Dobór 40 najciekawszych tekstów (każdy innego autora) może zawsze budzić wątpliwości, pytania i niedosyt. Jest on jednak chyba zamierzonym efektem ubocznym zbioru – prowokuje do dalszych pogłębionych poszukiwań. W antologii bowiem można znaleźć nie tylko eseje i autorów znanych i kojarzonych (Czarne kwiaty Cypriana Kamila Norwida, Plotkę o Weselu Boya-Żeleńskiego, Dumania pesymisty Aleksandra Świętochowskiego, Koniec świata szwoleżerów Kazimierza Brandysa czy Sienkiewicza Witolda Gombrowicza oraz Michel de Montaigne. Próby Wisławy Szymborskiej czy Odkrycie Patusanu Marii Kuncewiczowej), ale również te mniej znane szerszemu odbiorcy. Przypomina się więc chociażby nieco zapomnianego eseistę i pisarza Wiktora Gomulickiego, jak również esej Montaigne kojarzonego bardziej z pamiętników Kazimierza Chłędowskiego. Mamy więc do czynienia z przeglądem różnych stylów, temperamentów pisarskich, a także szerokim zakresem zagadnień. Najczęściej poszczególne eseje autorsko opisują losy poszczególnych pisarzy i postaci historycznych (tutaj niesamowicie wypada szkic Władysława Berenta o Franciszku Karpińskim). Omawiana książka jest więc chyba jedną z najbardziej wartościowych publikacji w ostatnim czasie – nie tyle do jednorazowego szybkiego przeczytania, ile wielokrotnego powracania do wybranych jej części. Naprawdę warto się dłużej zagłębić w ciekawy, wolno płynący i spokojny świat polskiego eseju.
_
Polski esej literacki. Antologia
oprac. Jan Tomkowski,
Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2017, s. 329
