fbpx
Urszula Kozioł maj 2012

Wisełka

W lekkiej z pozoru formie Szymborska umie mówić zarówno o sprawach istotnych, żywo obchodzących współczesnego człowieka, jak i o rzeczach codziennych, prostych.

Artykuł z numeru

Wszyscy jesteśmy chłopami

Wszyscy jesteśmy chłopami

Wiersze Wisełki lubią ruch, dzianie się, lubią sytuacje, choćby ich zarys. Stąd bliżej im do Nalewającej mleko Vermeera niż do jego – jakże pięknej! – Dziewczyny z perłą, bo ta nie jest zaabsorbowana żadną czynnością. Wisełkę zachwyca Rembrandt trzymający żonę na kolanach, z którą – pijąc wino – śmieją się do siebie. Ten obraz tchnie miłością. Wisełka pisze mi, żebym przypadkiem nie przeoczyła go w Dreźnie (co przecież byłoby niepodobieństwem).

Ona sama chętnie buduje scenki będące w ruchu, takie swoiste mini – filmiki. Oto kobieta krzątająca się w kuchni słyszy w radiu komunikat o katastrofie samolotu (którym leciał ktoś jej bliski), ale odpycha tę informację, nie chce przyjąć jej do wiadomości. Albo – kreśli imaginacyjną podróż w dyliżansie ze Słowackim, którego sadowi pośród różnych podróżnych oraz ich tobołków. Umowną kamerą poetka robi zbliżenia ich twarzy, jakiegoś szczegółu, zanim skupi się na postaci poety czytającego właśnie list, z którego wysuwa się zasuszony fiołek. Obraz jest w ruchu, w swoistym półobrocie – a dotyczy to również stanu gotowości poetki starającej się o porozumienie z poetą niegdysiejszym, ale wciąż dla niej ważnym, bo obecnym w myśleniu o wierszach.

Dla Wisełki poeta jest sprawcą, zatem także prawodawcą powstającego wiersza. To na jego rozkaz pusta kartka staje się lasem, przez który przebiega sarna. Albo na rozhuśtanych, umocowanych między dwoma wersami słówkach: „jak – jak” – huśtają się białorękie gibbony. A jednocześnie jej wiersze zanurzone są w czasie, są wyczulone na tę właśnie epokę, która jest, i która niejednokrotnie dotkliwie nas rani.

Ludzie na moście nie są przypisani wprawdzie do konkretnej daty ani do konkretnego geograficznego punktu na mapie, ale dzieją się i tu, i tu, coraz gdzie indziej, choć zarazem w jakimś odwiecznym „teraz”, bo są boleśnie powtarzalni. I ponieważ wielu z nas doświadczyło czegoś podobnego w życiu pokiereszowanym wojnami czy wolnościowym zrywem, a Szymborska niezmiernie rzadko mówi wprost o tego rodzaju doznaniach spowodowanych przez nienawiść. Częściej napomyka o tym z sarkazmem, ale choć usiłuje jak gdyby nie oglądać się za siebie, wewnętrzny mus powoduje, że nie potrafi spuszczać z oczu tego, co się dzieje w świecie. Choć zapewne wolałaby jedynie zdumiewać się cudem istnienia, wielością form bytów i niebytów, wielorakością możliwości i niewysłowionym jego pięknem.

Znane są jej upodobania do paradoksów, idiomów, żartów, znane jej sceptycyzm i ironia. W konstrukcji wiersza chętnie posługuje się wyliczankami, by w puencie podbić je wysoko zaskakującym podsumowaniem, które nie jest li tylko podsumowaniem, skoro otwiera zamknięty, zdawałoby się, wiersz na jeszcze inną przestrzeń (jak to ma miejsce w jednym z ostatnich, zamieszczonym w styczniowej „Odrze” wierszu pt. Wzajemność).

Chcesz przeczytać artykuł do końca?

Zaloguj się, jeden tekst w miesiącu dostępny bezpłatnie.

Zaloguj się