na nowy wiek

Najtrudniej jest zaprzestać traktowania siebie jako metrum wszechrzeczy. Odstąpić od przekonania, że skoro ja jestem refleksyjna, mają tę cechę wszyscy ludzie. Wcale nie. Najczęściej działamy nawykowo, bo nawyki stabilizują życie
Marek Krajewski

Dżepetto wystrugał Pinokia, a ten uczynił go człowiekiem

Nasze człowieczeństwo objawia się w wielości form, a więc jest ono zmienne i historyczne, zaś o jego istocie nie decydują wyłącznie ludzie, ale także inni aktorzy, z którymi połączeni jesteśmy miliardami zależności. Humanizm nieantropocentryczny nie podważa wyjątkowości człowieka, ale też przypomina, iż jest ona mu dana również przez to, co materialne.
z Bjørnarem Olsenem rozmawia Zuzanna Dziuban

Wszyscy jesteśmy archeologami

Pamięć przypisywano niemal wyłącznie ludziom. A rzeczy także pamiętają! Ich trwanie pozwala nam dostrzec przeszłość, odmienną od tej, którą piszemy dla siebie – przeszłość pełną porażek, bezużyteczną, która jednak nie przeminęła, ale ciągle nam towarzyszy.
z Witoldem Dąbrowskim i Tomaszem Pietrasiewiczem rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Drugie życie wspomnień

Dla wielu osób to, że się pomagało Żydom, wcale nie jest powodem do chwały. W 2015 r. mówiono mi, że właściwie szkoda, iż Hitler nie zabił wszystkich Żydów.
Joanna Tokarska-Bakir

Zbiorowe traumy, prywatne obowiązki

Proponowane przez Bienenstock etyczno-polityczne umocowanie obowiązku pamięci koncentruje się na tym, co bolesne i dlatego wypierane. W pierwszym rzędzie uwzględnia się tu krzywdę zadaną przez państwo własnym obywatelom.
Dorota Majkowska-Szajer

Weselne być albo nie być

Weselne fora internetowe obiega co jakiś czas pewna wstrząsająca historia. Oto uniesieni szampańską atmosferą goście zaczynają podrzucać państwa młodych do góry. Zabawa kończy się śmiercią: panna młoda ginie na miejscu, pan młody popełnia samobójstwo. Wydarzenia te przedstawiane bywają w kilku wariantach – raz zgon młodej kobiety następuje na skutek uderzenia głową o sufit, innym razem w efekcie wyślizgnięcia się z rąk podrzucających i upadku na podłogę. Drastyczniejsza wersja dodaje udział kręcącego się pod sufitem wentylatora. W niektórych wersjach ofiar przybywa – ojciec panny młodej umiera na zawał.
Joanna Beata Michlic

Polki ratujące Żydów

Jaką cenę ratujące Żydów kobiety musiały zapłacić za swoje poświęcenie? Jak podejmowany przez nie wysiłek wpłynął na ich życie rodzinne i stosunki sąsiedzkie w czasie wojny i po niej?
Agnieszka Sapa

Raport o stanie głodu

Rolnictwo industrialne umożliwiło niespotykany wcześniej wzrost produkcji żywności, ale miało też negatywne efekty – zanieczyszczenie wód i powietrza, erozja gleby, ograniczenie bioróżnorodności. Wywołało to krytykę i zaowocowało poszukiwaniem alternatywnych modeli rolnictwa. Zwiększone oczekiwania wobec sposobów produkcji żywności nieuchronnie łączą się dziś z dylematem: w jaki sposób wyżywić ludność świata, nie generując negatywnych skutków ubocznych?
Zygmunt Bauman

Historia naturalna zła

Gest, który rozpęta Apokalipsę, niczym nie będzie różnił się od innych gestów – zostanie wykonany, tak jak wszystkie inne identyczne gesty, przez operatora, tak samo kierowanego i znudzonego rutyną. Jeśli cokolwiek symbolizuje diaboliczną naturę naszego położenia, to jest to niewinność owego gestu.
Joanna Beata Michlic

Przerwane milczenie. O pamięci Zagłady w postkomunistycznej Europie

Po upadku komunizmu w Europie Wschodniej i w Związku Radzieckim rozrachunek z Zagładą okazał się jednym z głównych wyzwań politycznych, moralnych i kulturalnych, które państwom postkomunistycznym stały na drodze „powrotnej” do Europy. Chcąc przyjąć europejskie wartości za swoje, obywatele bloku postsowieckiego zmuszeni byli dostosować myślenie o Zagładzie do tego, które przeważało w Sztokholmie, Nowym Jorku, Londynie czy Brukseli. Czy ten projekt się powiódł?
Marta Duch-Dyngosz

Nie ma prostych prawd

Lista oddziałów, których członkowie mordowali i grabili ukrywających się w czasie wojny Żydów, byłaby dla kogoś wychowanego na micie nieskazitelnych „żołnierzy wyklętych” za długa nawet wtedy, gdyby znalazła się na niej choć jedna pozycja. Tak jakby członkowie konspiracji byli ulepieni z innej gliny niż reszta.
Barbara Szacka

Jak opowiadamy przeszłość?

Są dwie opowieści o wojnie. Jedna dotyczy wydarzeń wielkiej historii. Druga mówi o tym, co przeżywali ludzie. Podmiotem tej pierwszej jest naród, drugiej - jednostka. Każda budowana jest wokół innych tematów i używa innego języka. W pierwszej są heroiczne czyny, w drugiej strach i ból.